Qazaqtyng mandayyna bitken Rozalardyng ónerge  kózsiz ghashyq boluynda qandayda bir  tylsym qúdiret bar ma dersin...  Býgingi biz sóz etip otyrghan Roza  sol Rozalardyng jalghasy. Onyng әnshilikten basqa aqyndyghy men sazgerligi - óz aldyna bir tóbe. Qazaqtyng qara sózine qanyp ósken qyz Abay atasynyng atyn arqalaghan  aqparattyq portalgha meylinshe aqtaryldy.

Qymtanyp almasamada sahnagha taqiya men bórik kiyip shyghamyn

- Roza hanym, sizdi  alys joldan oraldy dep estip jatyrmyz. Áriptesterinizding deni  «Enbek sinirgen qayratkerine»  asyghyp jatqanda,  siz  «Roza Qajy» atanghanym dúrys dep taptynyz ba?

- IYә, juyrda joldasymyz ekeuimiz ýlken qajylyqtan oraldyq. Osydan biraz búryn Múhametjan Tazabekov aghamyz telefon shalyp, úsynys jasaghan edi. Biz quana kelistik. Sóitip ol jaqta jiyrma kýndey bolyp qayttyq...

- Bayqap otyrghanym, basynyzgha oramal  tartatyn bolghansyz ba?

Qazaqtyng mandayyna bitken Rozalardyng ónerge  kózsiz ghashyq boluynda qandayda bir  tylsym qúdiret bar ma dersin...  Býgingi biz sóz etip otyrghan Roza  sol Rozalardyng jalghasy. Onyng әnshilikten basqa aqyndyghy men sazgerligi - óz aldyna bir tóbe. Qazaqtyng qara sózine qanyp ósken qyz Abay atasynyng atyn arqalaghan  aqparattyq portalgha meylinshe aqtaryldy.

Qymtanyp almasamada sahnagha taqiya men bórik kiyip shyghamyn

- Roza hanym, sizdi  alys joldan oraldy dep estip jatyrmyz. Áriptesterinizding deni  «Enbek sinirgen qayratkerine»  asyghyp jatqanda,  siz  «Roza Qajy» atanghanym dúrys dep taptynyz ba?

- IYә, juyrda joldasymyz ekeuimiz ýlken qajylyqtan oraldyq. Osydan biraz búryn Múhametjan Tazabekov aghamyz telefon shalyp, úsynys jasaghan edi. Biz quana kelistik. Sóitip ol jaqta jiyrma kýndey bolyp qayttyq...

- Bayqap otyrghanym, basynyzgha oramal  tartatyn bolghansyz ba?

- Búghan deyin bes uaqyt namazymdy qaza qylmay oqysam da sahnagha oramal taghyp shyghugha ynghaysyzdanatyn edim. Biraq osy sapardan oralghaly jalanbas jýrmeymin degen sheshimge keldim.  Sahnagha qymtanyp almasam da, taqiya nemese bórik kiyip shyghamyn ghoy.

- Sәjdege jyghylghan әriptesterinizding deni sahnany shaytannyng isine balap, ónerden qol ýzip jatady. Siz de solardyng qataryna qosylmaysyz ba?

- Adamgha qabilet pen talant Alladan beriledi. Sondyqtan kez kelgen óner iyesi jaratqannyng aldynda  jauapkershilik arqalaghan adam bolyp esepteledi.   Al әr amanattyng ertengi kýni súrauy bolatyny taghy da aqiqat. Sol sebepti dinge den qoydym eken dep, sahnadan alshaqtaghan әriptesterimmen kelispeymin. Shyntuaytynda iman adamnyng syrtqy formasynda emes, jýreginde bolghany abzal.

 -  Baspasóz betine bergen pikirlerinzden el men jer, úrpaq qamy  jayynda az tebirenbeytininiz bayqalady. Memlekettik  qyzmetting juan qúryghyn ústaghan sheneunikter sizdey-aq bolsyn deyik. Bolashaqta dәrmensizge dәneker bolghan jurnalistikagha qaytyp oraluynyz mýmkin be?

- Keyde danghaza shudyng ortasynan sharshaghanda saliqaly sóz aityp, salmaqty  oy týietin ortada jýrgenim dúrys edi degen oida qalamyn.  Sol sәtte jurnalist bolyp jýrgen kezderimdi eske alamyn da qaytyp tәubama týsemin.  Sebebi ol kezde janym ýnemi әnge tartyp túratyn. Maqalanyng ózin әn tyndap otyryp jazatynmyn. Tipti, tyndarmandarymnyng qoshemet kórsetip jatqanyn kóz aldyma elestetip, tәtti oigha shomyp ketetinmin. Qos  mamandyqty  qatar alyp jýrsem degen niyetim de bolghan. Alayda, «eki kemening  qúiryghyn ústaghan sugha ketedi» degendi eskerip, әnshilikti tandaghandy jón kórdim.  Sondyqtan tiyip qashyp- jýrip, jurnalistikanyng obalyna qalghym kelmeydi.  

- Jalpy bizding ónerde jýrgenderding  arasynda әnimdi aitsam boldy degen «sindrom» qalyptasty. Al, myna túrghan Reseyding  kólbendep kópting kózine týse beretin saryauyz Sobchagynynan bastap qogham jayyn qozghaudan qaymyqpaydy.  Bizding әnshiler qorqaq pa, әlde jaltaq pa?

- Bizding eldegi ishki jaghdaydy óziniz de jaqsy bilersiz? Qazir әnshini qoyyp, qoghamgha belsene aralasyp jýretin aqyndardyng ózi ýnsiz qaldy. Myqty sayasakerler de tomagha túiyqtalyp ketti. Óitkeni bizding qoghamda ýrey bar.  Nebir nәubәtti basymyzdan keshirip, janymyz ben tәnimizdi, ruhymyzdy úrlatqan halyqpyz. Sol ruhtyng ornynyng oisyrap túrghany sol-  kez kelgen azamat bas kóteruge qorqady.   Auzyn ashsa, artyna sart ete týsetinin bilgendikten, ishtegi sherin as ýide otyryp aqtarady. Býgingi adamdardyng jappay depressiyada jýretin sebebi de osynda. Barlyghy derlik bolashaqtyng anysyn andyp, ishtey qozghalysty kýtip otyr. Biraq jappay terbelisting bizge kelip keter paydasy joq. Óitkeni  Alla betin aulaq qylsyn,  el basyna  kýn tusa, aldymen sorlaytyn  qarapayym halyq  bolady. Ózgening múrtyn balta shappaydy. Sondyqtan  bas jaryp, kóz shygharudan búryn óz qúqyghymyzdy talap etudi qolgha alghanymyz jón.   Biz býgingi tynyshtyqty paydalanyp  ghylym men bilimdi, mәdeniyetimizdi ayaqtan túrghyzyp alugha tiyispiz.  Onsyz biz tobyrgha ainalamyz. Al tobyrdy kez kelgennin  biylep-tóstep ketui  onay ghoy.

- Býginde telearnalardy estradalyq әnderge beyimdelgen shoular  basyp keledi . Búlardyng qazaqtyng әn ónerin damytugha aitarlyqtay paydasy bar dey alasyz ba?

- Óz basym «shou» ataulydan sharshadym. Halyq ta danghaza dabyradan jalyqty, endi saliqaly sóz kýtedi. Osynday shudyng arasynda jýrgen әripteserime janym ashidy. Ánshiler reyting jinaudyng qúrbanyna ainaldy. Mәselen, Reseyde әnshini múzda biyleter bolsa, oghan mәnerlep syrghanaudyng qyr-syryn ýiretedi. Al bizde әnshining eshqanday qabiletine qaramastan jýrgizushi etip qoyady. Búl óz aldyna әriptesterimning bedelin týsirip jiberdi. Qazir әnshi bitkenge qaratyp: «Ýtik qossang da dauysy shyghady» degen mәtel osyndaydan aitylsa kerek.

- Juyrda  Qayrat Núrtastyng konserti ayasynda bolghan shudan keyin  onyng sahnadaghy jolyn kesetinder payda bolypty. Qatysugha tiyis konsertter men alugha tiyis jýldelerden qúr qalyp jatyr desedi. Alayda әriptesining soyylyn soghyp shyqqan birde bir әnshini kóre almaghanymyz óz aralarynyzda bereke birlikting joqtyghyn kórsetpey me?

- Ortaq basqaru jýiesi bolmaghandyqtan «balapan basyna, túrymtay túsyna ketpegende» qaytedi? Ánshilerding qúqyghyn qorghaytyn arnayy odaq qúrylady dep edi, ol da jabuly kýiinde qaldy. Qazir aqyn da, jazushy da,  barlyghy óz qamyn kýittep jýr. Songhy kezde Mәdeniyet ministrligi tarapynan «pәlenshe әnshige ýy berilipti» degendi estigenimiz bar ma?

Kenestik kezendi jamandaymyz, әitse de ol kezde iydeologiya myqty boldy.  Mәdeniyet pen әdebiyetting ókilderine memleket tarapynan jaghday jasalynyp, olardyng ne istep jatqany arnayy qadaghalanatyn. Sol arqyly olardyng enbegi  baghalanyp, shygharmalary oqylatyn. Al býgingiler tuyndylaryn  tirnektep tapqandarynyng arqasynda  halyqqa jetkizip otyr.  Qysqasy, Mәdeniyet pen әdebiyetin halyq ózi jasap jatyr.

«Astana opera» dәriptelip Arqa óneri tasada qalyp bara jatqany ras

 - Óziniz biyl Astananyng tórinde konsert berdiniz. Ol jaqta opera teatrynan basqa mәdeniyet oryndarynda ótetin  keshterge memleket tarapynan qarjy bólinbeytindigin eskersek, sizge esep beruding esebi onaygha týspegeni ras qoy?

- Almaty men Astanada ótkizgen keshterding bәrinde jalgha alghan oryndardyng aqysyn biyletten týsken qarajatpen japtym. Onyng ózi jetpey, aqyrynda qaryzgha belshemnen batyp kettim. Sebebi- әndi jazdyru, kiyer kiyim siyaqty, úsaq-týiekting barlyghy qyp qyzyl aqshagha kelip tireledi. Bir quanatynymyz- әupiremdep jýrsek  te әnimiz elge jetip jatyr. Bizding osyny qanaghat tútyp jýrgen jayymyz bar.  Al qaltasyna senip, ónerdi ataghymen danqyna paydalanyp jýrgender jayynda әngime  basqa.

Siz  aytyp otyrghanday Astana opera men balet teatryna barlyq jaghdaydy jasap jatqany ras.  Qazaqtyng aqsýiek óneri bolyp sanalatyn Arqanyng ónerin dәriptemey jatyp, ózgening ónerin osynsha qolpashtap jatqandaryn týsinbeymin. Ótkende sol teatrdyng әrtisteri pәlenshe ghasyrdaghy kiyim ýlgilerin kórsetedi dep jarnamalady.   Qazaqtyng ongyn kostumge japsyryp әnshilerdi qaryq qylyp jatqan sanauly dizaynerler bolmasa, qazirgi zamangha say últtyq naqyshta kiyim tigip jatqan bir fabrika joq. Sheteldik tauarlar belgisinen bezendirilgen  búiymdy kórsek auzymyz ashylyp qalady. Shyntuaytynda keste men oy salu, kilem toqyp, tekemet basu degender tól ónerimiz emes pe? Dýkenderden nebir himiyalyq azyq-týlikterdi satyp alamyz. Ózimizding qaymaghymyz ben qúrtymyz, airanymyz ben irimshigimiz onyng qasynda balday  emes pe edi? Osynday  últtyq  qúndylyqtarymyzgha degen  nasihat joq. Óz elimizde ógeysip jýrgenimiz osylaysha ózimdikin ózekke tepkendikting saldarynan tuyndap otyr.

Shygharmashylyq adamdary túrmystyng baylauly baspaghyna ainalady

- Jalpy óner adamynyng jýregi ezilu men eljireuden túrady. Sizding sezimge toly saz silaytyn jýreginiz býgingi qoghamdaghy nege bola eljirep, nege bola eziledi?

- Jýrgen song әuen izdep ghazaldy úghyp,

Qiyalyna salar tek ajal qúlyp.

Jazghanym qúndy edi dep aita almaysyn,

Baghandy túrghannan song bazar bilip,- dep ishtegi nazdy ólenmen shygharatynym bar. Sebebi- biz aghayyndyqty da, dostyqty da saudagha salyp jiberdik. Ústaz degenning tauday mәrtebesin týsirip tastady. Aqyn- jazushy, әnshi, biyshi, jurnalist deysiz be, búlardyng eshqaysysy tabysty kýrep tappaydy. Biraq, olar - qashanda elding aldynda jýretin adamdar. Alayda shygharmashylyq iyelerining basyn túrmysqa baylap, jazghandaryn saudagha salyp tastady. Múnday elde demokratiya, sóz bostandyghy bar deuding ózi qiyn. Osynyng saldarynan qogham túiyqtalyp ketti. Eshkimning eshnәrsemen isi joq. Meni alandatatyn osy jayt.

- Býginde baspana ýshin basyn bәigege tigip, ashtyq jariyalaghan әielderding әl quattan aiyrylyp,  aldynyng qúlap jatqanyn estigen bolarsyz. Biz jetimi men jesirin jylatpaghan halyq edik qoy...

- Áyel adamnyng mindeti- jar bolyp, ana atanu edi. Endi biz bala tuu men qatar ony baghyp qaghyp, qalaberdi aqsha tabatyn әmbebap jangha ainaldyq. Ayalaugha tiyis әielder myna qoghamda qarausyz qazanday qaldy. «Al qazannan qaqpaq ketse, itten úyat ketedi» demey me? Osylaysha әiel zatynyng nәziktigine syzat týsip, kerisinshe belsendilik tanytuyna tura keldi. Qyzdarymyz  qazir er azamattardy bilim bolsyn, qyzmet bolsyn, bar jaghynan basyp ozdy. Sinlilerimizding qazaq jigitterine múrnyn shýiirip túrmysqa shyqpay, kerek deseniz shetel asyp ketip jatqany da sondyqtan.

- Múqaghaly atamyz «Fariza jan» dep múng shaqsa, siz «Fariza apa» dep әn salyp jýrsiz .  «Áyelding syryn әielden súra» degendey sizdikin syrlasu dep týsinuge bola ma?

- Biz talantty kózi tirisinde qadirlemeytin boldyq. Tek dýniyeden ótken  song  eske alu keshin úiymdastyrudy әdetke ainaldyrdyq.  Kerek deseniz múny bәzbireuler bizneske ainaldyryp jiberdi. Sondyqtan qazaqtyng aqyn qyzyna kórsetken qúrmetim bolsyn dep, Fariza apama әn arnaghan jayym bar. Maqsatym- ghúmyryn qazaqtyng qara ólenine arnasa da, qartayghanda zeynetaqysyna qarap qalghan apamnyng kónilin bir marqaytu boldy.

- Bir basylym betinde  Astanagha joly týsken Roza  Álqoja  kózge úryp túrghan kemshilikterdi kórgende shydamay: «Astana, halyqty shaqyryp alyp, solardyng esebinen aqsha jasap otyrsyndar» dep sybaghanda, sheneunikterding bir de bireui bas kótere almay jer shúqylap qalypty desedi...

- (Rahattana kýlip aldy) Islamda qansha  әieling men qansha balang bolsa, barlyghyna birdey qaraylas deydi. Al bizding qalalardyng ishindegi әzdegi- Astana boldy. Qashan kórseng bar jaqsyny kómkerip, jarqyraydy da túrady. Olar kimning esebinen jarqyrap túr? Qara halyqqa jaryqty ýnemdender dep baybalam salady. Basqa qalalar shekpenge jarymay otyrghanda, Astana әdemi ton kiyip jýretin bәibishening balasyna úqsaydy. Qarap otyrsam ol jaqta әdemi tabighat ta joq. Ádeby orta da osy- Almatyda.  Sondyqtan Astananyng jyltyr tonymen ghana kóz tartyp túrghan jayy bar...

Súhbattasqan Dinar Kamilova

Abai.kz