قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن روزالاردىڭ ونەرگە  كوزسىز عاشىق بولۋىندا قاندايدا ءبىر  تىلسىم قۇدىرەت بار ما دەرسىڭ...  بۇگىنگى ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان روزا  سول روزالاردىڭ جالعاسى. ونىڭ انشىلىكتەن باسقا اقىندىعى مەن سازگەرلىگى - ءوز الدىنا ءبىر توبە. قازاقتىڭ قارا سوزىنە قانىپ وسكەن قىز اباي اتاسىنىڭ اتىن ارقالاعان  اقپاراتتىق پورتالعا مەيلىنشە اقتارىلدى.

قىمتانىپ الماسامادا ساحناعا تاقيا مەن بورىك كيىپ شىعامىن

- روزا حانىم، ءسىزدى  الىس جولدان ورالدى دەپ ەستىپ جاتىرمىز. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ دەنى  «ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرىنە»  اسىعىپ جاتقاندا،  ءسىز  «روزا قاجى» اتانعانىم دۇرىس دەپ تاپتىڭىز با؟

- ءيا، جۋىردا جولداسىمىز ەكەۋىمىز ۇلكەن قاجىلىقتان ورالدىق. وسىدان ءبىراز بۇرىن مۇحامەتجان تازابەكوۆ اعامىز تەلەفون شالىپ، ۇسىنىس جاساعان ەدى. ءبىز قۋانا كەلىستىك. ءسويتىپ ول جاقتا جيىرما كۇندەي بولىپ قايتتىق...

- بايقاپ وتىرعانىم، باسىڭىزعا ورامال  تارتاتىن بولعانسىز با؟

قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن روزالاردىڭ ونەرگە  كوزسىز عاشىق بولۋىندا قاندايدا ءبىر  تىلسىم قۇدىرەت بار ما دەرسىڭ...  بۇگىنگى ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان روزا  سول روزالاردىڭ جالعاسى. ونىڭ انشىلىكتەن باسقا اقىندىعى مەن سازگەرلىگى - ءوز الدىنا ءبىر توبە. قازاقتىڭ قارا سوزىنە قانىپ وسكەن قىز اباي اتاسىنىڭ اتىن ارقالاعان  اقپاراتتىق پورتالعا مەيلىنشە اقتارىلدى.

قىمتانىپ الماسامادا ساحناعا تاقيا مەن بورىك كيىپ شىعامىن

- روزا حانىم، ءسىزدى  الىس جولدان ورالدى دەپ ەستىپ جاتىرمىز. ارىپتەستەرىڭىزدىڭ دەنى  «ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرىنە»  اسىعىپ جاتقاندا،  ءسىز  «روزا قاجى» اتانعانىم دۇرىس دەپ تاپتىڭىز با؟

- ءيا، جۋىردا جولداسىمىز ەكەۋىمىز ۇلكەن قاجىلىقتان ورالدىق. وسىدان ءبىراز بۇرىن مۇحامەتجان تازابەكوۆ اعامىز تەلەفون شالىپ، ۇسىنىس جاساعان ەدى. ءبىز قۋانا كەلىستىك. ءسويتىپ ول جاقتا جيىرما كۇندەي بولىپ قايتتىق...

- بايقاپ وتىرعانىم، باسىڭىزعا ورامال  تارتاتىن بولعانسىز با؟

- بۇعان دەيىن بەس ۋاقىت نامازىمدى قازا قىلماي وقىسام دا ساحناعا ورامال تاعىپ شىعۋعا ىڭعايسىزداناتىن ەدىم. بىراق وسى ساپاردان ورالعالى جالاڭباس جۇرمەيمىن دەگەن شەشىمگە كەلدىم.  ساحناعا قىمتانىپ الماسام دا، تاقيا نەمەسە بورىك كيىپ شىعامىن عوي.

- ساجدەگە جىعىلعان ارىپتەستەرىڭىزدىڭ دەنى ساحنانى شايتاننىڭ ىسىنە بالاپ، ونەردەن قول ءۇزىپ جاتادى. ءسىز دە سولاردىڭ قاتارىنا قوسىلمايسىز با؟

- ادامعا قابىلەت پەن تالانت اللادان بەرىلەدى. سوندىقتان كەز كەلگەن ونەر يەسى جاراتقاننىڭ الدىندا  جاۋاپكەرشىلىك ارقالاعان ادام بولىپ ەسەپتەلەدى.   ال ءار اماناتتىڭ ەرتەڭگى كۇنى سۇراۋى بولاتىنى تاعى دا اقيقات. سول سەبەپتى دىنگە دەن قويدىم ەكەن دەپ، ساحنادان الشاقتاعان ارىپتەستەرىممەن كەلىسپەيمىن. شىنتۋايتىندا يمان ادامنىڭ سىرتقى فورماسىندا ەمەس، جۇرەگىندە بولعانى ابزال.

 - ء باسپاسوز بەتىنە بەرگەن پىكىرلەرىڭزدەن ەل مەن جەر، ۇرپاق قامى  جايىندا از تەبىرەنبەيتىنىڭىز بايقالادى. مەملەكەتتىك  قىزمەتتىڭ جۋان قۇرىعىن ۇستاعان شەنەۋنىكتەر سىزدەي-اق بولسىن دەيىك. بولاشاقتا دارمەنسىزگە دانەكەر بولعان جۋرناليستيكاعا قايتىپ ورالۋىڭىز مۇمكىن بە؟

- كەيدە داڭعازا شۋدىڭ ورتاسىنان شارشاعاندا ساليقالى ءسوز ايتىپ، سالماقتى  وي تۇيەتىن ورتادا جۇرگەنىم دۇرىس ەدى دەگەن ويدا قالامىن.  سول ساتتە جۋرناليست بولىپ جۇرگەن كەزدەرىمدى ەسكە الامىن دا قايتىپ ءتاۋباما تۇسەمىن.  سەبەبى ول كەزدە جانىم ۇنەمى انگە تارتىپ تۇراتىن. ماقالانىڭ ءوزىن ءان تىڭداپ وتىرىپ جازاتىنمىن. ءتىپتى، تىڭدارماندارىمنىڭ قوشەمەت كورسەتىپ جاتقانىن كوز الدىما ەلەستەتىپ، ءتاتتى ويعا شومىپ كەتەتىنمىن. قوس  ماماندىقتى  قاتار الىپ جۇرسەم دەگەن نيەتىم دە بولعان. الايدا، «ەكى كەمەنىڭ  قۇيرىعىن ۇستاعان سۋعا كەتەدى» دەگەندى ەسكەرىپ، انشىلىكتى تاڭداعاندى ءجون كوردىم.  سوندىقتان ءتيىپ قاشىپ- ءجۇرىپ، جۋرناليستيكانىڭ وبالىنا قالعىم كەلمەيدى.  

- جالپى ءبىزدىڭ ونەردە جۇرگەندەردىڭ  اراسىندا ءانىمدى ايتسام بولدى دەگەن «سيندروم» قالىپتاستى. ال، مىنا تۇرعان رەسەيدىڭ  كولبەڭدەپ كوپتىڭ كوزىنە تۇسە بەرەتىن سارىاۋىز سوبچاگىنىنان باستاپ قوعام جايىن قوزعاۋدان قايمىقپايدى.  ءبىزدىڭ انشىلەر قورقاق پا، الدە جالتاق پا؟

- ءبىزدىڭ ەلدەگى ىشكى جاعدايدى ءوزىڭىز دە جاقسى بىلەرسىز؟ قازىر ءانشىنى قويىپ، قوعامعا بەلسەنە ارالاسىپ جۇرەتىن اقىنداردىڭ ءوزى ءۇنسىز قالدى. مىقتى ساياساكەرلەر دە توماعا تۇيىقتالىپ كەتتى. ويتكەنى ءبىزدىڭ قوعامدا ۇرەي بار.  نەبىر ءناۋباتتى باسىمىزدان كەشىرىپ، جانىمىز بەن ءتانىمىزدى، رۋحىمىزدى ۇرلاتقان حالىقپىز. سول رۋحتىڭ ورنىنىڭ ويسىراپ تۇرعانى سول-  كەز كەلگەن ازامات باس كوتەرۋگە قورقادى.   اۋزىن اشسا، ارتىنا سارت ەتە تۇسەتىنىن بىلگەندىكتەن، ىشتەگى شەرىن اس ۇيدە وتىرىپ اقتارادى. بۇگىنگى ادامداردىڭ جاپپاي دەپرەسسيادا جۇرەتىن سەبەبى دە وسىندا. بارلىعى دەرلىك بولاشاقتىڭ اڭىسىن اڭدىپ، ىشتەي قوزعالىستى كۇتىپ وتىر. بىراق جاپپاي تەربەلىستىڭ بىزگە كەلىپ كەتەر پايداسى جوق. ويتكەنى  اللا بەتىن اۋلاق قىلسىن،  ەل باسىنا  كۇن تۋسا، الدىمەن سورلايتىن  قاراپايىم حالىق  بولادى. وزگەنىڭ مۇرتىن بالتا شاپپايدى. سوندىقتان  باس جارىپ، كوز شىعارۋدان بۇرىن ءوز قۇقىعىمىزدى تالاپ ەتۋدى قولعا العانىمىز ءجون. ء  بىز بۇگىنگى تىنىشتىقتى پايدالانىپ  عىلىم مەن ءبىلىمدى، مادەنيەتىمىزدى اياقتان تۇرعىزىپ الۋعا ءتيىسپىز.  ونسىز ءبىز توبىرعا اينالامىز. ال توبىردى كەز كەلگەننىڭ  بيلەپ-توستەپ كەتۋى  وڭاي عوي.

- بۇگىندە تەلەارنالاردى ەسترادالىق اندەرگە بەيىمدەلگەن شوۋلار  باسىپ كەلەدى . بۇلاردىڭ قازاقتىڭ ءان ونەرىن دامىتۋعا ايتارلىقتاي پايداسى بار دەي الاسىز با؟

- ءوز باسىم «شوۋ» اتاۋلىدان شارشادىم. حالىق تا داڭعازا دابىرادان جالىقتى، ەندى ساليقالى ءسوز كۇتەدى. وسىنداي شۋدىڭ اراسىندا جۇرگەن ارىپتەسەرىمە جانىم اشيدى. انشىلەر رەيتينگ جيناۋدىڭ قۇربانىنا اينالدى. ماسەلەن، رەسەيدە ءانشىنى مۇزدا بيلەتەر بولسا، وعان مانەرلەپ سىرعاناۋدىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتەدى. ال بىزدە ءانشىنىڭ ەشقانداي قابىلەتىنە قاراماستان جۇرگىزۋشى ەتىپ قويادى. بۇل ءوز الدىنا ارىپتەستەرىمنىڭ بەدەلىن ءتۇسىرىپ جىبەردى. قازىر ءانشى بىتكەنگە قاراتىپ: «ۇتىك قوسساڭ دا داۋىسى شىعادى» دەگەن ماتەل وسىندايدان ايتىلسا كەرەك.

- جۋىردا  قايرات نۇرتاستىڭ كونتسەرتى اياسىندا بولعان شۋدان كەيىن  ونىڭ ساحناداعى جولىن كەسەتىندەر پايدا بولىپتى. قاتىسۋعا ءتيىس كونتسەرتتەر مەن الۋعا ءتيىس جۇلدەلەردەن قۇر قالىپ جاتىر دەسەدى. الايدا ارىپتەسىنىڭ سويىلىن سوعىپ شىققان بىردە ءبىر ءانشىنى كورە الماعانىمىز ءوز ارالارىڭىزدا بەرەكە بىرلىكتىڭ جوقتىعىن كورسەتپەي مە؟

- ورتاق باسقارۋ جۇيەسى بولماعاندىقتان «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا كەتپەگەندە» قايتەدى؟ انشىلەردىڭ قۇقىعىن قورعايتىن ارنايى وداق قۇرىلادى دەپ ەدى، ول دا جابۋلى كۇيىندە قالدى. قازىر اقىن دا، جازۋشى دا،  بارلىعى ءوز قامىن كۇيتتەپ ءجۇر. سوڭعى كەزدە مادەنيەت مينيسترلىگى تاراپىنان «پالەنشە انشىگە ءۇي بەرىلىپتى» دەگەندى ەستىگەنىمىز بار ما؟

كەڭەستىك كەزەڭدى جاماندايمىز، ايتسە دە ول كەزدە يدەولوگيا مىقتى بولدى.  مادەنيەت پەن ادەبيەتتىڭ وكىلدەرىنە مەملەكەت تاراپىنان جاعداي جاسالىنىپ، ولاردىڭ نە ىستەپ جاتقانى ارنايى قاداعالاناتىن. سول ارقىلى ولاردىڭ ەڭبەگى  باعالانىپ، شىعارمالارى وقىلاتىن. ال بۇگىنگىلەر تۋىندىلارىن  تىرنەكتەپ تاپقاندارىنىڭ ارقاسىندا  حالىققا جەتكىزىپ وتىر.  قىسقاسى، مادەنيەت پەن ادەبيەتىن حالىق ءوزى جاساپ جاتىر.

«استانا وپەرا» دارىپتەلىپ ارقا ونەرى تاسادا قالىپ بارا جاتقانى راس

 - ءوزىڭىز بيىل استانانىڭ تورىندە كونتسەرت بەردىڭىز. ول جاقتا وپەرا تەاترىنان باسقا مادەنيەت ورىندارىندا وتەتىن  كەشتەرگە مەملەكەت تاراپىنان قارجى بولىنبەيتىندىگىن ەسكەرسەك، سىزگە ەسەپ بەرۋدىڭ ەسەبى وڭايعا تۇسپەگەنى راس قوي؟

- الماتى مەن استانادا وتكىزگەن كەشتەردىڭ بارىندە جالعا العان ورىنداردىڭ اقىسىن بيلەتتەن تۇسكەن قاراجاتپەن جاپتىم. ونىڭ ءوزى جەتپەي، اقىرىندا قارىزعا بەلشەمنەن باتىپ كەتتىم. سەبەبى- ءاندى جازدىرۋ، كيەر كيىم سياقتى، ۇساق-تۇيەكتىڭ بارلىعى قىپ قىزىل اقشاعا كەلىپ تىرەلەدى. ءبىر قۋاناتىنىمىز- اۋپىرەمدەپ جۇرسەك  تە ءانىمىز ەلگە جەتىپ جاتىر. ءبىزدىڭ وسىنى قاناعات تۇتىپ جۇرگەن جايىمىز بار.  ال قالتاسىنا سەنىپ، ونەردى اتاعىمەن داڭقىنا پايدالانىپ جۇرگەندەر جايىندا اڭگىمە  باسقا.

ءسىز  ايتىپ وتىرعانداي استانا وپەرا مەن بالەت تەاترىنا بارلىق جاعدايدى جاساپ جاتقانى راس.  قازاقتىڭ اقسۇيەك ونەرى بولىپ سانالاتىن ارقانىڭ ونەرىن دارىپتەمەي جاتىپ، وزگەنىڭ ونەرىن وسىنشا قولپاشتاپ جاتقاندارىن تۇسىنبەيمىن. وتكەندە سول تەاتردىڭ ارتىستەرى پالەنشە عاسىرداعى كيىم ۇلگىلەرىن كورسەتەدى دەپ جارنامالادى.   قازاقتىڭ ويۋىن كوستيۋمگە جاپسىرىپ انشىلەردى قارىق قىلىپ جاتقان ساناۋلى ديزاينەرلەر بولماسا، قازىرگى زامانعا ساي ۇلتتىق ناقىشتا كيىم تىگىپ جاتقان ءبىر فابريكا جوق. شەتەلدىك تاۋارلار بەلگىسىنەن بەزەندىرىلگەن  بۇيىمدى كورسەك اۋزىمىز اشىلىپ قالادى. شىنتۋايتىندا كەستە مەن ويۋ سالۋ، كىلەم توقىپ، تەكەمەت باسۋ دەگەندەر ءتول ونەرىمىز ەمەس پە؟ دۇكەندەردەن نەبىر حيميالىق ازىق-تۇلىكتەردى ساتىپ الامىز. ءوزىمىزدىڭ قايماعىمىز بەن قۇرتىمىز، ايرانىمىز بەن ىرىمشىگىمىز ونىڭ قاسىندا بالداي  ەمەس پە ەدى؟ وسىنداي  ۇلتتىق  قۇندىلىقتارىمىزعا دەگەن  ناسيحات جوق. ءوز ەلىمىزدە وگەيسىپ جۇرگەنىمىز وسىلايشا وزىمدىكىن وزەككە تەپكەندىكتىڭ سالدارىنان تۋىنداپ وتىر.

شىعارماشىلىق ادامدارى تۇرمىستىڭ بايلاۋلى باسپاعىنا اينالادى

- جالپى ونەر ادامىنىڭ جۇرەگى ەزىلۋ مەن ەلجىرەۋدەن تۇرادى. ءسىزدىڭ سەزىمگە تولى ساز سيلايتىن جۇرەگىڭىز بۇگىنگى قوعامداعى نەگە بولا ەلجىرەپ، نەگە بولا ەزىلەدى؟

- جۇرگەن سوڭ اۋەن ىزدەپ عازالدى ۇعىپ،

قيالىڭا سالار تەك اجال قۇلىپ.

جازعانىم قۇندى ەدى دەپ ايتا المايسىڭ،

باعاڭدى تۇرعاننان سوڭ بازار ءبىلىپ،- دەپ ىشتەگى نازدى ولەڭمەن شىعاراتىنىم بار. سەبەبى- ءبىز اعايىندىقتى دا، دوستىقتى دا ساۋداعا سالىپ جىبەردىك. ۇستاز دەگەننىڭ تاۋداي مارتەبەسىن ءتۇسىرىپ تاستادى. اقىن- جازۋشى، ءانشى، ءبيشى، جۋرناليست دەيسىز بە، بۇلاردىڭ ەشقايسىسى تابىستى كۇرەپ تاپپايدى. بىراق، ولار - قاشاندا ەلدىڭ الدىندا جۇرەتىن ادامدار. الايدا شىعارماشىلىق يەلەرىنىڭ باسىن تۇرمىسقا بايلاپ، جازعاندارىن ساۋداعا سالىپ تاستادى. مۇنداي ەلدە دەموكراتيا، ءسوز بوستاندىعى بار دەۋدىڭ ءوزى قيىن. وسىنىڭ سالدارىنان قوعام تۇيىقتالىپ كەتتى. ەشكىمنىڭ ەشنارسەمەن ءىسى جوق. مەنى الاڭداتاتىن وسى جايت.

- بۇگىندە باسپانا ءۇشىن باسىن بايگەگە تىگىپ، اشتىق جاريالاعان ايەلدەردىڭ ءال قۋاتتان ايىرىلىپ،  الدىنىڭ قۇلاپ جاتقانىن ەستىگەن بولارسىز. ءبىز جەتىمى مەن جەسىرىن جىلاتپاعان حالىق ەدىك قوي...

- ايەل ادامنىڭ مىندەتى- جار بولىپ، انا اتانۋ ەدى. ەندى ءبىز بالا تۋ مەن قاتار ونى باعىپ قاعىپ، قالابەردى اقشا تاباتىن امبەباپ جانعا اينالدىق. ايالاۋعا ءتيىس ايەلدەر مىنا قوعامدا قاراۋسىز قازانداي قالدى. «ال قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەدى» دەمەي مە؟ وسىلايشا ايەل زاتىنىڭ نازىكتىگىنە سىزات ءتۇسىپ، كەرىسىنشە بەلسەندىلىك تانىتۋىنا تۋرا كەلدى. قىزدارىمىز  قازىر ەر ازاماتتاردى ءبىلىم بولسىن، قىزمەت بولسىن، بار جاعىنان باسىپ وزدى. سىڭلىلەرىمىزدىڭ قازاق جىگىتتەرىنە مۇرنىن ءشۇيىرىپ تۇرمىسقا شىقپاي، كەرەك دەسەڭىز شەتەل اسىپ كەتىپ جاتقانى دا سوندىقتان.

- مۇقاعالي اتامىز «فاريزا جان» دەپ مۇڭ شاقسا، ءسىز «فاريزا اپا» دەپ ءان سالىپ ءجۇرسىز .  «ايەلدىڭ سىرىن ايەلدەن سۇرا» دەگەندەي سىزدىكىن سىرلاسۋ دەپ تۇسىنۋگە بولا ما؟

- ءبىز تالانتتى كوزى تىرىسىندە قادىرلەمەيتىن بولدىق. تەك دۇنيەدەن وتكەن  سوڭ  ەسكە الۋ كەشىن ۇيىمداستىرۋدى ادەتكە اينالدىردىق.  كەرەك دەسەڭىز مۇنى بازبىرەۋلەر بيزنەسكە اينالدىرىپ جىبەردى. سوندىقتان قازاقتىڭ اقىن قىزىنا كورسەتكەن قۇرمەتىم بولسىن دەپ، فاريزا اپاما ءان ارناعان جايىم بار. ماقساتىم- عۇمىرىن قازاقتىڭ قارا ولەڭىنە ارناسا دا، قارتايعاندا زەينەتاقىسىنا قاراپ قالعان اپامنىڭ كوڭىلىن ءبىر مارقايتۋ بولدى.

- ءبىر باسىلىم بەتىندە  استاناعا جولى تۇسكەن روزا  القوجا  كوزگە ۇرىپ تۇرعان كەمشىلىكتەردى كورگەندە شىداماي: «استانا، حالىقتى شاقىرىپ الىپ، سولاردىڭ ەسەبىنەن اقشا جاساپ وتىرسىڭدار» دەپ سىباعاندا، شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىر دە بىرەۋى باس كوتەرە الماي جەر شۇقىلاپ قالىپتى دەسەدى...

- (راحاتتانا كۇلىپ الدى) يسلامدا قانشا  ايەلىڭ مەن قانشا بالاڭ بولسا، بارلىعىنا بىردەي قارايلاس دەيدى. ال ءبىزدىڭ قالالاردىڭ ىشىندەگى ازدەگى- استانا بولدى. قاشان كورسەڭ بار جاقسىنى كومكەرىپ، جارقىرايدى دا تۇرادى. ولار كىمنىڭ ەسەبىنەن جارقىراپ تۇر؟ قارا حالىققا جارىقتى ۇنەمدەڭدەر دەپ بايبالام سالادى. باسقا قالالار شەكپەنگە جارىماي وتىرعاندا، استانا ادەمى تون كيىپ جۇرەتىن بايبىشەنىڭ بالاسىنا ۇقسايدى. قاراپ وتىرسام ول جاقتا ادەمى تابيعات تا جوق. ادەبي ورتا دا وسى- الماتىدا.  سوندىقتان استانانىڭ جىلتىر تونىمەن عانا كوز تارتىپ تۇرعان جايى بار...

سۇحباتتاسقان دينار كاميلوۆا

Abai.kz