Qamariya Qayyrbekova soghystan keyingi jyldary Semeyding múghalimder tehnikumyn oidaghyday bitirip, sol kezdegi Aqsuat audanynyng «Komsomol» kolhozyndaghy jeti jyldyq mektebine múghalim bolyp keledi. Kózi qaraqty aqsaqaldardyng aituyna qaraghanda, ol uaqytta Aqsuat ónirinde orys tili pәninen beretin jastar joqtyng qasy eken. Soghystyng aldyndaghy auyr jyldary auylda orys tili pәni týgili, basqa pәnderdi oqytudyng jay-japsary shamaly bolatyn. Sol kezdegi ortalau mektepting on jyldyq dengeyine jetui de Qamariya Qayyrbekovanyng iskerligining arqasynda jýzege asqan kórinedi.

Jiyrma eki jasynda audandyq kenesting deputaty bolyp saylanypty

Jogharyda aitqan Komsomol, qazirgi Oishilik auylynda túratyn jalghyz tuysy, 80-ning sengirine shyqqan Gauhar Sadyqbekova apamyzdyng mamandyghy dәriger eken. Qamariya Qayyrbekqyzy Jogharghy Kenesting mandaty arqyly Mәskeuding minberinen sol kezdegi órkeniyetten mesheu qalghan Aqsuat, Kókpekti, Ayagóz ónirining alys auyldaryn jaryqtandyru, dala jolyn tasjoldargha ainaldyryp, talay mәdeniyet ýilerining qabyrghasyn túrghyzghan qayratker qazaq qyzy Qamariyanyng osy bir erlikterin Gauhar apamyzdan estip- bildik.

- 1967 jyldyng tamyljyghan tamyzynyng songhy kýnderi bolatyn. Ol uaqytta Semeyde shalghaydan kelgen auyl balalaryn oqytatyn jalghyz qazaq mektep-internaty boldy.

Qamariya Qayyrbekova soghystan keyingi jyldary Semeyding múghalimder tehnikumyn oidaghyday bitirip, sol kezdegi Aqsuat audanynyng «Komsomol» kolhozyndaghy jeti jyldyq mektebine múghalim bolyp keledi. Kózi qaraqty aqsaqaldardyng aituyna qaraghanda, ol uaqytta Aqsuat ónirinde orys tili pәninen beretin jastar joqtyng qasy eken. Soghystyng aldyndaghy auyr jyldary auylda orys tili pәni týgili, basqa pәnderdi oqytudyng jay-japsary shamaly bolatyn. Sol kezdegi ortalau mektepting on jyldyq dengeyine jetui de Qamariya Qayyrbekovanyng iskerligining arqasynda jýzege asqan kórinedi.

Jiyrma eki jasynda audandyq kenesting deputaty bolyp saylanypty

Jogharyda aitqan Komsomol, qazirgi Oishilik auylynda túratyn jalghyz tuysy, 80-ning sengirine shyqqan Gauhar Sadyqbekova apamyzdyng mamandyghy dәriger eken. Qamariya Qayyrbekqyzy Jogharghy Kenesting mandaty arqyly Mәskeuding minberinen sol kezdegi órkeniyetten mesheu qalghan Aqsuat, Kókpekti, Ayagóz ónirining alys auyldaryn jaryqtandyru, dala jolyn tasjoldargha ainaldyryp, talay mәdeniyet ýilerining qabyrghasyn túrghyzghan qayratker qazaq qyzy Qamariyanyng osy bir erlikterin Gauhar apamyzdan estip- bildik.

- 1967 jyldyng tamyljyghan tamyzynyng songhy kýnderi bolatyn. Ol uaqytta Semeyde shalghaydan kelgen auyl balalaryn oqytatyn jalghyz qazaq mektep-internaty boldy.

Jana oqu jylynyng aldynda jinalghan auyl balalaryn qala mektebining qyr-syrymen tanystyryp jýrgen denelileu, qara tory, qazaq tilinde erkin sóileytin orys apaydyng týsi suyqtau bolghanymen, әziz jýregi adamdy riyasyz tartyp túratynday kóringeni. Biraq osynau bala bitkendi bauyryna tarta bilgen apayymyzdyng aty-jónin alghashqy kýni bile almadyq.

Ertesinde mektepting qalyptasqan dәstýri boyynsha múghalimder újymyn tanystyrdy. Bizdi oqytatyn múghalimderding barlyghy Úly Otan soghysynyng ardagerleri, enbek sinirgen múghalimder, tipti, qaysybirining ghalymy ataghy da bar bolyp shyqty. Sodan kezek bizdi jetelep jýrgen múghalimge de keldi. Ol KSRO Jogharghy Kenesining deputaty, Qazaqstannyng enbek sinirgen múghalimi, orys tili pәnining múghalimi – Qamariya Qayyrbekova eken. Jaryqtyq jasynday jarqyldaghan ótkir әri bilimdi bolsa da, sonday qarapayym edi, – dep eske alady zeynettegi dәriger apa.
«Jas kelse – iske» demekshi, auyldastary sol kezde-aq, nebәri 22 jastaghy Qamariyany audandyq kenesting deputattyghyna saylaghan. Mine, osylay kenes júmysyna әu bastan belsene qatysyp, enbekshilerding mún-múqtajyn sheshe bilgen, soghystan keyingi jyldardaghy auyl mәdeniyetining órkendeuine, jastardyng sauatty-salauatty ómir sýrip, qogham sharualaryna belsene aralasuyna osy Qayyrbekova ózining qayrattylyghynyng arqasynda erekshe ter tógipti. Ol joghary bilimdi, joghary sanatty alghashqy auyl múghalimi bola bilgen kórinedi.
Sol kezde audan boyynsha orys tili pәnining aldynghy qatarly múghalimi bolghandyqtan, ony 1957 jyly audan ortalyghyndaghy orta mektepke auystyrady.

- Áli esimde, Qamariya múghalim әngimesining basynda: «Men Aqsuatta әmbebap boldym ghoy, balalar» - deytin. Rasynda da, ol sol uaqytta mektepten tys komsomol jastardyng júmysy men halyq sotynyng audarmashysy siyaqty sharualardy atqaryp, qysqasy, qoghamdyq júmystyng bel ortasynda jýrgen. Búl auyl balasy orys tilining grammatikasyn ózi jete mengergen bay ana tilimen baylanystyra oqytyp, tildi mengerudegi sheberligin týrli әdistemelermen tolyqtyryp, auyl mektepterindegi orys tilin oqytudy ýnemi damytudyng arqasynda til mәdeniyetin erkin mengergen eken.

Men sol qarapayym auyl múghalimining bolmysy men airyqsha qasiyetterin, osynau ólkege jasaghan jaqsylyqtaryn býgingi auyldastarynyng kóbi bilmeytinin anghardym. Audandyq múraghatta ol jayynda asa mәndi maghlúmat bolmady. Tek audannyng ólketanu múrajayynan túnghysh gharyshker Yuriy Gagarinmen týsken sarghayghan suretin ghana kezdestirgenimiz bar. Semeydegi biz oqyghan mektep qaladaghy jalghyz qazaq mektebi bolghan son, jan-jaqtan belgili qogham qayratkerleri, danqy jer jaratyn azamattar jii keletin.

1969 jyldyng 19 mamyrynda mektepke Mәskeuden úshqysh, Kenes Odaghynyng Batyry German Titov keletin bolady. Dәl osy kýn Býkilodaqtyq pionerler kýni edi. Qasynda әskery adamdary bar danqty úshqyshty moynyna galstuk baylaghan balalar qarsy alsa kerek. Kezdesudi Qamariya Qayyrbekqyzy ózi jýrgizipti. Sol jerde ústaz el men jerding tarihyn tereng biletinin birden anghartqan kórinedi. Ol úly Abaydyng tughan ólkesi turaly tolyqqandy aityp ótedi. Onyng sózinen Abaydy әlemge tanytqan úly jazushy Múhtardyn, Qanyshtyng osy qalada oqyp, bilim alghanyn estigende, jayshylyqta anau-mynau sózge mәn bermeytin әskeriyler tanaday tynyp tyndaghan kórinedi.

Gagarindi sózden janyldyrghan

- Qamariya apaydyng sabaq beru әdisi mýlde bólek bolatyn. Orys tili men әdebiyetine qúlqymyz bolghanymen, qazirgidey emes, auyldan kelgen kógen kózderding barlyghy orysshagha shorqaq bolatyn. Sóitse de, bir bayqaghanym, olar әdebiyetke airyqsha yqylasty bolatyn. Ásirese, jogharghy synyptargha kelgende ol әlemning úly klassikterinin: ýndi «Romayanasyn», orystyng «Igori joryghyn», qyrghyzdyng «Manasy» men ózimizding Qobylandy men Alpamysty, qoyshy, әiteuir kýlli foliklordy týgel kóterip shyghatyn. Bir әngimesinde onyng Mәskeuge barghan kezinde jer jahandy tanghaldyrghan túnghysh úshqysh-gharyshker Yuriy Gagarinmen bir sessiyada úzaq tildesuding sәti týskenin mayyn tamyza aityp bergeni bar.

- Gagarin óte qarapayym adam siyaqty kórindi. Tek bir tústarda tughan jeri men orys ormanyn jerine jetkize maqtap, kópirip ketti. Namysym kelip, birden:

- Yuriy Alekseevich! Siz jerge aman-esen qonghan Qaraghandy oblysyn bilesiz be? - dedim.
- Bilgende qanday?

- Endeshe, sol ónirdegi jer jәnnaty sanalatyn Qarqaraly – mening tughan jerim, onyng samyrsyn, qaraghayy qanday! - dedim. - Ol eriksiz basyn iyzedi, - dedi ústaz.

- Yuriy Alekseevich te Jogharghy Keneste tughan ólkesine, әsirese, Mәskeu jastaryna kóp jaqsylyq jasady. Ondayda mandat iyelenip otyrghan ózge últ ókilderi jantalasyp jýrip, kóp mәseleni sheshetin. Bir barghanda taghy bir nәrsening úshyghyn shygharudy oilap, aitysyp-tartysyp jýrip, sol auyldar ýshin talay ministrding tabaldyryghyn tozdyrdym, - deytin.

- Talay talantty janyna jaqyn tartqan osy bir kishipeyil jannyng jadymyzda saqtalmay bara jatqany qynjyltady. Býginde osy bir úlaghat iyesining úrpaqtary Almatyda túrady. Al sanaly ghúmyrynyng shiyrek ghasyryn ótkizgen audanda oghan tym bolmasa kóshening aty búiyrmaghanyna qamyghady ekensin, – deydi Qamariyanyng eskerusiz qalghanyna nalyghan Gauhar apay.

Bәlkim, uaqyttyng talaby solay shyghar... Degenmen, jergilikti biylik basyndaghy bilikti azamattar oilanar. Olar qazaqtyng qaysar qyzy Qamariyany eske alu sharalaryn úiymdastyryp jatsa, alghystan basqa aitarymyz bolmas edi.

Qadyrbek Kәkimúly

Tarbaghatay audany.

Derekkózi: «Didar» gazeti

Abai.kz