nemese Tәuelsizdik pen tarih biyliktegilerding «úyatty jeri» me? «Aytpasa sózding atasy óledi» dep jatushy edi. Sol sóz atasynyng «ajaly» dәl bizding aitqan-aytpaghanymyzgha qarap túrghan joq shyghar. Biraq, «Tamshy su tasty tesedi» degen de bar. «Tyrs» etken tamshy qúrly ýn shyghara almasaq, búlaq bolyp qúr syldyrap, ózen bolyp ótirik shalqyghynnyng da mәni bolmas. Tasty tesip, taskereng qúlaqtargha birdene jetkizu de maqsatymyz emes. Áyteuir, degenimiz bireu bolsa da keyingi jastyng jýrek kózine «jylt» etken úshqyn týsirip, jetesine bir jyly sәule qaldyrsa boldy degen ýmit. «Ayghaylay aighaylay qasqyrdan da úyat boldy» depti. Biraq, qasqyr jaryqtyq úyalugha túratyn qasiyetti ang ghoy. Biz aita beremiz, sebebi, úyalatyn jaghdayda emespiz. Sen úyalu ýshin de seni úyaltatatyn jaqtyng úyalugha taityn tiytimdey bolsa da abyroy, beti bolu kerek qoy. Bir quanyshtysy, onday «qyzyly bar» betting bederi bilinbeydi. Jalpy, biz úyaty joq memlekette ómir sýrip jatyrmyz. Atalarymyz qasqyrdan da úyalatyn úyatty halyqtyng úrpaghy bolghanymyzgha býgin qayran qalmasqa amal joq. Qazir basshy halyqtan, halyq basshydan úyalmaytyn, oilaryna ne kelse sony isteytin soraqy qoghamgha qolymyz jetken. «Álemde úyattan súlu nәrse joq» depti ghoy Sokrat degen filosof.

nemese Tәuelsizdik pen tarih biyliktegilerding «úyatty jeri» me? «Aytpasa sózding atasy óledi» dep jatushy edi. Sol sóz atasynyng «ajaly» dәl bizding aitqan-aytpaghanymyzgha qarap túrghan joq shyghar. Biraq, «Tamshy su tasty tesedi» degen de bar. «Tyrs» etken tamshy qúrly ýn shyghara almasaq, búlaq bolyp qúr syldyrap, ózen bolyp ótirik shalqyghynnyng da mәni bolmas. Tasty tesip, taskereng qúlaqtargha birdene jetkizu de maqsatymyz emes. Áyteuir, degenimiz bireu bolsa da keyingi jastyng jýrek kózine «jylt» etken úshqyn týsirip, jetesine bir jyly sәule qaldyrsa boldy degen ýmit. «Ayghaylay aighaylay qasqyrdan da úyat boldy» depti. Biraq, qasqyr jaryqtyq úyalugha túratyn qasiyetti ang ghoy. Biz aita beremiz, sebebi, úyalatyn jaghdayda emespiz. Sen úyalu ýshin de seni úyaltatatyn jaqtyng úyalugha taityn tiytimdey bolsa da abyroy, beti bolu kerek qoy. Bir quanyshtysy, onday «qyzyly bar» betting bederi bilinbeydi. Jalpy, biz úyaty joq memlekette ómir sýrip jatyrmyz. Atalarymyz qasqyrdan da úyalatyn úyatty halyqtyng úrpaghy bolghanymyzgha býgin qayran qalmasqa amal joq. Qazir basshy halyqtan, halyq basshydan úyalmaytyn, oilaryna ne kelse sony isteytin soraqy qoghamgha qolymyz jetken. «Álemde úyattan súlu nәrse joq» depti ghoy Sokrat degen filosof. Biraq, bayqús grekting shaly bizding ózgeshe әlemimiz bar halyq ekenimizdi qaydan bilsin. Óitkeni joq nәrseni súlu deytin biz ol oilaghanday «aqymaq» emespiz, bizding súlulyq ólshemimiz basqa. Jә, ol bólek әngime... Tәuelsizdik alghan song biz úyatty tipti úmyttyq. Eng aldymen әlgi qasqyrdan da qymsynatyn «úyalshaq» atalarymyzdan aramyzdy alysqa salyp, ózimizden bastalatyn jana tarih jasap aldyq. Qansha degenmen biz de qordaly qogham, arly adam zatynanbyz ghoy, úyattyng júrnaghy qalghan shyghar? Joq, eng ýlken qúndylyq Tәuelsizdikten úyalmaghan el bolghan son, ar jaghyna auyz auyrtudyng qajeti qansha? Tәuelsizdikti de biz týkke alghysyz bir zat retinde ústap jýregimiz ótirik emes. Ony ózimizge onsha bir jaqyndatqymyz kelmeydi, «ata-babalarymyz armandaghan tәuelsizdik» dep odan irgemizdi aulaq salugha tyrysamyz. Búl sózge qaraghanda biz ony armandaghan joq sekildimiz. Bәlkim sodan da shyghar, eng sonynda eshkimge keregimiz joq kezde baryp amalsyzdan «tәuelsizdikti aldyq» dey salyppyz. Ásili biz úyalugha tiyisti aidyng biri jeltoqsan edi, óitkeni onda qazaq jastarynyng qany tógilgen, shyn tәuelsiz bolugha úmtylghan qazaq órenderi qyrshynynan qiylghan. Biraq, dәl sol kýndi tәuelsizdikti toylaytyn merekemen aparyp japtyq. Ne kerek, «yrdu-dyrdugha toly mereke bolsa da, qazaqtyng tәuelsizdik alghan kýni ghoy» dep ony da juyp-shaygha bolar edi. Óitkeni, tәuelsizdikti qúrmettegen adam, ony kózge ilmeuge úyaty jibermeytin adam, jetoqsan qyrghynyn da, babalar armanyn da ardaqtay alady. Biraq, búl oiymyz da qúr dalbasa, anghalaq kónilding aigha qarap úlyghan auany eken. Bizdi úyalugha tiyisti tәuelsizdikti de jauyp, qymtap tastaytyn «jana jyl» deytin joyqyn danghaza bar eken. Onyng súrapyl danghazalyghy sonday, úyat, ar, amanat, tәuelsizdik, últ, halyq, adam, qazaq degen qúndylyqtardyng bәrin úmyttyryp, shamgha qarap shyrshany ghana ainala beretin «әngýdikke» ainaldyryp jiberedi eken. Al, endi úyalyp kór! Bizdi úyaltatyn qasiyetimizding bәrin jauyp tastadyq, qymtap qoydyq. IYә, úyatty jerdi japqan dúrys qoy dep otyrghan bolarsyz. Áriyne, oghan talas joq. Biraq, bizding biyliktegiler tariyh, tәuelsizdik deytin jarqyrap túrugha tiyisti qúndylyqtarymyzdy, ózderining jauyp jýruge tiyis «úyatty jerlerimen» shatastyryp alghan synayly. Nemese, sonyng qataryna әdeyi «qoyyp» jýr. Bir jan auyrtarlyghy sol úyatty jerlerin kerek kezinde qalay paydalansa, tәuelsizdik, tarih deytin qasiyetterimizdi de solay paydalanghysy keledi. Basqa týk te emes. P.S. Negizi búl oy qaydan tudy. Áriyne, jyltyraqqa toly jana jyldyq merekeden, ony jatyp ker jarnamalap, basyna kóterip jatqan jaydaq biylikting jalang әreketinen tudy. Qazir Astananyng tórinde sumaqy, sýiir túmsyqatary aspangha, aspangha emes-au, Tәuelsizdikting jýregine qaladghan alyp shyrshalar kóz qamaydy. Al, tәuelsizdik qayda? Ony tabatyn tekti minezding ózi tabylmay túr. Shyrshagha shyrmatylyp, shampangha shalqityn soqyr kónil әueli sony seziner emes... Aldymen «novyy god», sosyn «Tauelsizidiyk». Aq orda men Senattyng úigharymy solay!.. Abai.kz