Qazaqtyng siqyrshy atyn estise eki iyghynda shaytan otyrady dep, at tonyn ala qashatyny jasyryn emes. Áytse de,  búl tilsiz ónerding «tilin» mengeruding onaygha týspesi anyq. Kýni keshe Qytayda ótken halyqaralyq illuzionister bayqauynda qazaq qyzynyng bas jýldeni jenip alghany- búl ónerdi bir kisidey mengergenimizdi dәleldey týsti. Alayda,  Altynayday asyldan airylyp qalghanymyzda qazaq sahnasynda siqyr ónerining qúrdymgha ketkenime dep, ah úrghanymyz taghy bar.  Ózgeni moyyndatsaq ta, óz ishimizde  shou-biznesting bir bóligi bolyp qalghan búl ónerding bolashaghy qanday  bolmaq? Ony  әuesqoy  bolsa da talaydy tamsandyryp ýlgergen illuzionist- Kamal Qonqaraevtan súrap kórdik.

- Kamal myrza, bireuler- sizdi  fokus jasap, kózdi aldaydy dese, endibireuler- siqyrly transfarmasiyanyng sheberi dep jatady?  Al óziniz qarapayym tilmen qalay jetkizesiz?

- Mendegi óner qoldyng eptiligi men shapshandyghyna baylanysty tuyndaydy. Al  «kózdi aldaydy» deytindey gipnozben ainalyspaymyn. Jalpy illuziyada «mehaniqalyq este saqtau» degen bolady. Onyng syryn ýirenu úzaq tәjiriybe men dayyndyqty talap etedi. Osy syndardan ótken adam ýshin  siqyr jasau qiyndyq tughyzbaydy.

Qazaqtyng siqyrshy atyn estise eki iyghynda shaytan otyrady dep, at tonyn ala qashatyny jasyryn emes. Áytse de,  búl tilsiz ónerding «tilin» mengeruding onaygha týspesi anyq. Kýni keshe Qytayda ótken halyqaralyq illuzionister bayqauynda qazaq qyzynyng bas jýldeni jenip alghany- búl ónerdi bir kisidey mengergenimizdi dәleldey týsti. Alayda,  Altynayday asyldan airylyp qalghanymyzda qazaq sahnasynda siqyr ónerining qúrdymgha ketkenime dep, ah úrghanymyz taghy bar.  Ózgeni moyyndatsaq ta, óz ishimizde  shou-biznesting bir bóligi bolyp qalghan búl ónerding bolashaghy qanday  bolmaq? Ony  әuesqoy  bolsa da talaydy tamsandyryp ýlgergen illuzionist- Kamal Qonqaraevtan súrap kórdik.

- Kamal myrza, bireuler- sizdi  fokus jasap, kózdi aldaydy dese, endibireuler- siqyrly transfarmasiyanyng sheberi dep jatady?  Al óziniz qarapayym tilmen qalay jetkizesiz?

- Mendegi óner qoldyng eptiligi men shapshandyghyna baylanysty tuyndaydy. Al  «kózdi aldaydy» deytindey gipnozben ainalyspaymyn. Jalpy illuziyada «mehaniqalyq este saqtau» degen bolady. Onyng syryn ýirenu úzaq tәjiriybe men dayyndyqty talap etedi. Osy syndardan ótken adam ýshin  siqyr jasau qiyndyq tughyzbaydy.

- Siqyrdy keybireuler mistikamen baylanystyryp jatady. (telepartasiya, telekiynez) Osy ras pa?

- Áriyne illuziyany mistikamen baylanystyrugha bolady.  Alayda men jasap jýrgen trukterding mistikamen  eshqanday  baylanysy joq. Biraq, arnayy tәjiriybe jýzinde baylanystyryp kórgenim bar. Degenmen onday jolmen kópti aldaudyng qajeti joq. Óitkeni ol «alayaqtyq» bolyp sanalady.

- Ásilinde sizding mamandyghynyz suretshi edi. Al ony siqyrmen almastyrugha ne sebep boldy?

- Suret pen siqyr qoldyng eptiligine qaray tuyndaytyn bolghandyqtan, bir-birimen tyghyz  baylanysta. Óitkeni suret ónerinde  jazu-syzudy  mengergendigimning arqasynda siqyr jasaudy ýirenu qiyngha soqpady. Mәselen,  kitaptan qandayda bir fokustyng jasalu joldaryn oqyp otyrghanda, suret salatynday,  keskinin birden  elestetemin. Mine, osynday әdisting arqasynda shetelde qúny jetpis myng dollar túratyn dayyn rekvizitting syryn  ózdigimnen ýirenip aldym.

- Kóbine dayyn rekvizitter satyp alasyz ba, әlde siqyrdyng týrin óziniz oidan shygharasyz ba?

- Men- úrymyn. Ony eshkimnen jasyrmaymyn da. Ózdigimnen  fokus jasap shygharugha әli tәjiriybem jetpeydi.  Sondyqtan syrtta bir dýniyeni kózim shalyp  qalsa, ýige kelgende sony  jasap shygharugha tyrysamyn.

- Dese de biraz jyl osy salada jýrgeninizge qaray siqyr ónerinde  avtorlyq qoltanbanyzdy qaldyrugha mýmkindiginiz jetetin bolar?

-  Adam kópti kórip, kóp dýniyeni ýirengende ghana pisip jetilmey me?  Sol siyaqty illuziyada da birden  jetistikke jetu mýmkin emes. Biraq keyingi  kezde últtyq naqyshta kórsetiletin enbekterdi dýniyege әkelsem degen oidamyn.  Onda bizdin  dombyradan bastap: býrkit, sandyq, tay qazan, qúmay tazy  deysiz be, kóptegen dýniyeler  kórinis tabady. Qobyzdyng qonyr ýnining ayasynda osynday qúndylyqtarymyzdy kórsetip, ózge júrtty tól mәdeniyetimizge tamsandyrsam degen oiym bar.

- Ciqyrshynyng iyghynda shaytan otyrady degen eski  úghymnan asa almadyq pa, búl ónermen   aynalysugha  ekining biri nege jýreksinedi?

- Búl ónerding syryn mengergender búryn da az bolmaghan. Jazushy Lev Tolstoydyng illuziya jasaghanyn  bireu bilse, bireu bile bermeydi. Sol siyaqty Múhamedaly de osy bir tilsiz ónerding tilin mengergen. Álemge aty mәshhýr nebir professorlar men  ghalymdar,  aqyndar men jazushylar, tipti preziydentter de fokus jasay bilgen. Biraq- hobby retinde ghana. Al, óz basymnyng  islamy kózqarastaghy adamdardyng synyna jii úshyraytyny ras. Tipti, qarapayym adamdardyng ózi diny túrghyda qarap, ersi kórip jatady. Mәselen, key tamadalar pәlenshe degen siqyrshy bar, sony toyynyzgha shaqyrayyq dep meni menzese, onyng ornyna bir әnshini shaqyrayyq dep, at tondaryn ala qashatyn kórinedi. Ýidegi bala-shagham men jarym da osy kәsibindi  tasta dep jaqtyrmay jatady.

- Bizde de  búryn sondy siqyrdyng syryn mengergen sheberler boldy.   Sonyng ishinde Súltanghaly Shýkirov pen Sara Qabighojina, Baltabek pen Raisa Júmaghúlovtardyng esimderin erekshe ataugha bolady.  Biraq atalmysh ónerding osylardan song jalghasyn tappay,  toqyrap qalghanyna  ne sebep?

- Súltanghaly Shýkirov pen Sara Qabighohinalar siqyrdyng has sheberi edi. Olar tipti, Reseyge baryp arnayy bilimderin  jetildirip keldi. Óitkeni- ol kezdegi mәdeniyet qúryghyn ústaghan ministlik ónerpazdardyng damyp jetiluine jaghday jasady. Sonyng arqasynda illuzionisterimiz shetelderge shyghyp, týrli jýldelerdi qanjyghasyna baylap keldi.  Bir Shýkirovtyng ózi bes altyndy birdey iyelengende talay qazaq bórkin aspangha atqan bolatyn. Yaghni, ol kezde ónerding qay týrine bolsyn qoldau bar edi.

- Kýni keshe Qazaqtyng kók tuyn әlem tórinde jelbiretken Altynay Baytoqanova  da qazaqtyng siqyr ónerinen kende emes ekenin әlem aldynda dәleldep ketti. Alayda oghan  qoldau kórsetip, arnayy mektep ashyp beruge talpynghan nyspy eshkimde bolmady.  Armany asqaq qyz shermende ketken bolar?

- Áriyne Altynaydyng armany asqaq edi. Osy bir tilsiz ónerding arqasynda  qazaqtyng kók tuyn әlem tórinde әli talay jelbiretem deushi edi. Amal neshik? Kózi tirisinde memleket tarapynan  aitarlyqtay qoldau  taba almady. Ózi de eshkimning aldyna baryp alaqan jang degendi bilmeytin namysty qyz edi. Sol namysy men jigerining arqasynda kóptegen elderde qyzmet istedi. Tәjiriybesi mol, bolashaqqa qoyghan josparlary auqymdy edi. Biraq bizding elde jylamaghan balagha emshek bermeydi ghoy.  Sondyqtan Altynay qazaqtyng iygiligine degen maqsatyna qol jetkize almay ketti. Bizdegi talay siqyrshylar  osylaysha pәrmende  ótti ghoy. Múhtar Áshirbaev ta myqty pontomimoshy edi. Ol da qoldau tappaghan son, aqyry bizneske ketip qaldy. Ózgeler janyn salyp joqtan bar jasaydy, al bizde kerisinshe, bardy joq qylady.  Osydan-aq bizding eldegi óner men mәdeniyetting jaghdayyn baghamday beriniz.

- Sizding memlekettik sirkte qyzmet etetininiz bar. Sonyng arqasynda  el aralap, talay jerde óner kórsettiniz. Salystyrmaly týrde aitynyzshy, biz  kóp dýniyeden kende qalyp qoyghan joqpyz ba?

- Ortalyq sirtkting eshteneden kende qalghan túsy  joq.  Ýnemi qarbalasta ayanbay qyzmet etip jatady. Bizge  tek nasihat jetispeydi.  Ol nasihatqa arnayy qarajat bóluge tiyis ýkimet bolsa  ýnsiz otyr. Áyteuir әrtister jalaqylaryn alyp jýrgenderine riza. Sirktegi keybir әrtister kelisim shart boyynsha shetelge baryp, júmys istep keledi.  Talay memleketten týrli jýldeler alyp kelip jatyr. Biraq óz ishimizde olardy elep-ekshep jatqan eshkim joq. BAQ –tyng ózi sirkting әrtisinen kóri, saryauyz әnshilerdi jarnamalaugha әuestenip ketti. Meni nege shaqyrmaysyng dep, olar da ózdiginen súranbaydy. Óitkeni shynayy talant tek  ózine senedi. Al býgingi telejәshikten týspeytinderding talanttyng emes, qarjynyn  arqasynda jarqyrap jýrgenine kýmәnim joq.

-  Kóptegen siqyrshylar siqyrynyng syryn ashpay ketedi.  Al siz óz tuyndylarynyzdyng qúpiyasyn ashar ma ediniz?

- Men búghan deyin jasaghan talay fokusterding syryn ashyp berdim. Bilgenindi ýiretkenge ne jetsin?  Ózimning úlym da búl ónerge den qoyyp, ainalysyp kórdi. Biraq ókinishke oray tastap ketti. Arasynda qyzyghushylyq tanytqan balalar da boldy. Qolymnan kelgenshe olargha da ýiretip baqtym. Bir bayqaghanym- býgingi balalar tez ýirenip, tez tanylsam deydi. Ashyghyn aitqanda izdengileri kelmeydi. Sóitedi de, orta joldan  tastap ketedi. Alayda, әrbir iygi nәtiyjening artynda qyruar enbek pen bilim túrady emes pe?   Qasymda  qolqabys bolatyn serigimning bolghany maghan da jaqsy. «Júmyla kótergen jýk jenil» demey me?

- Siz toylargha jii baryp óner kórsetesiz. Osynday oryndarda  keybir adamdardyng energiyasy mysynyzdy basyp, qolynyz jýrmey, qalatyn kezder bola ma?

- Áriyne fokustyng shyqpay qalatyn kezderi bolady.

- Onday sәtterde tyghyryqtan qalay shyghasyz?

- Eshtene istemesten kelesi qoyylymgha kóshemin. Ne bolmasa sahnadan ketip qalamyn.  

- Kýndelikti tirshilikte illuziyany óz paydanyzgha jaratyp kórgen sәtter boldy ma?

- Joq, qúday saqtasyn. Olay jasau adamdyqqa jatpaydy. Negizinde illuziyany  paydalanyp bireudi aldap-arbaugha, jylatugha bolmaydy. Búl siqyrmen ainalysatyn jandaryng jaratqan aldynda bergen serti bolugha tiyis.

- Sizding óz jas shamanyzdan jas kórinetininizding syry nede?

- Shynymen de,  juyrda alpysqa kelemin desem eshkim sene bermeydi.   Mysaly, Dmitriy Longo atty illuzionist jýz bes jasqa deyin fokus kórsetip ótti. Ataghy jer jarghan  bola túra, dýniye-mýlik jimapty. Tek nemeresine arnap múragha bes kitap  tastap ketse kerek.  Sol siyaqty nәsili armyan- Arutun  Akopyan da seksen jeti jasqa deyin ómir sýrdi. Sahnada kóz aldaghanymen, qoghamda  adal tirshilik etkendigining arqasynda siqyrshylar  úzaq jasaydy. Ol ýshin  ónerdi óz paydana jaratyp, ainalany aldamau qajet.  Qay qoghamda bolsyn aferist adamnyn  úzaqqa barmasy anyq qoy...

- Endeshe, qoghamda qarashany aldaghan alayaqtardan kóri, ónerde kózdi arbaghan iluzionister  kóbeye bersin deyik!

Ángimelesken Dinar KAMILOVA

Abai.kz