Múhtar Sherim. Jylqylar әn shyrqaydy...
Men bar ghoy, men qúlyn kezimde «mama biyemnin» shatyn iyiskep erkeleytinmin, jelmen jarysatynmyn, tay kezimde tapyraqtap, tasbaqany teuip oinaytynmyn. Býginde jalyma jua bitkendey, qúiryq jalym jaltyldap, tirsekterim juandap, qamys qúlaghym qayshylanyp, mynau degen «jigit» jylqy boldym! Adamdar bizding jasymyzdaghyny «jigit» deydi eken ghoy.
Endigi jyly, qúday qalasa, sanauly kýnderden son, bizding jylymyz bastalghaly túr! Jylqy jyly! Esek jyly emes. Esekterge jyl da joq! Sodan Jana jyl qarsanynda «Jylqylar әn shyrqaydy!» atty bayqau bolatynyn estip, Almatydaghy opera jәne balet teatryna qaray asygha shaba jóneldim! Shauyp kelemin, shauyp kelemin. Bir kezde MAY inspektory ysqyryp qaldy. Toqtadym.
- Qyzylgha ótip kete jazdadyn, jyn qudy ma?—dep súrady MAY inspektory auzymdy iyiskep,--iship alghan joqsyng ba?
- Qúday saqtasyn, shóp jegennen basqa ishpedim,--dep kisinedim men. MAY inspektory ar jaghyma shyghyp, ber jaghyma shyghyp, kenet qúiryghymdy kóterdi.
- Qoyynyzshy aghay, úyalamyn...—dedim men basymdy shúlghyp.
Men bar ghoy, men qúlyn kezimde «mama biyemnin» shatyn iyiskep erkeleytinmin, jelmen jarysatynmyn, tay kezimde tapyraqtap, tasbaqany teuip oinaytynmyn. Býginde jalyma jua bitkendey, qúiryq jalym jaltyldap, tirsekterim juandap, qamys qúlaghym qayshylanyp, mynau degen «jigit» jylqy boldym! Adamdar bizding jasymyzdaghyny «jigit» deydi eken ghoy.
Endigi jyly, qúday qalasa, sanauly kýnderden son, bizding jylymyz bastalghaly túr! Jylqy jyly! Esek jyly emes. Esekterge jyl da joq! Sodan Jana jyl qarsanynda «Jylqylar әn shyrqaydy!» atty bayqau bolatynyn estip, Almatydaghy opera jәne balet teatryna qaray asygha shaba jóneldim! Shauyp kelemin, shauyp kelemin. Bir kezde MAY inspektory ysqyryp qaldy. Toqtadym.
- Qyzylgha ótip kete jazdadyn, jyn qudy ma?—dep súrady MAY inspektory auzymdy iyiskep,--iship alghan joqsyng ba?
- Qúday saqtasyn, shóp jegennen basqa ishpedim,--dep kisinedim men. MAY inspektory ar jaghyma shyghyp, ber jaghyma shyghyp, kenet qúiryghymdy kóterdi.
- Qoyynyzshy aghay, úyalamyn...—dedim men basymdy shúlghyp.
- Ói, tórsiying qayda? Kóshede nege jalanash jýrsin?—dep dýrse qoya berdi týk tappaghan son... «Mynau ózi qanday qazaq? Jylqylar, bizder ata babamyzdan jalanash jýremiz. Auyl- auyldarda, sender, adamdar ash-jalanashsyndar!» dep oiladym ishimnen. Jalymnyng arasyna qystyrylghan on myng tengeni bere qoyyp edim, MAY inspektory yrjiyp sala berdi. «Qoy, bir lypa satyp alayyn! Tynyshtyq bermes..» dep oilap, «Baraholka» bazaryna qaray shaptym. Shauyp kele jatyp, shatym aiyrylyp kete jazdady. Kóshege qúm, túz sebilmegen eken, kók múzdan ayaghym tayyp, «shpagat» boldym. Kisinep jatqanymda, bes-alty jigit meni ústap almaq boldy. «Semiz eken, Jana jylgha qarsy soyyp jeyik!» dep qoyady. «O, sorlylar! Jana jyldaryn—Nauryz! Búl jana jyl—jyl auystyru ghana!» degim keldi. Biri ýstime yrghyp minip aldy. Atyp túryp, tonqe-ep, tonqe-ep jiberdim. Bayghús úshyp ketip, bir qyzdy qúshaqtay qúlady. Qyz da «ket әri» emes eken, ekeui әli qúshaqtasyp jatyr... Adamdardan úyat ketken eken de... Sodan shaba jóneldim. Almatynyng kósheleri súmdyq keptelis eken. Mashinalardan shyqqan kók týtinnen «nashaqor» bola jazdadym! Qayran, bizdin auyldyng taza auasy! «Baraholkagha» kelsem, qala әkimining qolynda benzin toly kәnstir, bazardy taghy da órtegeli jatyr! Jetip kelip, bir teptim. Bayghús qalbalaqtap, «әielining pәterine» balkon arqyly úshyp bardy da, qabyrghagha ilinip qaldy, portret bolyp. Qazirgi әkimder halyqpen oinap, bazar órteytin bolypty...
Bir kezde aldymnan: «Attan, attan!» dep bir shal shyqty. Qasynda toqaly. Toqalynyng qolynda bokaly... «Siriyadaghy soghys toqtalsyn! Obama, óy әkennin!» degen úrandy arqama jaba saldy. Shauyp kelemin, shauyp kelemin! Ong jaghyma qarasam, adamdardyng tәuelsizdik merekesinen búryn ornatylghan alyp shyrshasy órtenip jatyr eken. Úyat ta bolsa shaptyryp, sóndire kettim. «Ehe-he-he-e-eee!!» dep kisinep qoyyp, trotuarmen kósile shauyp kele jatsam, aldymnan qara esek shygha keldi. «Mening de qazaqsha jyl qayyruda ornym bolsynshy! Adamdargha aitynyzshy! Búl qazaqtargha para bersen, ornalastyra salady meni...» dep aqyryp túr. Oghan da qaramay, opera jәne balet teatryna jettim-au! Esik aldynda bir bie «kelinshek» túr eken. «Jylqy aghay, saghatynyz qansha boldy?» dep súrap qoyady. Menimen tanysqysy kelip ólip túr, typyrshyp. Bir kezde ol kisinep alyp, úzaq jylady. Sóitsem, erteng soyylady eken. Moynynan iyiskep, qayghysyna ortaqtasyp, ishke kirdik. Zal toly jylqylar, biyeler, bestiler, dónender, tay qúlyndar! O, adamdar, biyl bizding jylymyz ghoy! Sahnada nebir dýldýl әnshi jylqylar kisinep, әn saldy. Bir kezde bireu moynymnan tisteydi. Qarasam, menen de dәu túlpar túr tisin shyqyrlatyp. «Áy, pasan, sen ne, mening kelinshegimdi qúshaqtaugha kelding be?» deydi. Qyzghanyp túr. «Keshiriniz, búl «jeneshe» biyemiz: «kýieuim kókparda jyghylyp ólgen» dep edi...» Osylay mingirledim. Ornymnan túryp, keshirim súradym da, sahnagha shyqtym. Úza-a-a-aq kisinedim. Biraq «jylqylargha jiyen» degen syltaumen ótip ketken, baghana maghan jolyqqan qara esek aqyryp kep bergeni ýshin bas jýldeni «jenip» aldy! O, adamdar, bir-birlerindi alalaumen qoymay, endi jylqylargha týstinder me? Qoysandarshy... Jaraydy, jylqy jyldarynyz jýirik bolsyn, ehe-he-he-e-e-e-e-e!
Abai.kz