1-suret: Qalqaman Ayapov

2-suret: Qalqaman Ayapovtyng songhy kitabynyng múqabasy

Ótken jylghy tamyzdyng ortasynda Almaty medisina kolledji ghimaratynda azaly shara boldy. Júrtshylyq osy oqu ornynyng negizin qalap, shiyrek ghasyr boyy basqarghan Qazaqstan Respublikasynyng enbek sinirgen qyzmetkeri,  medisina ghylymdarynyng doktory, professor Qalqaman Ayapúly Ayapovty songhy sapargha shygharyp saldy. Úlaghatty ústaz, janashyl ghalym jayynda әriptesteri jýrekjardy syrlaryn aitty. Qalqaman Ayapúlynyng respublikamyzdaghy meyirbiykelik bilim beru isine reforma jasau mәselesin kóterip, ony óz oqu ornynda jýzege asyrghanyn,  meyirbiyke isining mamandaryn dayyndaudyng kóp dengeyli jýiesin jasaghanyn, irgesin ózi kótergen Almaty medkolledjining oqu ýderisin әlemdegi ozyq ýlgilerge say úiymdastyrghanyn sóz etti. Bilikti, talapshyl, әdil basshy, adamshylyghy zor azamat retinde pedagogikalyq újymnyng qúrmetine bólengenin әngimeledi.

1-suret: Qalqaman Ayapov

2-suret: Qalqaman Ayapovtyng songhy kitabynyng múqabasy

Ótken jylghy tamyzdyng ortasynda Almaty medisina kolledji ghimaratynda azaly shara boldy. Júrtshylyq osy oqu ornynyng negizin qalap, shiyrek ghasyr boyy basqarghan Qazaqstan Respublikasynyng enbek sinirgen qyzmetkeri,  medisina ghylymdarynyng doktory, professor Qalqaman Ayapúly Ayapovty songhy sapargha shygharyp saldy. Úlaghatty ústaz, janashyl ghalym jayynda әriptesteri jýrekjardy syrlaryn aitty. Qalqaman Ayapúlynyng respublikamyzdaghy meyirbiykelik bilim beru isine reforma jasau mәselesin kóterip, ony óz oqu ornynda jýzege asyrghanyn,  meyirbiyke isining mamandaryn dayyndaudyng kóp dengeyli jýiesin jasaghanyn, irgesin ózi kótergen Almaty medkolledjining oqu ýderisin әlemdegi ozyq ýlgilerge say úiymdastyrghanyn sóz etti. Bilikti, talapshyl, әdil basshy, adamshylyghy zor azamat retinde pedagogikalyq újymnyng qúrmetine bólengenin әngimeledi.

Sol qaraly jiyndaghy  qoshtasu sózderden aramyzdan ketken túlghanyng artyna qaldyrghan aishyqty izderi anyq angharylghan-dy. Úzamay marqúmnyng óz atynan mazmúndy jinaq (Ayapov K. Razvitie sestrinskogo dela v Respubliyke Kazahstan. 2-izdanie s dop. Almaty: TOO «Evero» – 2013. – 216 s.) jaryq kórdi. Osy kitappen tanysu barysynda elimizding medisinalyq orta buyn qyzmetkerlerin dayyndau salasy qanday ozyq oily mamannan, buyrqanghan zamana tolqynynyng jalynda túryp, jarqyn bolashaqqa kóz tige bilgen qajymas qayratkerden airylghanyna kózimiz anyq jetti.   

Jinaqtyng negizgi bólimine professor Ayapovtyng 1987–2012 jyldar ishinde meyirbiykelerdi dayarlau isin reformalau mәselesine qatysty ghylymi, ghylymiy-kópshilik, qoghamdyq-sayasy basylymdargha, gazet-jurnaldargha jariyalaghan  ghylymy jәne publisistikalyq maqalalary jinaqtalypty. Osynda, sonday-aq, ol jasaghan orta medisinalyq bilim berudi damytu konsepsiyasy men onyng densaulyq saqtau ministrligi tarapynan maqúldanghanyn kórsetetin qújattar jәne búl janalyq jayyndaghy kórshi respublika ghalymynyng pikiri berilgen. Qosymsha bólimge jariyalanghan 30-dan astam material – týrli resenziyalar men pikirler – janashyl ghalym jýrgizgen reformanyng jay-japsaryn meylinshe tereng týsinuge mýmkindik beredi. Jәne onyng aldaghy uaqytta jalghastyryla berui tiyistigine kýmәn qaldyrmaydy.  

Medisina meyirbiykelerin oqytyp, kәsiby maman bolugha әzirleu isin reformalaudyng jay-kýii, әriyne, baspasóz nazarynan tys qalmaghan.  Almatydaghy orta medisina  oqu ornynda әlemdegi ozyq tәjiriybelerdi paydalanu arqyly jýrgizilip kele jatqan reforma turaly ústaz, ghalym, basshy Ayapovtyng týrli basylymdargha bergen súhbattarynyng birqatary, sonday-aq reformanyng jay-kýiine alandaushylyq bildirgen jurnalistik júmystar kitaptyng arnayy bólimine toptastyryp berilipti.

Jinaqtyng jalpy qúrylymy osynday. Ony mazmúndy etip qúrastyrugha Qalekenning júbayy әri әriptesi, S.J. Asfendiyarov atyndaghy Qazaq últtyq medisina uniyversiytetining bilikti oqytushysy Júldyzay Omarqyzy Ayapovanyng edәuir enbek sinirgeni birden bayqalady. Endi osy kitapty oqy otyryp, Qalqaman Ayapúlynyng qyzmetining altyn ózegine ainalghan reformatorlyq basty sharuasynyng mәn-jayyna sholu jasayyq.

...Bәri de Almaty qalasyndaghy densaulyq saqtau mekemelerining orta medisinalyq kadrlarmen tolymdaluyn jaqsartu qajettiginen bastalghan. Osy maqsatta qalada  orta medisinalyq bilim beretin jana uchiliyshe úiymdastyru qajettigi tughan edi. Búl júmysty Densaulyq saqtau ministrligi men Almaty qalalyq densaulyq saqtau bólimi sol kezgi basshy partiya organdarymen kelise otyryp, Respublikalyq medisina uchiliyshesi diyrektorynyng orynbasary, medisina ghylymdarynyng kandidaty  Qalqaman Ayapovqa tapsyrdy.

Jana medisinalyq uchiliyshe ýshin № 1 balalar infeksiyalyq auruhanasynyng mekenjayy bosatylyp berildi.  Búl әuelde balalar priiti, yaghny jetimhana retinde túrghyzylghan, arhiytektor Pier Gurdening jobasymen 1879 jyly aghashtan  salynghan tarihy ghimarat, sәulet ónerining jәdigeri bolatyn. Sovet ókimeti ornaghan song da balalar ýii mәrtebesinde saqtalghan-dy. Tek, bolishevizm biyligi әserimen, ghimarattyng bastapqy kórinisine ózgeris endi: ortanghy bólikting ýstine salynghan, tóbesine aiqysh ornatylghan biyik kýmbezi bar qabat pen onyng ainalasyndaghy kishkene kýmbezder joyyldy.  Memleketting qaramaghyna alynghan priit sosyn, Almaty astana bolar qarsanda, Esikke auystyryldy da, tónkeris dәuirine layyqtalghan kóne ghimaratqa Qyzylordadan kóship kelgen Qazatkom, Halkomkenes, Gosplan kirdi. Jas respublikanyng osynau jogharghy mekemeleri tórt-bes jyldan song jana qonysqa ketip, ghimarat nauqas balalardy emdeu ornyna berildi. Qyryq shaqty jyl boyy júqpaly dertke úshyraghan balalardy jatqyzyp, emdep kelgen auruhana ýiin, endi, mine, medisinalyq oqu ornyna layyqtap qayta jabdyqtau qajet edi. Qalqaman Ayapúly ózi janadan jasaqtaghan újymymen osy iske kiristi...

Almaty medisina uchiliyshesi 1981 jyly shanyraq kóterdi. Qalqaman Ayapúly Ayapov meduchiliyshe diyrektory retindegi alghashqy jyldaryn oqu ornynyng materialdyq bazasyn jasaugha, nyghaytugha, oqytu isin jolgha qoyyp, dәstýrli medisinalyq meyirbiyke, felidsher, akusherka mamandyqtarymen kadrlar dayyndaudy qalyptastyrugha júmsady. Sodan keyin klinikalardaghy medbiykeler róline janasha mәn berip, tiyisinshe, osynau orta buyn qyzmetkerleri qataryna qosylar týlekterdi ózi qúrghan oqu ornynda janasha dayyndau qajettigine  ghalym kózimen oy jýgirte bastady.

Ol Omby memlekettik medisina institutyn 1964 jyly bitirip, enbek jolyn Selinograd oblysynyng Ereymentau audanynda dәriger-hirurg bolyp bastaghan edi. Ýsh jyldan keyin Almatygha auysty. Qazaq onkologiya jәne radiologiya ghylymiy-zertteu institutynyng klinikalyq ordinatory, aspiranty, kishi ghylymy qyzmetkeri boldy. Ónesh obyryn zerttep, kandidattyq ghylymy dissertasiya qorghady. Sosyn birneshe jyl Ministrler Kenesi Ortalyq auruhanasynyng dәriger-hirurgi, odan qalalyq jedel jәrdem auruhanasynda tamyr neyrohirurgiyasy bólimining mengerushi boldy.  Osynday enbek joldarynan ótip jýrip, medbiykelerding dәrigerlerge kómekshi sipatyndaghy praktikalyq qyzmetterin tikeley tanyp bildi. Medbiykelerdi dayyndaytyn uchiliyshelerde qanday oqu baghdarlamasy qoldanylatynyn jәne teoriyalyq bilim beru men ómir kórsetip otyrghan naqty is arasynda eleuli aiyrmashylyq baryn respublikalyq medisina uchiliyshesinde qyzmet istegen 1978 jyldan beri, әsirese, ózi ashqan qalalyq  meduchiliyshening júmys  tәjiriybesin saraptay  kele, aiqyn ajyrata týsti.  

Osylay, ústaz jәne ghalym Qalqaman Ayapov medisinalyq meyirbiyke isining mamandaryn oqytu jýiesining júmysyn jan-jaqty jәne tereng zertteuge kiristi. Kenestik jәne sheteldik arnayy әdebiyetti, statistika derekterin  qarastyrdy. Medbiyke mamandyghynyng qiyndyqtaryn dәiekteu jәne kadr dayyndaudyn  kemistikterin aiqyndau ýshin arnayy әleumettik zertteu jýrgizdi. «Orta medisina kadrlaryn dayyndau jәne ony jetildiruding joldary» degen taqyryppen densaulyq saqtaudaghy ózektiligi aiqyn, ózin tolghantqan mәsele jayynda problemalyq ghylymy maqala jazdy.  Onyng medisinalyq bilim beru salasynda istegeli bergi osynau alghashqy ghylymiy-qúndy, problemalyq enbegi 1987 jyly jaryq kórgen edi.

Ádette «dәrigerding kómekshisi» dep esepteletin orta medisina personaly haqynda qalyptasqan kózqarasty týbegeyli ózgertu, medbiykeni dәrigerding núsqaularyn oryndaushy ghana emes, emdeu ýderisine belsene qatysushy, dәrigerding teng qúqyqty әriptesi retinde tanu qajettigin dәiektep, ol tyng úsynys jasady. Orta buynnyng bilikti  mamandaryn dayyndau jýiesin qúrylymdyq túrghyda jetildiru iydeyasyn birinshi bolyp kóterdi (kórsetilgen kitaptyng 41-beti). Sol 1987 jyly ol әleumettik medisina jәne qoghamdyq densaulyq saqtau sheberi (mamany) delingen VOZ-dyng (dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyn) diplomyn aldy. Tura osy jyldy baspasózge bergen súhbatynda Qalqaman Ayapúly elimizdegi medisinalyq meyirbiyke isining mamandaryn dayyndau jýiesin ózgertu iydeyasy boyyn túnghysh ret shyndap biylegen mezgil retinde atady (171-b.). «Chehoslovakiyada stajirovkada boluym mening medbiykening róli haqyndaghy úghymyma tónkeris jasady, – dedi ol. – Brno qalasynda meyirbiyke isi instituty bar-tyn, sol kezde sosialistik dep esepteletin elding klinikalarynda júmys batystyng jýiesimen jýrgizilip jatqan edi».

Sodan bastap Ayapov medbiykeler bilimin reformalau jayyndaghy janashyldyq oiyn jýzege asyrudy qolgha batyl aldy. Densaulyq saqtau jәne oqu ministrlikterine meyirbiyke isining joghary bilimdi mamandaryn dayyndau josparyn úsyndy. Búl reformanyng qajettigin, jasalghan úsynystardyng mәn-jayyn aityp, baspasózde mәsele kóterdi. Biraq ghalymnyng entuziazmy biylik tútqalaryn ústaghandardyng salqyn enjarlyghyna tireldi. Sonda ol ózining reformatorlyq iydeyasyn ózi qúrghan pedagogikalyq әm shygharmashyl újymmen birge talqylap, damyta berdi. Aqyry, elimizde memlekettik tәuelsizdik jariya etilisimen, Ayapov kótergen bilim jýiesin ózgertu turaly bastama qoldau tapty. Almaty medisina uchiliyshesi 1992 jyly respublikada birinshi bolyp,  kolledj retinde qayta úiymdastyryldy. Orta medisinalyq qyzmetkerlerding kәsiby bilimin, biligi men mashyghyn arttyru, qosymsha bilim beru maqsatymen, kolledj bazasynda diplomnan keyin oqytu ortalyghy qúryldy.

1993 jyly QR Densaulyq saqtau ministrligi «Kolledjde meyirbiyke isining medisinalyq kadrlaryn Qalqaman Ayapovtyng jýiesi boyynsha dayyndau» baghdarlamasyn bekitti. «Ayapov jýiesinin» ereksheligi – kolledj talapkerlerdi búrynghyday týrli mamandyq bólimderine bergen ótinishteri boyynsha qabyldaudan bastartyp, jalpy medisinalyq bilim beruge qabyldaydy. Sodan son, studentterdi  ýlgerimine, beyimine, talabyna qaray, tiyisti mamandyqtar alulary ýshin irikteydi. Oqu ýderisine bilim beruding neghúrlym ozyq, tiyimdi tәsilderin engiziledi. Sonday-aq, jas mamandy kәsiby sheberlikke baulumen qatar, onyng jeke basynyng mәdeniyeti joghary, dýniyetanymy keng boluyna kónil bóledi. Oghan nauqasqa shyn mәninde adamy meyirimmen qaray alatyn, pasiyentti dәrimen ghana emes, jýregining jyluymen de emdeytin qasiyetter teludi kózdeydi.  

Búryn uchiliyshege joghary oqugha týse almaghandar keletin. Endi, kolledjding bedelin meylinshe kóteru arqyly, osy jәitti týbegeyli ózgertip, talapkerler búl bilim shanyraghyn shyn yqylasymen tandap keletin oqu ornyna ainaldyru maqsat etildi.  Újym oqu baghdarlamasymen shektelmey, sabaqqa mindetti týrde ghylymdaghy eng songhy janalyqtardy paydalandy. Eski oqu baghdarlamasynyng 70 payyzy teoriyalyq pәnder oqytudy qarastyratyn, praktikalyq sabaqtargha oqu merzimining 30 payyzy ghana bólinetin. Jana jýie boyynsha oqu merzimining 30 payyzy teoriyagha (eski oqu josparlaryndaghy kónergen, qazirgi uaqytqa kereksiz pәnder qysqartyldy), 70-i praktikagha beriletin bolyp josparlandy (168–170-bb.).

Almaty men Tusonnyng (AQSh, Arizona shtaty) bauyrlas qalalar retindegi qyzmettestigi auqymynda, medbiykeler dayyndau jýiesine reforma jasaugha basty nazar audaratyn úiymdarmen әriptestik baghdarlama jasaldy. Búl júmystyng ong nәtiyjelerining biri sol, 1993 jylghy 12 jeltoqsanda Densaulyq saqtau jónindegi Tuson-Almaty koalisiyasynyng diyrektory Emily Djenkins Almatygha: «Qymbatty d-r Ayapov: ...Sizding Tuson mekemelerinde densaulyq saqtau jónindegi fakulitetterge arnap, әsirese Pima Komiunity kolledjinde, Medbiykeler kolledjinde jәne Arizona uniyversiytetining Medisina kolledjinde medisinalyq meyirbiykeler men dәrigerlerdi oqytudyng jana jýiesin tanystyrghanynyz ýshin men Sizge koalisiya atynan alghys aitamyn. ...Siz iydeyalarynyzdy tanystyrghan kezde, bizding koalisiya auruhanalarynyng medbiykelik oqudy úiymdastyrushylary men oqytushylary kóptegen paydaly aqparat aldy. Sizding jýienizding negizinde Sizben birlesip akademiyalyq baghdarlama jasaymyz jәne qoldanysqa engizemiz dep ýmittenemiz» (148–149-bb.), – dep hat jazdy.

Múnday dәristerdi Qalqaman Ayapúly әldeneshe ret Teli-Avivte de oqydy. Oghan Izrailidegi Beer-Sheve uniyversiytetining professory ataghy berildi. Sonday-aq Qytay, Resey, Malayziya oqu oryndaryndaghy ghalymdarmen ekijaqty baylanystar ornatty. Sheteldik әriptestermen aqparattar almasudy, ózara mamandar jiberip, tәjiriybe almasudy keng jolgha qoydy. Izdenisterining nәtiyjesinde, 1994 jyly Densaulyq saqtau ministrligine «Meyirbiykelik bilim beru jәne meyirbiyke isin reformalaudyng konsepsiyasyn» jasap úsyndy. Medbiykelik oqudy medisinalyq bilimning jeke salasy retinde qarastyrghan konsepsiya 1995 jyly ministrlik alqasynyng qaulysymen maqúldanyp, bekitildi. 

Meyirbiyke isi mamandaryn kóp dengeyli dayyndyqtan ótkizudi kózdeytin osy konsepsiyany Qalqaman Ayapúly basqaratyn kolledj oqu ýderisinde tabysty týrde jýzege asyrdy. Atap aitqanda, 1-kursty bitirgenderge medbiyke-assiysent mamandyghy berilip jýr, olar auruhanalarda medisinalyq meyirbiykelerding kómekshileri bolyp istey alady. Búl – maman dayyndaudyng 1-shi dengeyi. 2-kursty, yaghny 2-shi dengeydi  ayaqtaghandar – medisinalyq meyirbiykeler. 3-shi dengeyde – alghashqy eki jyldyq bilim bazasynda bolashaq meyirbiyke isining mamandary oqytylady, sóitip, 3-kurstan keyin – studentter jedel terapiya men akusherlikke mamandanghan meyirbiykeler bolyp shyghady. Al 4-kursty tamamdaghan son, yaghny dayyndaudyng 4-shi dengeyinen ótkennen keyin – kolledj týlegine 1996 jyldan bastap medisinalyq meyirbiyke-menedjer, yaghny meyirbiyke isining úiymdastyrushysy mamandyghy jәne oghan qosa «meyirbiyke isining bakalavry» akademiyalyq ataghy berile bastady (45–46-bb.).

Ministrlik bekitken atalmysh konsepsiyada ony jýzege asyru kezenderining birinde joghary bilimdi medisinalyq meyirbiykeler dayyndaytyn institut ashu kózdelgen-di. Búl institut týlegine «meyirbiyke isining magisri» jәne «meyirbiyke isining doktory» akademiyalyq ataqtary beriletin bop bekitilgen edi.  Reformany ayaghyna jetkizu ýshin osy mәselege qatysy barlardyng bәrining kýsh-jiger biriktirui qajet bolatyn (47-b.). 

Professor Ayapov shetel tәjiriybelerin múqiyat zerttey kele, elimizdegi «meyirbiykelik isti» «dәrigerlik isten» bólek, medisinanyng derbes salasy retinde damytu qajet dep sanady.  Óitkeni, «dәrigerler – dert pen patologiyany, al medbiykeler – dertting әserin jәne jýrgizilip jatqan em-domdy zertteydi, – dedi ol. – Búlar – ózara әriptes jaghdayda júmys isteytin әrtýrli mamandar» (92-b.). Onyng ilanymy boyynsha – «medisinalyq meyirbiyke – pasiyentti sauyqtyru ýderisindegi jәy ghana oryndaushy emes, – dәrigerding belsendi seriktesi» (3-b.).

Ortalyq Aziya aimaghyndaghy meyirbiykelik isti reformalaudyng bastamashyly jәne kóshbasshysy retinde, Qalqaman Ayapúly basqarghan Almaty medisina kolledji Densaulyq saqtaudyng amerikalyq halyqaralyq odaghy seriktestigine 1993 jәne 1993 jyldary mýshesi boldy. 1996 jyly Almatyda TMD elderi medbiykelerining AQSh-tyq әriptester qatysqan ekinshi halyqaralyq konferensiyasy ótkizildi. Almaty kolledjining medbiyke-menedjerler mamandyghymen kadrlar dayyndau tәjiriybesine taldama jýrgizgen  DDÚ-nyng (VOZ) tәuelsiz sarapshylar toby – amerikalyq Rochester (Niu-York shtaty) uniyversiytetining ókilderi – meyirbiykelik is doktory Ann Mary Bruks pen pedagogika doktory Tony Smit kolledjdegi oqu baghdarlamasyn halyqaralyq standarttargha tolyghymen jauap beredi dep baghalady (130-b.).  

Sonymen, professor Ayapov meyirbiykelik isting mamandaryn dayyndaudyng kóp dengeyli ýzdiksiz jýiesin jasap, ózi basqaratyn kolledjding oqu ýderisine engizdi. «Qazaqstandaghy  meyirbiykelik isti damytudyng әleumettik-gigiyenalyq jәne úiymdyq negizderi» taqyrybymen dissertasiya qorghap, medisina ghylymdarynyng doktory ghylymy dәrejesin aldy. Kóp jylghy tәjiriybeleri әr jylda shyqqan «Qazaqstandaghy meyirbiykelik isti damytu strategiyasy», «QR-daghy meyirbiykelik bilim berudi jetildiru joldary», «Qazaqstan jaghdayyndaghy meyirbiykelik bilim», «QR-daghy meyirbiykelik isti damytu» atty monografiyalarynda qorytyldy. Zertteulerining materialdary boyynsha óz respublikamyz ben jaqyn jәne alys shetel BAQ-tarynda 180-nen astam ghylymy júmys jariyalady. Onyng jasaghan jýiesine otandyq jәne sheteldik jetekshi oqu oryndarynan kóptegen liysenziyalar men pikirler keldi. 1993–2006 jyldar ishinde, Amerikalyq halyqaralyq densaulyq saqtau odaghymen seriktestik auqymynda,  meyirbiykelik bilim beruding bizding jýiege beyimdelgen amerikalyq modelin kolledjding júmys tәjiriybesine engizdi (130-b.).

  Medbiykelik  bilim beru konsepsiyasynyng negizgi maqsaty meyirbiykelik isti medisinanyng halyqaralyq dengeyge baghdarlanghan derbes salasy retinde reformalau bolyp tabylatyn. Osy konsepsiyanyng jogharyda atalghan, kolledjding bilim beru jýiesine engizilgen tórt dengeyinen keyingi kezekte 5-shi dengey ózining jýzege asyryluyn tosyp túr. Diplomnan keyingi bilim berudi kózdeytin búl dengeyde meyirbiykelik is boyynsha magistratura men doktoranturada ghylymy kadrlar dayyndau oilastyrylghan (118-b.). Biraq әzirge, onyng ornyna, respublika medisina uniyversiytetterinde 2007 jyldan beri joghary bilimdi medbiykeler dayyndau jýzege asyryla bastady.

Medbiyke isin reformalau mәselesi Almaty medkolledjin 25 jyl boyy basqarghan professor Ayapovtyng ómirining mәnine ainalghan edi. S.J.Asfendiyarov atyndaghy últtyq medisina uniyversiytetinde sabaq bere bastaghan shaghynda da ol medbiykelerding jana buynyn dayyndaugha qyzmet etetin «meyirbiyke isi institutyn  – memlekettik dengeydegi joghary oqu ornyn» ashu әli de kýn tәrtibinde dep eseptedi (120-b.). Sebebi, elimizdegi bastamalardy qoldau, innovasiyalyq kózqarastardy yntalandyru dәstýrleri bolashaqta respublikamyzdaghy  meyirbiykelik isti damyta týsuge iygi әserin sóz joq tiygizedi.  Ol búl oiyn, bilim berudi damytudyng 2010–2020 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasyna oray, «Kazahstanskaya pravda» gazetinde (2011 jylghy 28 shildede) terendete órbitti. Elimizding emdeu-profilaktikalyq úiymdarynda medbiykelerdi kýni býginge deyin dәrigerding kómekshisi dep qaraydy. Al syrqatqa kýtim jasau ýderisi elenbey, emdeuding manyzdy qúramdas bóligi retinde tanylmay, baghalanbaghan kýii qala berude. Sondyqtan da meyirbiyke isi boyynsha derbes joghary oqu ornyn qúru mәselesi ózektiligin joghaltqan joq dep týidi ol. 

Professor Qalqaman Ayapúly Ayapov Almaty medisina kolledjin shiyrek ghasyr boyy basqaryp, әlem moyyndaghan oqu orny dәrejesine jetkizdi. 1993–2006 jyldary Qazaqstan Respublikasy men Ortalyq Aziya aimaghyndaghy meyirbiykelik bilim berudi damytu baghdarlamasyn úiymdastyryp, ony, Amerikalyq halyqaralyq densaulyq saqtau odaghymen seriktestik auqymynda, AQSh-tyng medisinalyq uniyversiytetterimen ýilestirip túrdy. Álem medisinalyq meyirbiykeleri halyqaralyq úiymynyng (Sigma Theta Tau International) mýshesi boldy, 2000 jyly osy úiymnyng altyn medalimen marapattaldy. Ómirinde shynshyl, adal bolghan, el iygiligi ýshin ayanbay enbek etken azamattyng artyna qaldyrghan aituly izi osy ózi irgesin qalaghan oqu ornymen tyghyz baylanysty. Meyirbiykelik isting mamandaryn Ayapov bastaghan, engizgen reforma negizinde dayyndau býginde múnda odan әri damytylyp, tabyspen jýrgizilude. Eger ózining bel balasy syndy osynau medkolledjge janashyl ghalym, medbiyke isining túnghysh reformatory, professor Qalqaman Ayapúly Ayapovtyng esimi berilse, múnday qadamdy atalmysh oqu ornynyng újymymen qatar  kýlli ghylymiy-medisinalyq qauymnyn, júrtshylyqtyng dәn rizashylyqpen qabyldaryna kýmәn joq.

Beybit QOYShYBAEV,  jazushy, tarih ghylymdarynyng kandidaty.

Abai.kz