Boks - Qazaqstannyng nómiri birinshi sport edi. KSRO kezinde de solay bolghan. 1984 jyly Tashkentte ótken KSRO chempionatynda tórt qazaq chempiondyq tәj kiygende últy ózbek boksshylar bosagha syghalap qalghan.

Qazaqstan óz aldyna egemen el bolghanda da Tuymyz jyghylmaghan edi. Atlantadan beri altynsyz qaytyp kórgenimiz joq.

Túnghysh ret Tokio olimpiadasynan altynsyz qayttyq. Sol kezdegi Qazaqstan boks qúramasynyng bas bapkeri Qayrat Sәtjanov edi.

Qazaq boksynyng qolyn altyngha jetkize almaghan Sәtjanov qaytadan bas bapker bolyp saylandy. Ózbekstannyng danqty qúramasynyng bas bapkeri, Parijde bәske qoyylghan altyndardy qiday sypyryp alghan Tolqyn Qylyshev «Qazaqstanda menen de tәjiriybeli, tegeurindi bapker kóp» deydi.

Qaydan-au dep qaldyq.

Tokioda altynnan salym sala almaghan Sәtjanovtyng әttegen-ayy, bas bapker bolsa sala búrynghy әriptesining adresine auyrlau sózder aitty.

«Dúrys, keshendi jospar týze almaghan. Basqa komandalarmen tiyisinshe oqu-jattyghu jiynyna ótkizbegen» degen siyaqty.

Auyr aiyp. Ótkende jazyp edim. Aytjanovtyng advokaty emespin dep. Biraq, әdiletten attamau kerek.

Parijde qazaq boksshylarynyng jenisi úrlanghanyn әlem kórdi. Sәken Bibosynovtyng Hasanboy Dusmatovty jengenin әlem ekspertteri rastady. Mahmúd ýsh raund tolastamay úrdy. Kepe-kórneu bermedi jenisin. Jiyrma sekund qalghanda esil er ong qolyn siltep, jýregi yza, ókinishten jarylarday bolyp ringtan ketti.

Kinә Aytjanovta emes edi. Qazaq sportynyng basynda túrghan aghalarynyng arashagha túrar abyroyy joqtyghynan edi. Ministr Amansha Aqpaev, Temirhan Dosmúhamedovter sol qarau tóreshilerding kenirdegin júlyp, qolynda óler edi.

Sport funksionerleri jaudy tez tapty.

Kinә-Aytjanovta eken. Parijde kýn-týn úiqy kórmey, kózining asty isip ketken, auyr uayymnan jýzi qarayghan, ókinishten ózegi órtengen erdi osylay oqqa baylap qútyldyq.

Búl-sabotaj. Qazaq boksyna jasalghan qastandyq.

Boks federasiyasynyng qabyldaghan sheshimderining ishinde bas bapkerding qúramada shәkirti bolmau kerek eken. Kýlkili әri óte ayanyshty. Búl degeniniz, qazaq boksynyng damuyna týk te payda bermegen, biraq ataqty klassik Ábdijәmil Núrpeyisovting «Qan men terindegi» ózgege kinә artudan, jamandaudan aldyna jan salmaytyn Qara qatyndardyng qúramagha keluine tikeley jol ashu ghoy.

London olimpiadasynda Yuriy Shay aitqan. Álemdik boks qauymdastyghy bizding Daniyar Eleusinovqa qatty tang qalypty. «Boks-qan tóbeleske ainalyp ketip edi. Eleusinov-has óner shynyna jetkizgen qaytalanbas túlgha» depti.

Sәken Bibosynovty da osy qatargha jatqyzar edik. Boyynda bokstyng bar keremeti bar. Yaghni, búl da onyng ústazy Myrzaghaly siyaqty jigitterding qúrama basshylyghyna keluine jabylghan qaqpa.

Sәtjanovpen alty alasy, bes beresimiz joq. Onyng danqty shәkirtteri dep bireuler Rýstem Irgebaevty, Maqsat Baqtybazarov pen Bauyrjan Qayyrmenovti aitypty. Almatyda «Jas Alashta» qyzmette jýrgende Asqarbek Ghazizovpen qatty syilastyq. Óz isining fanaty edi. Ayagózden bir shoghyr talantty boksshylar shyghardy. Búl jigitter turaly talay jazdym. Bәri Ghazizovting shәkirtimiz der edi. Ring búryshynda Asekenning sómkesin kóterip bir jigitter jýrer edi. Mýmkin, solardyng biri. Qatelessem, keshirim súraymyn.

Biraq, Álemdik sanattaghy boksshy dayynday almaghan, yaghni, sheberligi jetpeytin bapkerding últtyq qúramagha shaqyryluyna ýzildi-kesildi qarsymyz. Bokstyng naghyz jankýierleri solay oaylaydy dep senemin.

Myrzaghaligha opponentteri taghatyn auyr aiyptardyng biri-boksshylarymyzdyng fizikalyq túrghydan әlsizdigi, yaghny sharshap qaluy. Búl әldebireulerding qalqan qúlaqqa ilgen lapshasy.

Sәken Bibosynov, Mahmúd Sabyrhan, Múhamedsabyr Bazarbayúly jәne aghayyndy Oralbaylar bes raundqa qauhary jetetin boksshylar ekenin kórsetti.

Sondyqtan, laqpa әngimening jetegine ermenizder. Álemdegi myqty qúramalarmen birlesken oqu-jattyghu jiyndary jii ótti. Yaghni, búl aiyp ta qate.

Myrzaghaly Aytjanov Kuba, Ózbekstan qúramalarymen birge ótkizgen oqu-jattyghu kezinde saptyng orta sheninde túrghan ataqty Hulio Sezar la Kruzdy, olimpiada oiyndary men әlem chempionattaryn qalauynsha útqan darabozdy jetelep algha shygharyp, saptyng eng aldyna qoydy.

- Búl - bokstaghy aqsaqaldarynyz,-dedi. - Danqty boksshynyng jәne jasy ýlken azamattyng orny qashanda tór. Senderge de osynday qúrmet tileymin,-dedi.

Býginde ekinshi Olimpiada oiyndarynyng jenimpazy bolghan Bahadýr Jalolov bastap qazaq bapkerining kesigine úzaq qol soqty.

Qazaq boksynyng jaqsy jankýieri retinde aitarym, biz de talay әlem chempionynyng tomaghasyn sypyrghan, әlemdegi ýzdik bapker ataghyn bir emes eki ret alghan danqy azamatymyz Myrzaghaly Aytjanovqa layyqty qúrmet kórsetuimiz kerek. Endi qazaq boksyn abyroysyzdyqtan qútqaryp alatyn bir jol bar.

Men biletin Myrzaghaly sәigýlikke zәru emes. Shapany da jetedi. Jetpey túrghany kónil. Azamatty ardaqtau. Búl әlgilerdi qoyghanda Qazaqstan Ýkimetine syn. Paydalanyp bolghan song kýresinge tastay salatyn әlemdik sanattaghy bapkerimiz kóp emes.

Áli de kesh emes. Memleket tarapynan enbegi baghalanyp, at mingizip, shapan japsa qalyng jankýierding ókpesi taraydy. Últtyq iydeologiyamyz qayta qalghyp ketpeydi. Erlan Karin bastaghan idologtarymyzdyng bas kóteretin jeri osy. Batyrlarymyzdy jerge jygha bersek ruhsyzdyqqa úrynamyz. Onsyzda joghaltqanymyz kóp. Al, Sәtjanov sәttilik serik bolsyn!

Bahiyar Tayjannyng jelidegi jazbasy

Abai.kz