Býgin dauylpaz aqyn Esenqúl JAQYPBEKTING 60 jyldyghyna oray «MENEN DE OSY ÓTTI ÓMIR...» atty eske alugha arnalghan әdebiy-sazdy keshine shaqyramyz.
Kesh Qazaqstan Jazushylar odaghynyng Ádebiyetshiler ýiinde saghat 16.00-de bastalady.
Keshke QR Enbek sinirgen qayratkeri Bekjan Túrys, Sayat Medeuov, QR Enbek sinirgen qayratkeri Aqan Ábduәli, әnshi-sazger Jәken Omarov, Roza Álqoja, Áset Imanghaliyev syndy belgili óner sheberleri qatysady.
Meken-jayy: Almaty qalasy,
Abylay han danghyly, 105 ýi
Ádebiyetshiler ýii.

 

Esenqúl Jaqypbekov 1954 jyly 19 jeltoqsanda Almaty oblysy, Jambyl audany, Birlik auylynda dýniyege kelgen. 1990 jyly Qazaq Memlekettik uniyversiytetin tәmamdaghan. Aytysker. Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi ,  alghashqy jyr jinaghy «Qarlyghash» degen atpen 1984 jyly jaryq kórdi. 1990 jyly «Biz ekeumiz», 1994 jyly «Jerine tabyn», 1996 jyly «Janqissa», «Esil dýniye-ay», 1999 jyly «Bizding elding jigitteri» jәne 2001 jyly «Búl jaz da óter» atty ólender jinaqtary jaryq kórgen. Sonday-aq, «Tau basynda kәri qar» kitabynyng avtory.

 

Alpysqa ayaq basqanda

Býgin dauylpaz aqyn Esenqúl JAQYPBEKTING 60 jyldyghyna oray «MENEN DE OSY ÓTTI ÓMIR...» atty eske alugha arnalghan әdebiy-sazdy keshine shaqyramyz.
Kesh Qazaqstan Jazushylar odaghynyng Ádebiyetshiler ýiinde saghat 16.00-de bastalady.
Keshke QR Enbek sinirgen qayratkeri Bekjan Túrys, Sayat Medeuov, QR Enbek sinirgen qayratkeri Aqan Ábduәli, әnshi-sazger Jәken Omarov, Roza Álqoja, Áset Imanghaliyev syndy belgili óner sheberleri qatysady.
Meken-jayy: Almaty qalasy,
Abylay han danghyly, 105 ýi
Ádebiyetshiler ýii.

 

Esenqúl Jaqypbekov 1954 jyly 19 jeltoqsanda Almaty oblysy, Jambyl audany, Birlik auylynda dýniyege kelgen. 1990 jyly Qazaq Memlekettik uniyversiytetin tәmamdaghan. Aytysker. Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi ,  alghashqy jyr jinaghy «Qarlyghash» degen atpen 1984 jyly jaryq kórdi. 1990 jyly «Biz ekeumiz», 1994 jyly «Jerine tabyn», 1996 jyly «Janqissa», «Esil dýniye-ay», 1999 jyly «Bizding elding jigitteri» jәne 2001 jyly «Búl jaz da óter» atty ólender jinaqtary jaryq kórgen. Sonday-aq, «Tau basynda kәri qar» kitabynyng avtory.

 

Alpysqa ayaq basqanda

Jettik mine, alpysqa,
Óttik talay ótkelden.
Bireulerge túlgha bop, biraz jerge jetkenmen,
Jigitteymin kezinde jetimdikti kóp kórgen.

Keshtim talay tar ótkel,
Óttim biraq jasymay.
Azamatqa dәl mendey dúrys eken osylay
Ashyny da jep kórgen,
Tәttini de jep kórgen.

Kýmis kýime minbegen,
Altyn týime taqpaghan,
Qarabayyr jarymnyng bolghanyna maqtanam.
Kiming bar dep elinde
Bireu tizim jasasa,
Sol tizimning ishinde
Bar bolghangha maqtanam.
Alpys jasqa kelgenshe aghartqam joq shashty da
Meni sóitip el-júrtym meyirimmen baptaghan,
Boldym sodan mineki, misyz jýirik aqtaban.
Bermese de at astyma joldas qylyp jaqsygha
Tanqalamyn Qúdayym.
Qalay meni saqtaghan?!

Aghalarym alsa da qanatynyng astyna,
Otqa salyp kýidirgen, shoqqa salyp qaqtaghan
Tóske salyp sodan song qylysh qylyp taptaghan.

Aqyn aqyn bolyp pa,
Qarataudyng oiynda,
Qarasudyng boyynda,
Altyn qúiryq, qúndyz jýn
Qúlyn tuar ma eken dep,
Kendebay sal siyaqty,
Týnde kirpik qaqpaghan.

Kiyip alyp nildi etik
Qily-qily kýndi ótip.
Ot dariya su keship osy alpys jasymda
Opalymen birlesip,
Otyrghanday bop túrmyn,
Oqpan taudan oralyp.
Alty Alashtyng ishine,
Ataq-danqym taralyp.
Myng jasadym kónilmen,
Qayta-qayta jaralyp.
Sen aman bol, endeshe Edil, Jayyq, Jem, Saghyz,
Sen aman bol, Qara Ertis, Esil, Núra salasy.
Sen de aman bol, Ile, Shu, Arysy men Talasy
Eshqaysyna elimning kózimning joq alasy.
Sen aman bol, endeshe alty Alashtyng balasy,
Sen de aman bol, Jetisu - qasiyetti qara júrt!

***

Qúday-au, kýn tuar ma keng ýzengi,
Jýrgende kýnde asyghys sezim óldi.
Kóretin kórkemdikti kózim óldi,
Ayasanshy bauyrlar, alpysqa kep,
Aghannyng bayyz tabar kezi keldi.
Týskim kelmey otyr ghoy tartysqa kóp,
Keteyinshi odan da kezip eldi.

Aghang endi aiylyn jiya bastar,
Alataugha qaraymyn qiya-jaqpar.
Kókmaysagha,
Qaytayyn kýnge shyghyp
Jalyqtyrar janymdy birge tuyp,
Bir sýiekke talasqan úyalastar.

Súr bóltirik

(Bauyrjan Haliollagha)
Kýn ystyqta shilde aiynda tymyrsyq,
Tynyshtyqta taular jatyr ynyrsyp.
Qalaqaydyng arasynan qasqyrdyn,
Apanynyng shyghady iyisi kýnirsip.

Astymda atym mayda qonyr jeledi,
Auyzymda «Tau ishinde» óleni.
Ozyp ketpey, qalyp qoymay artymda,
Bir bóltirik býlkil qaghyp keledi,
Sýp-sýikimdi súr bóltirik әdemi.
Ala týser oiy da joq taqymnan,
Qaptaldasyp qalmay keled atymnan.
Esh qauipten, esh qaterden qapersiz,
Birge kele jatyr edi jaqsy oily
Selt etti de sekem alyp qap qoydy,
Itting dauysy estilgende jaqynnan.

Ketting be eken sen de býgin qatty bop,
Kóp bórige Kókserek bop, basshy bop.
Bir qyzyghy, maghan da osy búl kýnde,
Óz auylymnyng itterinen jaqsy joq.

 

Ýsh jaqsynyng  auyly

Bayaghyda bizding elding ýsh zamandas bay shaly,
Qajylyqqa baramyz dep aitady.
Sol Mekkede basymyz búl qalsa da,
Qajylyqqa baramyz dep aitypty.
Atbasynday altyn alyp barsa da
Sol altyndy ýlestirip barshagha,
Aryp-ashyp sapar shegip qanshama,
Qaytarynda qayyrshy bop qaytypty.

Ýsh qariya әlgi bizding bay, qútty,
Moyynyna dorba asynyp qaytypty.
Ýsh qayyrshy túratyn sol auyldy,
Jana zaman kelgenshe orys, kәuirli
Ýsh jaqsynyng auyly dep aitypty.

Olar sonday bop ótipti syily adam,
Sol jaqsylar nәpsisinen qaytypty.
Elge kelip órisine syimaghan,
Basqa túrmaq, balasyna qimaghan,
Ólermen bop, ólip-óship jinaghan
Kisinegen, manyraghan, bozdaghan,
Qúlan, kiyik bolyp kete jazdaghan
Qisaby joq mal-mýlkinen tayqypty.

Ýsh duana әli de ómir sýredi,
Elsiz qyrdan ýsh elesti kórdim men.
Baq qonarda týsine erding kiredi,
Ýsh qayyrshy moyynyna dorba ilgen.

Qúbylagha jyghylamyn údayy,
Sonda elimning ýsh qayyrshy, bay shaly
Erlepsing sen, er ekensing shynayy,
Erden iman qashpaydy, - dep aitady.

 

Ghashyq jýrek  ghazaldary

Júmaq múnmen jymighan bir keypinde,
Elesindi ústap alam key týnde.
Bilem seni, eleng ete qalmaysyn,
Súlulardyng qyr sonynan qalmaytyn,
Sýiem seni, sýiip ótem deytinge.

Satqyndyq pen sýy, kýy, bәri bar,
Sendik ómir, bilem, úzaq serial.
Janarynda sol jyldardyng taby bar.
Sózder aityp qaytem saghan, kóp espe,
Men onsyz da bolyp jýrmin emes pe,
IYesine ólgenshe adal januar.
Erkek bar ma saghan kózin sýzbeytin,
Myqty bar ma senen ýmit ýzbeytin.
Endigәri soqpa dep eng telefon,
Endi nege ózing meni izdeysin?

Nege izdeysing bolyp túryp nem ketti,
Nege izdeysing sharlap endi jer-kókti.
Senen mýlde kýder ýzip jýr edim,
Nege izdeding ýzilgende kýderim.
Typyr-typyr ete qaldy jýregim,
Tepkilegen sәby qúsap jórgekti.
Adam janyn azaptaudyng ústasy,
Ekenindi bilem senin. Qysqasy.
Jýreginmen sýimeseng de, sýiseng de,
Sharasyzdan bir myqtygha tiyseng de,
Shyr ainalyp sen qasymnan shyqpashy.

Ózing ýide, eki kózing aspanda
Bir fashisting qúshaghynda jatsang da,
Tiri jesir qasiretin tartsang da
Bir jerde Ásel, meken-jayy belgisiz,
Ásem jerde adam aitsa sengisiz,
Birge adasyp jýrgen jangha úqsashy...

***

Jaqynda emes, alysta emes sen asa,
Jýrsing Ásel, bar da bolmay joq bolmay.
Jýz jylda bir kórinetin kometa
Dәl tóbemde janyp bara jatqanday,
Túnghiyqqa manyp bara jatqanday.

Janay ótip shoqqa qaryp kýidirdin,
Kózben kónip, kózben ghana sýidirdin.
Keyde senen bezip ketkim keledi,
Keng dýniyeni kezip ketkim keledi
Bezsem-daghy qútylmaytyn kýidirgim.

Sezimime senip túryp qorlaysyn,
Kelip-kelip, tónip kelip qaytasyn.
Basyng tikpey barlaushyday barlaysyn,
Zar tilegim bar ghoy saghan aitatyn,
Aytpay bolmas,
Aytugha auyz barmaytyn.

***

Amal qayda aqyl-eske qonymdy,
Tastay almay eski kiygen tonyndy.
Bastay almay mýlde basqa ómirdi,
Otyrsyng sen sezim jengen bir sәtte
Úsynyp kep, tartyp alyp qolyndy.

Senen basqa maghan júrttyng bәri jat,
Barlyq joqty toltyrasyng ózin-aq.
Meni de ýrkek qylyp bittin, ýrkegim,
Irikpeytin jerde ózimdi irkemin.
Sezimimning bolsa eken dep jazy úzaq.

Sen baqytym emestigin sezemin,
Sonda da osy órtenedi ózegim.
Jaghasynda shashyn jughan peri qyz,
Teris aqsyn endigi ómir-ózenim.

Bylq etpegen et kesse de etinen
Fashisti de qanjylatyp ketip en,
Endi mening kelgen shyghar kezegim.

***

Alay-dýley soqty boran týnimen,
Alay-dýley men de ishimnen týnilem.
Saghan qaray sozghan qolym jete almay,
Búl dýnie ótermising shynymen,
Ótkel bermes ózenderden óte almay,
Rayynnan qaytaryndy bilip em.

Basyndaghy balapanyn jylatyp,
Bәiterekti boran ketti súlatyp.
Ne isteu kerek?
Ne istemedim sen ýshin,
Kónilinning bolsa eken dep kýni ashyq.
Qaraghaydyng qar shalghanda eng úshyn,
Qaraghym-ay, qaldym seni únatyp.

Alay-dýley soqty boran anyrap,
Bar dýnie qala berdi qanyrap.
Meyirim kýtken taghdyr eding sen ózin,
Menen basqa kerek saghan ne júmaq.
Taudan asyp ketesing de gózәlim
Maghan qayta oralasyng manyrap.

Alay-dýley aqborannyng ishinde,
Jelge qarsy kele jatsyng týsimde.
Kele jatsyng tómen qarap, qymsynyp,
Meni talay jylatqanyng ýshin be?

Qartayghanda qaldym seni shyn sýiip,
Qaraghym-ay, týsin meyli, týsinbe.

 

Shynayy maqtau estigende

- Sen jamansyn! -
Degen sózge selt etpeytin jýregim,
- Siz jaqsysyz... -
Degen sózge nege auyryp, jýdedin?
- Siz jaqsysyz... -
Degen sózge auyrasyng sen nege?
Bireu tiyip ketti me eken sening nәzik pernene.
- Qúbylagha qúlshylyq qyp Qúdaygha da únarsyn,
- Jaratqangha jaqqanymen jaghu qiyn pendege,
Ey, dýniye, bey dýniye, sonday boldyng sen nege?!

Bilinbeytin kórer kózge aghy menen qarasy,
Qanday qiyn dýniyede adamdardyng arasy.
Ár auyzdan әr týrli sóz anqitynyn qarashy,
Soghan mening jan-jýregim shanshitynyn qarashy.
Nege sonsha jasqanamyn kýdireygen kýshtiden,
Nege mening jýregimning ótedi osy ýstimen
Osy auylda bolyp jatqan baq penen taq talasy,
Maghan onyng bәribir ghoy aghy menen qarasy.
Tazalanbay qoydy óitkeni, mәngi Avgiyding qorasy,
Ey, dýniye, bey dýniye, bar ma sonyng sharasy?!

Sen jamansyng degen sózge jýrushi edim qysylmay,
Jaz sonynda qaltyraghan japyraqtyng úshynday.
Sen jaqsysyng degen sózge jýregim,
Qaltyrap túr, qarashy!

 

Bizding elding jigitteri

Bizding elding jigitteri jigitterding tóresi

Olar jayly aghayyn-júrt ne bilesing sen osy

 Olar jayly aitylmaydy biyik-biyik minbeden

Óitkeni olar aqiqat pen shyndyq sózding jebesi.

 

 Bizding elding jigitteri jigitterding tóresi

 Bizding elding jigitteri úly múhit kemesi

 Osy elden baq pen qyzyr qashpasa eken dep tilep

 Osal jerin týzep jýrgen bizding elding shegesi.

 

 Olar jayly bilging kelse, ortasyna kirip kór

 Solar jýrgen joldarmenen dәting barsa jýrip kór

 Erte tuyp esh zamannyng mandayyna syimaghan

 Qayran bizding qasiyetti qara narday jigitter.

 

 Bizding elding jigitteri jigitterding syrttany

 Keshegi ótken aqyndar men batyrlardyng úrpaghy

 Erte tuyp esh zamannyng mandayyna syimaghan

 Óz elining últany men óz elining súltany.

 

Alday-au, alday, alday-au,

 

Alday-au, alday, alday-au,

Dýnie týbi balday-au.

Alqynghan kýnder talpynghan,

Jәutendep qarap artymnan,

Qaldy-ay-au bәri, qaldy-ay-au. 

 

Ýri-ay, dәuren, ýri-ay,

Ýmitpen ótken dýniye-ay.

Terektey basym tenselip,

Tereng bir oilar enserip.

Úiqy da túiqy seng soghyp,

Úiqysyz ótken týnim-ay.

 

Armanym alda búlynghyr,

Ormanym ol da sylynghyr.

Japyraqtaryn janymnyn,

Bildirmey bireu júlyp jýr.

Ómirding ógey pendesi-ay,

Ólenning shertip qylyn bir,

Ózindi-ózing jylyndyr.

 

Ótkeni-ay, bәri ótken-ay,

Ómirding jaz ben kóktemi-ay.

Sary ala qazdar sanqyldap,

Sary ala kýzding jetkeni-ay.

Bireuge ózim yntyzar,

Bireuler maghan ókpeli-ay.

Ótkinshi mynau ómirde,

Ótpeli, bәri ótpeli-ay.

 

«Agha» - dep barsang aghana,

Aghanyng kónili kókte jýr.

«Bauyr» dep barsang bauyrgha,

Bauyry onyng kók temir.

Tuysqangha - tua jat,

Joldasyna - jýre jat,

Menen de osy ótti ómir.

 

Qara tas senen qoryqpaymyn,

Senen de keyde ot shyghar.

Qara jer senen qoryqpaymyn,

Saghan da jazda shóp shyghar.

Aynalayyn aghayyn!

Sendermen jerdi bir basqan,

Sýigizgen, sýigen, múndasqan.

Ómiri óleng jyr-dastan,

Mende de arman joq shyghar.

 

SYZ. NÓSER. KÝZ...

Ótti jaz,
Ketti alystap júmaq kóktem.
Kýz keldi,
Qaytty qústar shúbap kókpen.
Dauysy qaytqan qústyn
Netken múnly!
Qyzday bop úzatylghan,
Jylap ketken.
Jaz ótti, jaymashuaq kýz de ótedi,
Qys kelip qúmay tazy iz kesedi.
Kóshede kóz quanysh úl men qyzdar,
Bizderge ótken kýnin izdetedi.

Jas edik bir kýlgeni myng qaralyq,
Biz de osy quang tarttyq gýldep alyp.
Ómirden qay qortyndy shygharsang da
Bәri de tireledi múngha baryp.
Egdemiz egde jasqa baghynyshty,
Keudende lyqyp túrghan saghynyshty.
Bilmeysing aitaryndy kimge baryp,
Sonda da shuaghy úyang túman tanda,
Yntyghyp oyanasyng kýnge jaryq.

Pendemiz mәngi jýrgen septep ýmit,
Eshteme qúlazisyng joq kórinip.
Óresi tar, ózi keng búl qoghamda
Adasqan úqsap bóten tyrnalargha,
Alarmyz bayqatpay bir kóshke kirip.

Egilgen ýnsiz dýniye...
Syz. Nóser. Kýz...
Emeksip búl ómirden biz de ótermiz,
Birde jaqsy, al birde jek kórilip.

 

AUYRMAShY JÝREGIM

Qara tizim ishinde aty-jónim,
Túrghanday bir syzdady kókiregim.
Men turaly eshtene súramashy,
Súramashy, súrama ótinemin.

Baghynumen әpende әmirlerge,
Ótip bara jatyrmyn ómirden de.
Qadirleymin barlyghyn, biraq menin,
Ózimidi-ózim qúqym joq qadirleuge.

Syrlasym da joq mening syilasym da,
Bireulermen mәjbýrmin syilasugha.
Jýregimdi auyrtyp alam ylghiy,
Bolmaghan song tiytimdey my basymda.

Jalp etse de japalaq jasqanamyn,
Jalpaqtaudan qalmady basqa amalym.
Auyrmashy jýregim, senen basqa,
Arqa sýier joq mening tas qamalym.

 

E, BAUYR...

E, bauyr,
Biz de talay jyndanghanbyz,
Jyndanam dep bәrinen qúr qalghanbyz.
Kezinde shyndyqpenen bir bolghanbyz,
Qyzdargha — arman, inige – pir bolghanbyz.
Alysyp sharshay-sharshay «myng men jalghyz»
Búl kýnde amalsyzdan jym bolghanbyz.
Erte iyiskep biletúghyn bar bәleni,
Búl kýnde myna biz de súm bolghanbyz.
Tez ysyp, tez suityn qúm bolghanbyz,
Meniki býgin júrtqa ilesu ghoy.
Men — aitpay-aq ózing de bilesing ghoy,
Kónilde ekendigin kimder jalghyz.
«Áruaq azsa jyn bolar» degen baban,
Qúmyram qolynda oinap neler jaman.
Qúmyramdy bir syipap qoysa boldy,
Jelpildep jetip keler jyn bolghanbyz.
Ol súmdar shybyn eken byjynaghan,
Aldymnan solar shyqty qújynaghan.
Ómirde bolmaydy eken súmdar jalghyz.

Otyrmyn endi mine menireyip,
IYlengen endi meni teridey ýk.
Etegi erte ashylghan súlu qyzday,
Qaraymyn әrkimderge bedireyip.

 

NESIBELIGE

Ulap-shulap artynda bala-shagha,
Kelshi ekeumiz qashayyq onashagha.
Ýndemeytin bireuding kelinshegi-au,
Sóilep-sóilep alarsyng onashada.

Ne bar saghan topyr toy, tamashada,
Sendey jangha sol tobyr jarasa ma?
Qaz-ýiregi qanqyldap úshyp jatqan,
Qaroy jaqqa qashayyq qarashada.

Ózgeni emes, syilayyq ózimizdi,
Keyin osy eske alyp kezimizdi.
Shal-kempir bop qalarmyz kózi múnly,
Baldyr basqan aidynyn eski kóldey.

Qalghyp jatqan oyatshy sezimindi,
Oyatshy osy kónteri tózimindi.
Ýy órtenip jatsa da ýndemeytin,
Súmdyq jaqsy kóremin ózinizdi.

Keyin bәri, barlyghyn keshiredi,
Barlyghynyng taghdyry sheshiledi.
Qaroy jaqqa qashayyq qarashada,
Qiya almastan biz jýrmiz osy neni?

Desem ýnsiz jymiyp Nesibeli,
Mólt-mólt etip qaraydy eki kózi.
Bir jymiyp alysqa tesiledi,
Bir jylylyq boyynan esiledi.

 

NEGE OSY?

Nege osy basyng bos emes,
Mening de jasym jas emes.
Adamdy jaqsy kóruge,
Eshqashan bir-aq kesh emes.
Men ýshin nege tumadyn,
Jolyqtyng ba eken óte kesh.
Sening de mening qughanym,
Búl kýnde sirә, bos eles.
Sýiisip túryp
Ne shara?!
Deysin-au basym bos emes.
Jyljyta salar tasagha,
Men de osy saghan tas emes.
Ystyghy-ay, ystyq, betinnin,
Sau da emes jansyn, mas emes.
Nege sen sonsha ókindin,
Bolsa da basyng bos emes.
Qayteyik,
Este,
Oyda qal,
Tappadyq týkting sharasyn,
Tostaghan kózdi, mayda jal
Tor baytal qayda barasyn?
Týtetip týtin ózgemen,
Balasyn sonyng baghasyn.
Toylarda jyly kózbenen,
Jýrermiz tauyp jarasym.
Men túrghan kezde bir shette,
Jalt etip kelip bir sәtke,
Pәltómning syipap jaghasyn.
Sausaqpen júmsaq qaghasyn,
Ne deyik osy taghdyrgha
Tausyldy-au әbden taghatyn.
Solghyn bir kýzde solqyldap,
Soltýstik jeli soghatyn.
Sol ýiding malyn baghasyn,
Qarasha, qara janbyrda,
Jaghalap jardyng jaghasyn...

 

JAN DAUYLY

Seni izdeymin sensiz jetpey birdeme,
Seni izdeymin túman basqan týnde de
Ózinmenen bolam qashan bir dene?
Ájdahaday arpalysyp tolqyndar,
Jaghalaugha jete almay jýr bir keme,
Shyr ainalyp jýzip jýr ol irgede.

Sol siyaqty mening de osy hәlim bar,
Dauyldarmen arpalysyp dauyldar.
Tau tolqyndar ózin-ózi auyrlar,
Jauyn sony bolyp keter qalyng qar.
Seni izdeymin soqtyghysyp shenbermen,
Sol azapty sezbeysin-au men kórgen.
Auyr-auyr kýrsingendey kók teniz,
Auyq-auyq ýn shyghady keudemnen.

Berekesin óz ýiimning qashyrmay,
Otyrsam da dauyl qoydy basylmay.
Sezim basqa,
Ómir basqa,
Qayteyin,
Ózing joqta sezim keshtim osynday.
Kókbet teniz kóp kóbigin sapyrmay,
Dauyl qashan basylady yapyrym-ay?!

Tau tolqyndar jaghalaugha qúlaydy,
Kemem tasqa úrylatyn synayly,
Jartas jaqqa búrylatyn synayly.
Qara jartas
Tas qoy jartas!
Tapjylmas,
Tapjylmaytyn taghdyrymmen taghdyrlas,
Tas ta bolsa ol sorasy aghyp jylaydy.
Tynshy almay, bata súrap Alladan,
Óz oiymnan qayta qashtym jalma-jan.
Asa almadym qonyr qaqpa, auladan,
Úiyp túrghan ýi,
Tynyshtyq únaydy.

 

SUYQTÓBE TAUYNYNG ATAUY TURALY TARIH JÁNE...

Tau degen sheksiz shejire
Tausylmas tarih tau degen,
Babalar shyqqan asqar tau
Alysyp jýrip jaumenen.
Qay sayda jatyr sýiegin
Qayran da batyr babalar?!
Qara tas bolyp qaldy ma,
Jartastay ýlken dәu denen.

Basynda Suyqtóbenin,
Bórili bayraq jelpildep.
Babalar jaudy jenipti,
Qonyshy qangha kólkildep.
Sol taudyng atyn Qarasay
Tóbe dep atay salypty...
«Shyghatyn tauyng balalar,
Búdan da biyik bolsyn» dep.

Zamannan zaman ozghanda,
Talay bir taular tozghanda.
Sayahat jasap sol mangha
Órmelep shyghyp zanghargha,
Biyikke tiktim jalau kók
Shyqsam da biyik sol taugha.
Qúlazyp túrdy kónilim,
Ótting sen nemen ómirim?
Shyghatyn tauym beu, dýniye,
Búdan da biyik edi-au dep!..

 

BIREUDI IZDEU

Bireudi izdep tappay jýr jan tynyshtyq,
Bireudi izdep jýremiz talpynys qyp.
Jetimhana ýiining balasynday,
Kenetten anam kelip qalatynday.
Esikten bireu kirse qalqyp úshtyq,
Kórinip kózimizge әrkim ystyq.
Bireumen bir nәrsemiz tolatynday,
Izdeydi әldekimdi sana tynbay.
Saghymyz synyp jýrgen kezimizde,
Baghymyz sol kisimen janatynday.
Kónili sol jetimning qalatynday,
Bola almay eshkim tughan anasynday.

Kórsek te kóp qyzyqty ómirdegi,
Kónilim osy nege semirmedi.
Kezdeysoq mahabbattar ótti jansaq,
Sheksiz, sheksiz meyirim óttik ansap.
Kýndey bir kýnde shyghar kógimdegi,
Sol Kýnge úqsatamyn seni jaryq.
Aghandy birer keshke janyna alyp,
Meyirimge sheksiz, sheksiz malyp alyp
Úrtynnan sening kýlking tógilgeli.

Túrsa da jas úlghayyp, kýreng kýz kep,
Men osy jýrushi edim bireudi izdep.
Elendep endi seni ansap jýrmin,
Ómirdi sensiz qaytyp sýrermiz dep.

 

TÓGEDI JANBYR

Tógedi janbyr teserdey ýiding shatyryn,
Tógedi janbyr shelektep, birde aqyryn.
Alatau beyne dauylda jýzgen aq keme,
Jaghagha tastay almaghan auyr yakirin.

Bir apta boldy tynym joq qara janbyrgha,
Jauady janbyr alghashqy qardyng aldynda.
Jәy tauyp janym, janynan peshting shyqpaymyn,
Ókpe de múng da, eshtene aitpay taghdyrgha.
Qanaty su-su qajyghan kәri qústaymyn,
Zauqy joq kókten jerdegi júrtqa sanghugha.

Móndim de móndim, kóndim de kóndim bәrine,
Baqyttyng maghan joghy ne, endi bary ne?
Basylyp janbyr, bar әlem jatyr búiyghyp,
Tysyr da tysyr tamady tamshy erine.

Ap-auyr búlttar barady sýirep bir-birin,
Ay tuar endi ainala tógip núrly mún.
Ayqaysyz, shusyz, aqyryn ghana úghysyp,
Astarly tonday әrkimdi sózben jylytyp,
Momaqan ghana ótse eken deymin bir kýnim.

 

BIR DEMALSA

Bir demalsa shirkin-ay, bir demalsa,
Qalyng jynghyl, tym-tyrys qúmgha barsa.
Ýiir-ýiir jylqyday laghyp jýrgen,
Balyq jýzgen qúmdaghy sugha barsa.
Túnshyqqan qyz siyaqty dәu qúshaqta,
Qúmyqqan su dausyn tyndap alsa.

Qoqandamay bireuler jandaralsha,
Barlyghynan o, shirkin, jan demalsa.
Balbyraghan kýzdegi tynyshtyqta,
Salbyraghan sarghayyp talgha barsa.
Pyryldaghan kishkentay perishtedey,
Shyryldaghan torghaylar talgha qonsa.

Barlyghynan, bәrinen bir demalsa,
Izim-ghayym el-júrttan bir joghalsa.
Sóilete almay qoyatyn birge otyrsan,
Ýndemeytin kelinshek birge bolsa.
Oy-sanandy ózgertip sol tynyshtyq,
O, shirkin-ay, qaytadan bir jaralsa.
Jaqsy kórip, jaqsygha talpynys qyp,
Jan-dýniyeng qaytadan gýldep alsa.

Tóze-tóze bәrine tózim de óldi,
Auyzymnan shyqpay jýr sózim jóndi.
Ne kórmedik oipyr-ay, ómirde osy,
Kórmegenning barlyghyn kózim kórdi.
Qara tasym bir sәtke jenildeshi,
Tanghajayyp kesheyin sezimderdi.
Ýndemeytin óitkeni «kónildesim», –
Birde...
Qashyp ketuge sózin berdi.
Barlyghynan baz keship mening de osy,
Bir joghalyp tabylar kezim keldi.

 

TÁTTI OILAR

Ómirde neni kórmedim,
Ózime kónilim tolmady.
Tәtti oilar edi ermegim,
Ol-daghy býgin qalmady.
Qayran da shirkin, tәtti oilar,
Qaymaqtay sol bir jaqsy oilar.
Aldady meni, aldady,
Ertengi kýnge emeksip,
Boyjetken jetim qyzdayyn,
Jaqsy edi-au ishte sonday bir
Tәp-tәtti oilar bolghany.

Tәtti bir oigha malynyp,
Oylargha ashy jolamay.
Kónilde jýrgen tәtti oidy,
Erkeletip jýrsem ghoy.
Bir Qúdaygha jalynyp,
Súrap alghan baladay.
Joq biraq sol bir tәtti oilar,
Kónilde bәri basqa oilar.
Týtindey ashy oilarym,
Janady byqsyp shaladay.

Bireuge-bireu des bermey,
Tayaz su, tastaq keshkendey.
Tasyr da túsyr tas kónil,
Býgingi mynau zaman-ay!

Tәtti oilar kelshi bir dýrkin,
Tәtti oilar tәndi jibitkey.
Súlu bir jaryn kýndiz-týn,
Toyymsyz sýigen jigittey.

 

SÚLU DÝNIYE

Súlu taghdyr, súlu dýnie ansaghan,
Beu kónilim, ne tabayyn men saghan?
Elik kónilim elendeydi әiteuir,
Shygha almay bir qoryghynan qorshaghan.

Sol qoryqtan qayda qasham qaraghym,
Ósip-óndim, sol qoradan taradym.
Esil-dertim basqa әlemde ekenin,
Jan adamgha aita almay-aq baramyn.

Súlu dýniye!
Joqsyng ba, әlde barsyng ba?
Álde bәri qap-qaldy ma artymda.
Jýrisimnen týk ónbeydi
Jorghaday,
Jorghalaghan qara qatqaq,
Qarsyzda.

Súlu dýnie sezemin ghoy bekerin,
Súlulyqtyng talay tattyq shekerin.
Abaqtydan endi shyghar tútqynday,
Onda nege elen-eleng etemin?

Egdelikke búrghanymmen betimdi,
Súlu dýnie kózim sende sekildi.
Paqyr pende bolghym kelmey әiteuir,
Alabúrttym,
Aspangha úshtym,
Ne tyndy?

Armandadym,
Tas qoramnan sekirdim.
Qasqyr bolyp úlydym da,
Arystan bop ókirdim.
Sóket kórdi búl isimdi basqalar,
Sóitip jýrip sýikimimdi ketirdim.
Súlu dýnie ishimde jýr biraq ta,
Shyghyp alyp jylaytúghyn jyraqqa.
Kóz jasynday asyl tekti jetimnin.

 

AQYN ERKIN IBITANOVTYNG RUHYNA

Asau ózen siyaqty arqyraghan,
Emin-erkin, e, qayran, Erkin agham!
Arystanday qúiryghyn qamshylaghan.
Jantalasqan barlyghy dýniyede,
Siyaqty bop jýrushi eng qamsyz adam.

Múqaghaly jәne de Erekennin,
Biletin júrt minezi keng ekenin.
Million pende!
Jetpegen erkindikke,
Jetip alyp jýrushi eng sen ekeuin.

Emin-erkin bostandyq,
Erik! Netken!
Bostandyq qoy aqyndy kórikti etken.
Taudyng seli siyaqty eng sen ekeuin,
Taudyng ózin ondyrmay oryp ketken.
Taudyng úlyn saghynyp men otyrmyn,
Taugha qarap búl kýnde moryp, kepken...

Taltang basqan, taysalmay tar jalghannan,
Mine osynday ómirde jandar bolghan.
Jaghamdy ústap tanghalyp men otyrmyn,
Jargha qarap sýisinip selden qalghan.

Asau ózen siyaqty arqyraghan,
Azat auyz, o, qayran, Erkin agham!
Erkindikti men de bir saghynghanda,
Erlanyndy qasyma ertip alam.
«Dusha goriti v ogne»
(Orystyng halyq әninen)

 

EGDE ADAMNYNG KÓNIL-KÝII

Egde tarttyq,
Bizdi de ómir tughan aiday turady.
Tәube deymiz,
Biraq ta onyng joq siyaqty túrlauy.
Nәrestedey oqys basyp otqa kýigim keledi,
Oydan qashyp birer mezgil súm dýnie turaly.

Elsiz qyrdyng samalynday anqyp alghyng keledi,
Oqys tasqan múhit qúsap shalqyp alghyng keledi.
Jaltyraghan, jarqyraghan bar baylyghyn japyryp,
Jaghalaudyng bar jaqsysyn qarpyp alghyng keledi.
Moyynyna bar qylmysty artyp alghyng keledi.

Jaqsy bolyp jýrip-jýrip,
Jaman bolghyng keledi.
Bәrin týgel týnildirip,
Nadan bolghyng keledi.
Eshnәrsege tәueldi emes,
Bodan bolghyng keledi!
E, bayqús-ay janyng neden týnildi?!
Jazylmaghan zandary kóp dýniyening býgingi.
Sol zandargha baylanbasan
Shamang nege keledi?

Ekinshi ólen
Ómir endi jastardiki bizder kettik egde bop,
Búl ómirding qyzyghynan kórgen joqpyz kende bop.
Súlu taghdyr izdeushi edik
Aspanda joq, jerde joq.
Menmin demey «biz» deytúghyn,
Birin-biri izdeytúghyn,
Jany jaqyn qúrby-qúrdas
Áli kýnge elde kóp.
Bizder әli egizdeymiz,
Súlu dýnie nege izdeymiz?
Ketkenimiz joq pende bop.
Búl zamannyng baylyghynan
Qalsaq ta biz kem de bop,
Bizder sýigen pәk arular,
Keshir inim, sende joq.

Eldi sýidik, jerdi sýidik,
Tastaghanday dualap.
Kóppen birge kóp bop jýrdik,
Bolghanymyz joq tua jat.
Alda jýrdik, algha asyqtyq,
Ozyp kettik uaqyttan.
Artymyzdan ataq pen danq,
Áreng jetti qualap.
Ómir baqy qyrsyghymyz ótkenimen arylmay,
Jany súlu kisi izdeymiz kýshtilerge tabynbay.
Tilegimiz súlu taghdyr,
Súlu kónil әli de.
Jýregimiz dýrsildeydi,
Temir joldyng boyynday.
Bizder kәri arghymaqpyz
Kózi qimay qasapshynyng songgha,
Qartayghansha kele jatqan soyylmay.

Bizder әli asyghamyz,
Arghymaqtay alys-alys qyrlargha.
Biz óitkeni tuyp edik,
Jer tarylmay túrghanda.
Amaly joq arlan qúsap ashynyp bir qaraymyz,
Ashynyp bir qaraymyz da,
Ýndemesten taraymyz.
Jerding bәrin taryltatyn jemsauy ýlken qulargha.

Qogham qoldan jasaytúghyn meyramdargha shyqpastan,
Muzeylerding mýiisinde mýk basqan.
Túratúghyn úqsaymyz bir
Er ústaghan tulargha,
Endi biz de — ótken zaman,
Erding syny ketken zaman.
Eling ýshin ózi týsip zyndangha,
Júdyryghyn týietúghyn súmdargha.

 

BIZDER SÝISEK...

Bizder sýisek,
Qor bolyp sýishi edik.
Hor qyzyna basty tek iishi edik,
Shýberekke qu jandy týishi edik.
Tar bólmede taghdyrlas dostar túrghan,
Sýiip-sýiip, sýiip ap toq baltyrdan,
Sýigen qyzdyng ayaghyn juushy edik.

Men maqtansam Ay manday
Aq tamaghym.
Ayaghyndy judym dep maqtanamyn.
Sol esine týsti me, kim biledi,
Jiyiledi búl kýnde hat-habaryn.

Ayaghymdy sen de ózi juushy edin,
Juyndyrsang qaytadan tuushy edim.
Mening kýnim siyaqty eng sol jyldary,
Men de ol kezde bolyppyn qúlyng senin.
Baypandaghan andyng tabanynday,
Tabanyndy saghyndym kýnim senin...

Biz sýisek ólip-óship sýishi edik,
Jyly su ayaghyna qúnshy edik.
Juyp ap sol ayaqty sýnshi edik,
Qy dese, qu jandy da qiishy edik.
Sen de meni baladay óbektedin,
Jýrushi eng meyirimindi ýiip-tógip.
Sen esime týskende, kenet menin
Ótedi jýregimnen qúiyn soghyp.

 

BIR ÁYELGE

Aljapqysh kiygen kelinder qalmay qasynnan,
Toylarda seni kóremin qazan asylghan.
Ardaghym, saghan sheksiz bir alghys sezdirem,
Bir iyiskep sonda agharghan sәl-pәl shashynnan.
Aman-sau jýrshi alys ta jaqyn jaryghym,
Jyl ótken sayyn barady artyp qadirin,
Jyl ótken sayyn barasyng aumay dosymnan.

Jalghyzym eding jan-tәnim sýigen jasymnan,
Altynym eding kózinen júrttyng jasyrghan.
Janbyrly tanda jayyraq túryp qasynnan,
Shyghushy em jolgha bir iyiskep qolang shashynnan.
Oyatpay seni kórpendi qymtap ashylghan,
Ketushi em keship japyraqtardy shashylghan.

Sodan da beri ne ótpedi mening basymnan,
Taghdyr ghoy bәri, taqpayyq kinә ghashyq jan.
Qaqpanyna sening qaytadan týskim keledi,
Qaqpandy kórsem jartylay sәl-pәl ashylghan.

 

QÚShAQTAShY...

Jaghanyzdy kelshi agha, týzep berem, –
Deding maghan inkәr bir izetpenen.
Shymyrlady jýregim, sol jýregim,
Bylgharyday eding ghoy biz ótpegen,
Bizben tesip jiberse tyz etpegen.

Keterimde bayqamay qúshaqtashy,
Qúshaqtashy, «bayqamay» túsaqtashy.
Sen jeniltek emessin.
Dәting berik
Biraq ta osy bir ret úsaqtashy.
Tartyp ketip barasyn, sekildenip,
Jana ghana bastalghan kitap basy.

Tәubedemin, men býgin nysaptamyn,
Mening kórgen qúqayym kitap qalyn.
Ayadyng ba bilmeymin, ayaladyn,
Basqa júrtqa bildirmey qúshaqtadym.

Esirkegen shygharsyng eski agham dep,
Jamanshylyq kóp kórgen jaqsy agham dep.
Qúshaqtashy taghy bir, qúshaqtashy,
Jaghamdy bir týzetip tastaghan bop.

Bir qúshaqtap
Al-daghy shygharyp sal,
Sóitip mәngi ýzilmes búghalyq sal.
Alyp taudy ainalyp ótetúghyn,
Aramyzda bizderding jyly aghys bar.

Abai.kz