ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ. جۇماق مۇڭمەن جىميعان ءبىر كەيپىڭدە...
بۇگىن داۋىلپاز اقىن ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ 60 جىلدىعىنا وراي «مەنەن دە وسى ءوتتى ءومىر...» اتتى ەسكە الۋعا ارنالعان ادەبي-سازدى كەشىنە شاقىرامىز.
كەش قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبيەتشىلەر ۇيىندە ساعات 16.00-دە باستالادى.
كەشكە قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بەكجان تۇرىس، سايات مەدەۋوۆ، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى اقان ءابدۋالى، ءانشى-سازگەر جاكەن وماروۆ، روزا القوجا، اسەت يمانعاليەۆ سىندى بەلگىلى ونەر شەبەرلەرى قاتىسادى.
مەكەن-جايى: الماتى قالاسى،
ابىلاي حان داڭعىلى، 105 ءۇي
ادەبيەتشىلەر ءۇيى.
ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ 1954 جىلى 19 جەلتوقساندا الماتى وبلىسى، جامبىل اۋدانى، بىرلىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1990 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان. ايتىسكەر. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ، العاشقى جىر جيناعى «قارلىعاش» دەگەن اتپەن 1984 جىلى جارىق كوردى. 1990 جىلى ء«بىز ەكەۋمىز»، 1994 جىلى «جەرىڭە تابىن»، 1996 جىلى «جانقيسسا»، «ەسىل دۇنيە-اي»، 1999 جىلى ء«بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» جانە 2001 جىلى «بۇل جاز دا وتەر» اتتى ولەڭدەر جيناقتارى جارىق كورگەن. سونداي-اق، «تاۋ باسىندا كارى قار» كىتابىنىڭ اۆتورى.
الپىسقا اياق باسقاندا
بۇگىن داۋىلپاز اقىن ەسەنقۇل جاقىپبەكتىڭ 60 جىلدىعىنا وراي «مەنەن دە وسى ءوتتى ءومىر...» اتتى ەسكە الۋعا ارنالعان ادەبي-سازدى كەشىنە شاقىرامىز.
كەش قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبيەتشىلەر ۇيىندە ساعات 16.00-دە باستالادى.
كەشكە قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بەكجان تۇرىس، سايات مەدەۋوۆ، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى اقان ءابدۋالى، ءانشى-سازگەر جاكەن وماروۆ، روزا القوجا، اسەت يمانعاليەۆ سىندى بەلگىلى ونەر شەبەرلەرى قاتىسادى.
مەكەن-جايى: الماتى قالاسى،
ابىلاي حان داڭعىلى، 105 ءۇي
ادەبيەتشىلەر ءۇيى.
ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ 1954 جىلى 19 جەلتوقساندا الماتى وبلىسى، جامبىل اۋدانى، بىرلىك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1990 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن تامامداعان. ايتىسكەر. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ، العاشقى جىر جيناعى «قارلىعاش» دەگەن اتپەن 1984 جىلى جارىق كوردى. 1990 جىلى ء«بىز ەكەۋمىز»، 1994 جىلى «جەرىڭە تابىن»، 1996 جىلى «جانقيسسا»، «ەسىل دۇنيە-اي»، 1999 جىلى ء«بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» جانە 2001 جىلى «بۇل جاز دا وتەر» اتتى ولەڭدەر جيناقتارى جارىق كورگەن. سونداي-اق، «تاۋ باسىندا كارى قار» كىتابىنىڭ اۆتورى.
الپىسقا اياق باسقاندا
جەتتىك مىنە، الپىسقا،
وتتىك تالاي وتكەلدەن.
بىرەۋلەرگە تۇلعا بوپ، ءبىراز جەرگە جەتكەنمەن،
جىگىتتەيمىن كەزىندە جەتىمدىكتى كوپ كورگەن.
كەشتىم تالاي تار وتكەل،
ءوتتىم بىراق جاسىماي.
ازاماتقا ءدال مەندەي دۇرىس ەكەن وسىلاي
اششىنى دا جەپ كورگەن،
ءتاتتىنى دە جەپ كورگەن.
كۇمىس كۇيمە مىنبەگەن،
التىن تۇيمە تاقپاعان،
قارابايىر جارىمنىڭ بولعانىنا ماقتانام.
كىمىڭ بار دەپ ەلىڭدە
بىرەۋ ءتىزىم جاساسا،
سول ءتىزىمنىڭ ىشىندە
بار بولعانعا ماقتانام.
الپىس جاسقا كەلگەنشە اعارتقام جوق شاشتى دا
مەنى ءسويتىپ ەل-جۇرتىم مەيىرىممەن باپتاعان،
بولدىم سودان مىنەكي، ميسىز جۇيرىك اقتابان.
بەرمەسە دە ات استىما جولداس قىلىپ جاقسىعا
تاڭقالامىن قۇدايىم.
قالاي مەنى ساقتاعان؟!
اعالارىم السا دا قاناتىنىڭ استىنا،
وتقا سالىپ كۇيدىرگەن، شوققا سالىپ قاقتاعان
توسكە سالىپ سودان سوڭ قىلىش قىلىپ تاپتاعان.
اقىن اقىن بولىپ پا،
قاراتاۋدىڭ ويىندا،
قاراسۋدىڭ بويىندا،
التىن قۇيرىق، قۇندىز ءجۇن
قۇلىن تۋار ما ەكەن دەپ،
كەندەباي سال سياقتى،
تۇندە كىرپىك قاقپاعان.
كيىپ الىپ ءنىلدى ەتىك
قيلى-قيلى كۇندى ءوتىپ.
وت داريا سۋ كەشىپ وسى الپىس جاسىمدا
وپالىمەن بىرلەسىپ،
وتىرعانداي بوپ تۇرمىن،
وقپان تاۋدان ورالىپ.
التى الاشتىڭ ىشىنە،
اتاق-داڭقىم تارالىپ.
مىڭ جاسادىم كوڭىلمەن،
قايتا-قايتا جارالىپ.
سەن امان بول، ەندەشە ەدىل، جايىق، جەم، ساعىز،
سەن امان بول، قارا ەرتىس، ەسىل، نۇرا سالاسى.
سەن دە امان بول، ىلە، شۋ، ارىسى مەن تالاسى
ەشقايسىنا ەلىمنىڭ كوزىمنىڭ جوق الاسى.
سەن امان بول، ەندەشە التى الاشتىڭ بالاسى،
سەن دە امان بول، جەتىسۋ - قاسيەتتى قارا جۇرت!
***
قۇداي-اۋ، كۇن تۋار ما كەڭ ۇزەڭگى،
جۇرگەندە كۇندە اسىعىس سەزىم ءولدى.
كورەتىن كوركەمدىكتى كوزىم ءولدى،
اياساڭشى باۋىرلار، الپىسقا كەپ،
اعاڭنىڭ بايىز تابار كەزى كەلدى.
تۇسكىم كەلمەي وتىر عوي تارتىسقا كوپ،
كەتەيىنشى ودان دا كەزىپ ەلدى.
اعاڭ ەندى ايىلىن جيا باستار،
الاتاۋعا قارايمىن قيا-جاقپار.
كوكمايساعا،
قايتايىن كۇنگە شىعىپ
جالىقتىرار جانىمدى بىرگە تۋىپ،
ءبىر سۇيەككە تالاسقان ۇيالاستار.
سۇر بولتىرىك
(باۋىرجان حاليوللاعا)
كۇن ىستىقتا شىلدە ايىندا تىمىرسىق،
تىنىشتىقتا تاۋلار جاتىر ىڭىرسىپ.
قالاقايدىڭ اراسىنان قاسقىردىڭ،
اپانىنىڭ شىعادى ءيىسى كۇڭىرسىپ.
استىمدا اتىم مايدا قوڭىر جەلەدى،
اۋىزىمدا «تاۋ ىشىندە» ولەڭى.
وزىپ كەتپەي، قالىپ قويماي ارتىمدا،
ءبىر بولتىرىك بۇلكىل قاعىپ كەلەدى،
ءسۇپ-سۇيكىمدى سۇر بولتىرىك ادەمى.
الا تۇسەر ويى دا جوق تاقىمنان،
قاپتالداسىپ قالماي كەلەد اتىمنان.
ەش قاۋىپتەن، ەش قاتەردەن قاپەرسىز،
بىرگە كەلە جاتىر ەدى جاقسى ويلى
سەلت ەتتى دە سەكەم الىپ قاپ قويدى،
ءيتتىڭ داۋىسى ەستىلگەندە جاقىننان.
كەتتىڭ بە ەكەن سەن دە بۇگىن قاتتى بوپ،
كوپ بورىگە كوكسەرەك بوپ، باسشى بوپ.
ءبىر قىزىعى، ماعان دا وسى بۇل كۇندە،
ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەرىنەن جاقسى جوق.
ءۇش جاقسىنىڭ اۋىلى
باياعىدا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءۇش زامانداس باي شالى،
قاجىلىققا بارامىز دەپ ايتادى.
سول مەككەدە باسىمىز بۇل قالسا دا،
قاجىلىققا بارامىز دەپ ايتىپتى.
اتباسىنداي التىن الىپ بارسا دا
سول التىندى ۇلەستىرىپ بارشاعا،
ارىپ-اشىپ ساپار شەگىپ قانشاما،
قايتارىندا قايىرشى بوپ قايتىپتى.
ءۇش قاريا الگى ءبىزدىڭ باي، قۇتتى،
مويىنىنا دوربا اسىنىپ قايتىپتى.
ءۇش قايىرشى تۇراتىن سول اۋىلدى،
جاڭا زامان كەلگەنشە ورىس، كاۋىرلى
ءۇش جاقسىنىڭ اۋىلى دەپ ايتىپتى.
ولار سونداي بوپ ءوتىپتى سىيلى ادام،
سول جاقسىلار ناپسىسىنەن قايتىپتى.
ەلگە كەلىپ ورىسىنە سىيماعان،
باسقا تۇرماق، بالاسىنا قيماعان،
ولەرمەن بوپ، ءولىپ-ءوشىپ جيناعان
كىسىنەگەن، ماڭىراعان، بوزداعان،
قۇلان، كيىك بولىپ كەتە جازداعان
قيسابى جوق مال-مۇلكىنەن تايقىپتى.
ءۇش دۋانا ءالى دە ءومىر سۇرەدى،
ەلسىز قىردان ءۇش ەلەستى كوردىم مەن.
باق قوناردا تۇسىنە ەردىڭ كىرەدى،
ءۇش قايىرشى مويىنىنا دوربا ىلگەن.
قۇبىلاعا جىعىلامىن ۇدايى،
سوندا ەلىمنىڭ ءۇش قايىرشى، باي شالى
ەرلەپسىڭ سەن، ەر ەكەنسىڭ شىنايى،
ەردەن يمان قاشپايدى، - دەپ ايتادى.
عاشىق جۇرەك عازالدارى
جۇماق مۇڭمەن جىميعان ءبىر كەيپىڭدە،
ەلەسىڭدى ۇستاپ الام كەي تۇندە.
بىلەم سەنى، ەلەڭ ەتە قالمايسىڭ،
سۇلۋلاردىڭ قىر سوڭىنان قالمايتىن،
سۇيەم سەنى، ءسۇيىپ وتەم دەيتىنگە.
ساتقىندىق پەن ءسۇيۋ، كۇيۋ، ءبارى بار،
سەندىك ءومىر، بىلەم، ۇزاق سەريال.
جانارىڭدا سول جىلداردىڭ تابى بار.
سوزدەر ايتىپ قايتەم ساعان، كوپ ەسپە،
مەن ونسىز دا بولىپ ءجۇرمىن ەمەس پە،
يەسىنە ولگەنشە ادال جانۋار.
ەركەك بار ما ساعان كوزىن سۇزبەيتىن،
مىقتى بار ما سەنەن ءۇمىت ۇزبەيتىن.
ەندىگارى سوقپا دەپ ەڭ تەلەفون،
ەندى نەگە ءوزىڭ مەنى ىزدەيسىڭ؟
نەگە ىزدەيسىڭ بولىپ تۇرىپ نەم كەتتى،
نەگە ىزدەيسىڭ شارلاپ ەندى جەر-كوكتى.
سەنەن مۇلدە كۇدەر ءۇزىپ ءجۇر ەدىم،
نەگە ىزدەدىڭ ۇزىلگەندە كۇدەرىم.
تىپىر-تىپىر ەتە قالدى جۇرەگىم،
تەپكىلەگەن ءسابي قۇساپ جورگەكتى.
ادام جانىن ازاپتاۋدىڭ ۇستاسى،
ەكەنىڭدى بىلەم سەنىڭ. قىسقاسى.
جۇرەگىڭمەن سۇيمەسەڭ دە، سۇيسەڭ دە،
شاراسىزدان ءبىر مىقتىعا تيسەڭ دە،
شىر اينالىپ سەن قاسىمنان شىقپاشى.
ءوزىڭ ۇيدە، ەكى كوزىڭ اسپاندا
ءبىر ءفاشيستىڭ قۇشاعىندا جاتساڭ دا،
ءتىرى جەسىر قاسىرەتىن تارتساڭ دا
ءبىر جەردە اسەل، مەكەن-جايى بەلگىسىز،
اسەم جەردە ادام ايتسا سەنگىسىز،
بىرگە اداسىپ جۇرگەن جانعا ۇقساشى...
***
جاقىندا ەمەس، الىستا ەمەس سەن اسا،
ءجۇرسىڭ اسەل، بار دا بولماي جوق بولماي.
ءجۇز جىلدا ءبىر كورىنەتىن كومەتا
ءدال توبەمدە جانىپ بارا جاتقانداي،
تۇڭعيىققا ماڭىپ بارا جاتقانداي.
جاناي ءوتىپ شوققا قارىپ كۇيدىردىڭ،
كوزبەن كونىپ، كوزبەن عانا ءسۇيدىردىڭ.
كەيدە سەنەن بەزىپ كەتكىم كەلەدى،
كەڭ دۇنيەنى كەزىپ كەتكىم كەلەدى
بەزسەم-داعى قۇتىلمايتىن كۇيدىرگىم.
سەزىمىمە سەنىپ تۇرىپ قورلايسىڭ،
كەلىپ-كەلىپ، ءتونىپ كەلىپ قايتاسىڭ.
باسىڭ تىكپەي بارلاۋشىداي بارلايسىڭ،
زار تىلەگىم بار عوي ساعان ايتاتىن،
ايتپاي بولماس،
ايتۋعا اۋىز بارمايتىن.
***
امال قايدا اقىل-ەسكە قونىمدى،
تاستاي الماي ەسكى كيگەن تونىڭدى.
باستاي الماي مۇلدە باسقا ءومىردى،
وتىرسىڭ سەن سەزىم جەڭگەن ءبىر ساتتە
ۇسىنىپ كەپ، تارتىپ الىپ قولىڭدى.
سەنەن باسقا ماعان جۇرتتىڭ ءبارى جات،
بارلىق جوقتى تولتىراسىڭ ءوزىڭ-اق.
مەنى دە ۇركەك قىلىپ ءبىتتىڭ، ۇركەگىم،
ىرىكپەيتىن جەردە ءوزىمدى ىركەمىن.
سەزىمىمنىڭ بولسا ەكەن دەپ جازى ۇزاق.
سەن باقىتىم ەمەستىگىن سەزەمىن،
سوندا دا وسى ورتەنەدى وزەگىم.
جاعاسىندا شاشىن جۋعان پەرى قىز،
تەرىس اقسىن ەندىگى ءومىر-وزەنىم.
بىلق ەتپەگەن ەت كەسسە دە ەتىنەن
ءفاشيستى دە قانجىلاتىپ كەتىپ ەڭ،
ەندى مەنىڭ كەلگەن شىعار كەزەگىم.
***
الاي-دۇلەي سوقتى بوران تۇنىمەن،
الاي-دۇلەي مەن دە ىشىمنەن تۇڭىلەم.
ساعان قاراي سوزعان قولىم جەتە الماي،
بۇل دۇنيە وتەرمىسىڭ شىنىمەن،
وتكەل بەرمەس وزەندەردەن وتە الماي،
رايىڭنان قايتارىڭدى ءبىلىپ ەم.
باسىنداعى بالاپانىن جىلاتىپ،
بايتەرەكتى بوران كەتتى سۇلاتىپ.
نە ىستەۋ كەرەك؟
نە ىستەمەدىم سەن ءۇشىن،
كوڭىلىڭنىڭ بولسا ەكەن دەپ كۇنى اشىق.
قاراعايدىڭ قار شالعاندا ەڭ ۇشىن،
قاراعىم-اي، قالدىم سەنى ۇناتىپ.
الاي-دۇلەي سوقتى بوران اڭىراپ،
بار دۇنيە قالا بەردى قاڭىراپ.
مەيىرىم كۇتكەن تاعدىر ەدىڭ سەن ءوزىڭ،
مەنەن باسقا كەرەك ساعان نە جۇماق.
تاۋدان اسىپ كەتەسىڭ دە گوزالىم
ماعان قايتا ورالاسىڭ ماڭىراپ.
الاي-دۇلەي اقبوراننىڭ ىشىندە،
جەلگە قارسى كەلە جاتسىڭ تۇسىمدە.
كەلە جاتسىڭ تومەن قاراپ، قىمسىنىپ،
مەنى تالاي جىلاتقانىڭ ءۇشىن بە؟
قارتايعاندا قالدىم سەنى شىن ءسۇيىپ،
قاراعىم-اي، ءتۇسىن مەيلى، تۇسىنبە.
شىنايى ماقتاۋ ەستىگەندە
- سەن جامانسىڭ! -
دەگەن سوزگە سەلت ەتپەيتىن جۇرەگىم،
- ءسىز جاقسىسىز... -
دەگەن سوزگە نەگە اۋىرىپ، جۇدەدىڭ؟
- ءسىز جاقسىسىز... -
دەگەن سوزگە اۋىراسىڭ سەن نەگە؟
بىرەۋ ءتيىپ كەتتى مە ەكەن سەنىڭ نازىك پەرنەڭە.
- قۇبىلاعا قۇلشىلىق قىپ قۇدايعا دا ۇنارسىڭ،
- جاراتقانعا جاققانىمەن جاعۋ قيىن پەندەگە،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، سونداي بولدىڭ سەن نەگە؟!
بىلىنبەيتىن كورەر كوزگە اعى مەنەن قاراسى،
قانداي قيىن دۇنيەدە ادامداردىڭ اراسى.
ءار اۋىزدان ءار ءتۇرلى ءسوز اڭقيتىنىن قاراشى،
سوعان مەنىڭ جان-جۇرەگىم شانشيتىنىن قاراشى.
نەگە سونشا جاسقانامىن كۇدىرەيگەن كۇشتىدەن،
نەگە مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ وتەدى وسى ۇستىمەن
وسى اۋىلدا بولىپ جاتقان باق پەنەن تاق تالاسى،
ماعان ونىڭ ءبارىبىر عوي اعى مەنەن قاراسى.
تازالانباي قويدى ويتكەنى، ماڭگى اۆگيدىڭ قوراسى،
ەي، دۇنيە، بەي دۇنيە، بار ما سونىڭ شاراسى؟!
سەن جامانسىڭ دەگەن سوزگە ءجۇرۋشى ەدىم قىسىلماي،
جاز سوڭىندا قالتىراعان جاپىراقتىڭ ۇشىنداي.
سەن جاقسىسىڭ دەگەن سوزگە جۇرەگىم،
قالتىراپ تۇر، قاراشى!
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى
ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ تورەسى
ولار جايلى اعايىن-جۇرت نە بىلەسىڭ سەن وسى
ولار جايلى ايتىلمايدى بيىك-بيىك مىنبەدەن
ويتكەنى ولار اقيقات پەن شىندىق ءسوزدىڭ جەبەسى.
ء بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ تورەسى
ء بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى ۇلى مۇحيت كەمەسى
وسى ەلدەن باق پەن قىزىر قاشپاسا ەكەن دەپ تىلەپ
وسال جەرىن تۇزەپ جۇرگەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ شەگەسى.
ولار جايلى بىلگىڭ كەلسە، ورتاسىنا كىرىپ كور
سولار جۇرگەن جولدارمەنەن ءداتىڭ بارسا ءجۇرىپ كور
ەرتە تۋىپ ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان
قايران ءبىزدىڭ قاسيەتتى قارا نارداي جىگىتتەر.
ء بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى جىگىتتەردىڭ سىرتتانى
كەشەگى وتكەن اقىندار مەن باتىرلاردىڭ ۇرپاعى
ەرتە تۋىپ ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان
ء وز ەلىنىڭ ۇلتانى مەن ءوز ەلىنىڭ سۇلتانى.
الداي-اۋ، الداي، الداي-اۋ،
الداي-اۋ، الداي، الداي-اۋ،
دۇنيە ءتۇبى بالداي-اۋ.
القىنعان كۇندەر تالپىنعان،
جاۋتەڭدەپ قاراپ ارتىمنان،
قالدى-اي-اۋ ءبارى، قالدى-اي-اۋ.
ءۇري-اي، داۋرەن، ءۇري-اي،
ۇمىتپەن وتكەن دۇنيە-اي.
تەرەكتەي باسىم تەڭسەلىپ،
تەرەڭ ءبىر ويلار ەڭسەرىپ.
ۇيقى دا تۇيقى سەڭ سوعىپ،
ۇيقىسىز وتكەن ءتۇنىم-اي.
ارمانىم الدا بۇلىڭعىر،
ورمانىم ول دا سىلىڭعىر.
جاپىراقتارىن جانىمنىڭ،
بىلدىرمەي بىرەۋ جۇلىپ ءجۇر.
ءومىردىڭ وگەي پەندەسى-اي،
ولەڭنىڭ شەرتىپ قىلىن ءبىر،
ءوزىڭدى-ءوزىڭ جىلىندىر.
وتكەنى-اي، ءبارى وتكەن-اي،
ءومىردىڭ جاز بەن كوكتەمى-اي.
سارى الا قازدار ساڭقىلداپ،
سارى الا كۇزدىڭ جەتكەنى-اي.
بىرەۋگە ءوزىم ىنتىزار،
بىرەۋلەر ماعان وكپەلى-اي.
وتكىنشى مىناۋ ومىردە،
وتپەلى، ءبارى وتپەلى-اي.
«اعا» - دەپ بارساڭ اعاڭا،
اعانىڭ كوڭىلى كوكتە ءجۇر.
«باۋىر» دەپ بارساڭ باۋىرعا،
باۋىرى ونىڭ كوك تەمىر.
تۋىسقانعا - تۋا جات،
جولداسىڭا - جۇرە جات،
مەنەن دە وسى ءوتتى ءومىر.
قارا تاس سەنەن قورىقپايمىن،
سەنەن دە كەيدە وت شىعار.
قارا جەر سەنەن قورىقپايمىن،
ساعان دا جازدا ءشوپ شىعار.
اينالايىن اعايىن!
سەندەرمەن جەردى ءبىر باسقان،
سۇيگىزگەن، سۇيگەن، مۇڭداسقان.
ءومىرى ولەڭ جىر-داستان،
مەندە دە ارمان جوق شىعار.
سىز. نوسەر. كۇز...
ءوتتى جاز،
كەتتى الىستاپ جۇماق كوكتەم.
كۇز كەلدى،
قايتتى قۇستار شۇباپ كوكپەن.
داۋىسى قايتقان قۇستىڭ
نەتكەن مۇڭلى!
قىزداي بوپ ۇزاتىلعان،
جىلاپ كەتكەن.
جاز ءوتتى، جايماشۋاق كۇز دە وتەدى،
قىس كەلىپ قۇماي تازى ءىز كەسەدى.
كوشەدە كوز قۋانىش ۇل مەن قىزدار،
بىزدەرگە وتكەن كۇنىن ىزدەتەدى.
جاس ەدىك ءبىر كۇلگەنى مىڭ قارالىق،
ءبىز دە وسى قۋاڭ تارتتىق گۇلدەپ الىپ.
ومىردەن قاي قورتىندى شىعارساڭ دا
ءبارى دە تىرەلەدى مۇڭعا بارىپ.
ەگدەمىز ەگدە جاسقا باعىنىشتى،
كەۋدەڭدە لىقىپ تۇرعان ساعىنىشتى.
بىلمەيسىڭ ايتارىڭدى كىمگە بارىپ،
سوندا دا شۋاعى ۇياڭ تۇمان تاڭدا،
ىنتىعىپ وياناسىڭ كۇنگە جارىق.
پەندەمىز ماڭگى جۇرگەن سەپتەپ ءۇمىت،
ەشتەمە قۇلازيسىڭ جوق كورىنىپ.
ورەسى تار، ءوزى كەڭ بۇل قوعامدا
اداسقان ۇقساپ بوتەن تىرنالارعا،
الارمىز بايقاتپاي ءبىر كوشكە كىرىپ.
ەگىلگەن ءۇنسىز دۇنيە...
سىز. نوسەر. كۇز...
ەمەكسىپ بۇل ومىردەن ءبىز دە وتەرمىز،
بىردە جاقسى، ال بىردە جەك كورىلىپ.
اۋىرماشى جۇرەگىم
قارا ءتىزىم ىشىندە اتى-ءجونىم،
تۇرعانداي ءبىر سىزدادى كوكىرەگىم.
مەن تۋرالى ەشتەڭە سۇراماشى،
سۇراماشى، سۇراما وتىنەمىن.
باعىنۋمەن اپەندە امىرلەرگە،
ءوتىپ بارا جاتىرمىن ومىردەن دە.
قادىرلەيمىن بارلىعىن، بىراق مەنىڭ،
ءوزىمىدى-ءوزىم قۇقىم جوق قادىرلەۋگە.
سىرلاسىم دا جوق مەنىڭ سىيلاسىم دا،
بىرەۋلەرمەن ءماجبۇرمىن سىيلاسۋعا.
جۇرەگىمدى اۋىرتىپ الام ىلعي،
بولماعان سوڭ تيتىمدەي مي باسىمدا.
جالپ ەتسە دە جاپالاق جاسقانامىن،
جالپاقتاۋدان قالمادى باسقا امالىم.
اۋىرماشى جۇرەگىم، سەنەن باسقا،
ارقا سۇيەر جوق مەنىڭ تاس قامالىم.
ە، باۋىر...
ە، باۋىر،
ءبىز دە تالاي جىندانعانبىز،
جىندانام دەپ بارىنەن قۇر قالعانبىز.
كەزىندە شىندىقپەنەن ءبىر بولعانبىز،
قىزدارعا — ارمان، ىنىگە – ءپىر بولعانبىز.
الىسىپ شارشاي-شارشاي «مىڭ مەن جالعىز»
بۇل كۇندە امالسىزدان جىم بولعانبىز.
ەرتە يىسكەپ بىلەتۇعىن بار بالەنى،
بۇل كۇندە مىنا ءبىز دە سۇم بولعانبىز.
تەز ىسىپ، تەز سۋيتىن قۇم بولعانبىز،
مەنىكى بۇگىن جۇرتقا ىلەسۋ عوي.
مەن — ايتپاي-اق ءوزىڭ دە بىلەسىڭ عوي،
كوڭىلدە ەكەندىگىن كىمدەر جالعىز.
«ارۋاق ازسا جىن بولار» دەگەن باباڭ،
قۇمىرام قولىندا ويناپ نەلەر جامان.
قۇمىرامدى ءبىر سىيپاپ قويسا بولدى،
جەلپىلدەپ جەتىپ كەلەر جىن بولعانبىز.
ول سۇمدار شىبىن ەكەن بىجىناعان،
الدىمنان سولار شىقتى قۇجىناعان.
ومىردە بولمايدى ەكەن سۇمدار جالعىز.
وتىرمىن ەندى مىنە مەڭىرەيىپ،
يلەنگەن ەندى مەنى تەرىدەي ۇك.
ەتەگى ەرتە اشىلعان سۇلۋ قىزداي،
قارايمىن اركىمدەرگە بەدىرەيىپ.
نەسىبەلىگە
ۋلاپ-شۋلاپ ارتىڭدا بالا-شاعا،
كەلشى ەكەۋمىز قاشايىق وڭاشاعا.
ۇندەمەيتىن بىرەۋدىڭ كەلىنشەگى-اۋ،
سويلەپ-سويلەپ الارسىڭ وڭاشادا.
نە بار ساعان توپىر توي، تاماشادا،
سەندەي جانعا سول توبىر جاراسا ما؟
قاز-ۇيرەگى قاڭقىلداپ ۇشىپ جاتقان،
قاروي جاققا قاشايىق قاراشادا.
وزگەنى ەمەس، سىيلايىق ءوزىمىزدى،
كەيىن وسى ەسكە الىپ كەزىمىزدى.
شال-كەمپىر بوپ قالارمىز كوزى مۇڭلى،
بالدىر باسقان ايدىنىن ەسكى كولدەي.
قالعىپ جاتقان وياتشى سەزىمىڭدى،
وياتشى وسى كونتەرى ءتوزىمىڭدى.
ءۇي ورتەنىپ جاتسا دا ۇندەمەيتىن،
سۇمدىق جاقسى كورەمىن ءوزىڭىزدى.
كەيىن ءبارى، بارلىعىن كەشىرەدى،
بارلىعىنىڭ تاعدىرى شەشىلەدى.
قاروي جاققا قاشايىق قاراشادا،
قيا الماستان ءبىز ءجۇرمىز وسى نەنى؟
دەسەم ءۇنسىز جىميىپ نەسىبەلى،
ءمولت-ءمولت ەتىپ قارايدى ەكى كوزى.
ءبىر جىميىپ الىسقا تەسىلەدى،
ءبىر جىلىلىق بويىنان ەسىلەدى.
نەگە وسى؟
نەگە وسى باسىڭ بوس ەمەس،
مەنىڭ دە جاسىم جاس ەمەس.
ادامدى جاقسى كورۋگە،
ەشقاشان ءبىر-اق كەش ەمەس.
مەن ءۇشىن نەگە تۋمادىڭ،
جولىقتىڭ با ەكەن وتە كەش.
سەنىڭ دە مەنىڭ قۋعانىم،
بۇل كۇندە ءسىرا، بوس ەلەس.
ءسۇيىسىپ تۇرىپ
نە شارا؟!
دەيسىڭ-اۋ باسىم بوس ەمەس.
جىلجىتا سالار تاساعا،
مەن دە وسى ساعان تاس ەمەس.
ىستىعى-اي، ىستىق، بەتىڭنىڭ،
ساۋ دا ەمەس جانسىڭ، ماس ەمەس.
نەگە سەن سونشا وكىندىڭ،
بولسا دا باسىڭ بوس ەمەس.
قايتەيىك،
ەستە،
ويدا قال،
تاپپادىق تۇكتىڭ شاراسىن،
توستاعان كوزدى، مايدا جال
تور بايتال قايدا باراسىڭ؟
تۇتەتىپ ءتۇتىن وزگەمەن،
بالاسىن سونىڭ باعاسىڭ.
تويلاردا جىلى كوزبەنەن،
جۇرەرمىز تاۋىپ جاراسىم.
مەن تۇرعان كەزدە ءبىر شەتتە،
جالت ەتىپ كەلىپ ءبىر ساتكە،
ءپالتومنىڭ سىيپاپ جاعاسىن.
ساۋساقپەن جۇمساق قاعاسىڭ،
نە دەيىك وسى تاعدىرعا
تاۋسىلدى-اۋ ابدەن تاعاتىڭ.
سولعىن ءبىر كۇزدە سولقىلداپ،
سولتۇستىك جەلى سوعاتىن.
سول ءۇيدىڭ مالىن باعاسىڭ،
قاراشا، قارا جاڭبىردا،
جاعالاپ جاردىڭ جاعاسىن...
جان داۋىلى
سەنى ىزدەيمىن سەنسىز جەتپەي بىردەمە،
سەنى ىزدەيمىن تۇمان باسقان تۇندە دە
وزىڭمەنەن بولام قاشان ءبىر دەنە؟
ءاجداھاداي ارپالىسىپ تولقىندار،
جاعالاۋعا جەتە الماي ءجۇر ءبىر كەمە،
شىر اينالىپ ءجۇزىپ ءجۇر ول ىرگەدە.
سول سياقتى مەنىڭ دە وسى ءحالىم بار،
داۋىلدارمەن ارپالىسىپ داۋىلدار.
تاۋ تولقىندار ءوزىن-ءوزى اۋىرلار،
جاۋىن سوڭى بولىپ كەتەر قالىڭ قار.
سەنى ىزدەيمىن سوقتىعىسىپ شەڭبەرمەن،
سول ازاپتى سەزبەيسىڭ-اۋ مەن كورگەن.
اۋىر-اۋىر كۇرسىنگەندەي كوك تەڭىز،
اۋىق-اۋىق ءۇن شىعادى كەۋدەمنەن.
بەرەكەسىن ءوز ءۇيىمنىڭ قاشىرماي،
وتىرسام دا داۋىل قويدى باسىلماي.
سەزىم باسقا،
ءومىر باسقا،
قايتەيىن،
ءوزىڭ جوقتا سەزىم كەشتىم وسىنداي.
كوكبەت تەڭىز كوپ كوبىگىن ساپىرماي،
داۋىل قاشان باسىلادى ياپىرىم-اي؟!
تاۋ تولقىندار جاعالاۋعا قۇلايدى،
كەمەم تاسقا ۇرىلاتىن سىڭايلى،
جارتاس جاققا بۇرىلاتىن سىڭايلى.
قارا جارتاس
تاس قوي جارتاس!
تاپجىلماس،
تاپجىلمايتىن تاعدىرىممەن تاعدىرلاس،
تاس تا بولسا ول سوراسى اعىپ جىلايدى.
تىنشي الماي، باتا سۇراپ اللادان،
ءوز ويىمنان قايتا قاشتىم جالما-جان.
اسا المادىم قوڭىر قاقپا، اۋلادان،
ۇيىپ تۇرعان ءۇي،
تىنىشتىق ۇنايدى.
سۋىقتوبە تاۋىنىڭ اتاۋى تۋرالى تاريح جانە...
تاۋ دەگەن شەكسىز شەجىرە
تاۋسىلماس تاريح تاۋ دەگەن،
بابالار شىققان اسقار تاۋ
الىسىپ ءجۇرىپ جاۋمەنەن.
قاي سايدا جاتىر سۇيەگىڭ
قايران دا باتىر بابالار؟!
قارا تاس بولىپ قالدى ما،
جارتاستاي ۇلكەن ءداۋ دەنەڭ.
باسىندا سۋىقتوبەنىڭ،
ءبورىلى بايراق جەلپىلدەپ.
بابالار جاۋدى جەڭىپتى،
قونىشى قانعا كولكىلدەپ.
سول تاۋدىڭ اتىن قاراساي
توبە دەپ اتاي سالىپتى...
«شىعاتىن تاۋىڭ بالالار،
بۇدان دا بيىك بولسىن» دەپ.
زاماننان زامان وزعاندا،
تالاي ءبىر تاۋلار توزعاندا.
ساياحات جاساپ سول ماڭعا
ورمەلەپ شىعىپ زاڭعارعا،
بيىككە تىكتىم جالاۋ كوك
شىقسام دا بيىك سول تاۋعا.
قۇلازىپ تۇردى كوڭىلىم،
ءوتتىڭ سەن نەمەن ءومىرىم؟
شىعاتىن تاۋىم بەۋ، دۇنيە،
بۇدان دا بيىك ەدى-اۋ دەپ!..
بىرەۋدى ىزدەۋ
بىرەۋدى ىزدەپ تاپپاي ءجۇر جان تىنىشتىق،
بىرەۋدى ىزدەپ جۇرەمىز تالپىنىس قىپ.
جەتىمحانا ءۇيىنىڭ بالاسىنداي،
كەنەتتەن انام كەلىپ قالاتىنداي.
ەسىكتەن بىرەۋ كىرسە قالقىپ ۇشتىق،
كورىنىپ كوزىمىزگە اركىم ىستىق.
بىرەۋمەن ءبىر نارسەمىز تولاتىنداي،
ىزدەيدى الدەكىمدى سانا تىنباي.
ساعىمىز سىنىپ جۇرگەن كەزىمىزدە،
باعىمىز سول كىسىمەن جاناتىنداي.
كوڭىلى سول جەتىمنىڭ قالاتىنداي،
بولا الماي ەشكىم تۋعان اناسىنداي.
كورسەك تە كوپ قىزىقتى ومىردەگى،
كوڭىلىم وسى نەگە سەمىرمەدى.
كەزدەيسوق ماحابباتتار ءوتتى جاڭساق،
شەكسىز، شەكسىز مەيىرىم وتتىك اڭساپ.
كۇندەي ءبىر كۇندە شىعار كوگىمدەگى،
سول كۇنگە ۇقساتامىن سەنى جارىق.
اعاڭدى بىرەر كەشكە جانىڭا الىپ،
مەيىرىمگە شەكسىز، شەكسىز مالىپ الىپ
ۇرتىڭنان سەنىڭ كۇلكىڭ توگىلگەلى.
تۇرسا دا جاس ۇلعايىپ، كۇرەڭ كۇز كەپ،
مەن وسى ءجۇرۋشى ەدىم بىرەۋدى ىزدەپ.
ەلەڭدەپ ەندى سەنى اڭساپ ءجۇرمىن،
ءومىردى سەنسىز قايتىپ سۇرەرمىز دەپ.
توگەدى جاڭبىر
توگەدى جاڭبىر تەسەردەي ءۇيدىڭ شاتىرىن،
توگەدى جاڭبىر شەلەكتەپ، بىردە اقىرىن.
الاتاۋ بەينە داۋىلدا جۇزگەن اق كەمە،
جاعاعا تاستاي الماعان اۋىر ياكىرىن.
ءبىر اپتا بولدى تىنىم جوق قارا جاڭبىرعا،
جاۋادى جاڭبىر العاشقى قاردىڭ الدىندا.
ءجاي تاۋىپ جانىم، جانىنان پەشتىڭ شىقپايمىن،
وكپە دە مۇڭ دا، ەشتەڭە ايتپاي تاعدىرعا.
قاناتى سۋ-سۋ قاجىعان كارى قۇستايمىن،
زاۋقى جوق كوكتەن جەردەگى جۇرتقا ساڭعۋعا.
ءموندىم دە ءموندىم، كوندىم دە كوندىم بارىنە،
باقىتتىڭ ماعان جوعى نە، ەندى بارى نە؟
باسىلىپ جاڭبىر، بار الەم جاتىر بۇيىعىپ،
تىسىر دا تىسىر تامادى تامشى ەرىنە.
اپ-اۋىر بۇلتتار بارادى سۇيرەپ ءبىر-ءبىرىن،
اي تۋار ەندى اينالا توگىپ نۇرلى مۇڭ.
ايقايسىز، شۋسىز، اقىرىن عانا ۇعىسىپ،
استارلى تونداي اركىمدى سوزبەن جىلىتىپ،
موماقان عانا وتسە ەكەن دەيمىن ءبىر كۇنىم.
ءبىر دەمالسا
ءبىر دەمالسا شىركىن-اي، ءبىر دەمالسا،
قالىڭ جىڭعىل، تىم-تىرىس قۇمعا بارسا.
ءۇيىر-ءۇيىر جىلقىداي لاعىپ جۇرگەن،
بالىق جۇزگەن قۇمداعى سۋعا بارسا.
تۇنشىققان قىز سياقتى ءداۋ قۇشاقتا،
قۇمىققان سۋ داۋسىن تىڭداپ السا.
قوقاڭداماي بىرەۋلەر جاندارالشا،
بارلىعىنان و، شىركىن، جان دەمالسا.
بالبىراعان كۇزدەگى تىنىشتىقتا،
سالبىراعان سارعايىپ تالعا بارسا.
پىرىلداعان كىشكەنتاي پەرىشتەدەي،
شىرىلداعان تورعايلار تالعا قونسا.
بارلىعىنان، بارىنەن ءبىر دەمالسا،
ءىزىم-عايىم ەل-جۇرتتان ءبىر جوعالسا.
سويلەتە الماي قوياتىن بىرگە وتىرساڭ،
ۇندەمەيتىن كەلىنشەك بىرگە بولسا.
وي-ساناڭدى وزگەرتىپ سول تىنىشتىق،
و، شىركىن-اي، قايتادان ءبىر جارالسا.
جاقسى كورىپ، جاقسىعا تالپىنىس قىپ،
جان-دۇنيەڭ قايتادان گۇلدەپ السا.
توزە-توزە بارىنە ءتوزىم دە ءولدى،
اۋىزىمنان شىقپاي ءجۇر ءسوزىم ءجوندى.
نە كورمەدىك ويپىر-اي، ومىردە وسى،
كورمەگەننىڭ بارلىعىن كوزىم كوردى.
قارا تاسىم ءبىر ساتكە جەڭىلدەشى،
تاڭعاجايىپ كەشەيىن سەزىمدەردى.
ۇندەمەيتىن ويتكەنى «كوڭىلدەسىم»، –
بىردە...
قاشىپ كەتۋگە ءسوزىن بەردى.
بارلىعىنان باز كەشىپ مەنىڭ دە وسى،
ءبىر جوعالىپ تابىلار كەزىم كەلدى.
ءتاتتى ويلار
ومىردە نەنى كورمەدىم،
وزىمە كوڭىلىم تولمادى.
ءتاتتى ويلار ەدى ەرمەگىم،
ول-داعى بۇگىن قالمادى.
قايران دا شىركىن، ءتاتتى ويلار،
قايماقتاي سول ءبىر جاقسى ويلار.
الدادى مەنى، الدادى،
ەرتەڭگى كۇنگە ەمەكسىپ،
بويجەتكەن جەتىم قىزدايىن،
جاقسى ەدى-اۋ ىشتە سونداي ءبىر
ءتاپ-ءتاتتى ويلار بولعانى.
ءتاتتى ءبىر ويعا مالىنىپ،
ويلارعا اششى جولاماي.
كوڭىلدە جۇرگەن ءتاتتى ويدى،
ەركەلەتىپ جۇرسەم عوي.
ءبىر قۇدايعا جالىنىپ،
سۇراپ العان بالاداي.
جوق بىراق سول ءبىر ءتاتتى ويلار،
كوڭىلدە ءبارى باسقا ويلار.
تۇتىندەي اششى ويلارىم،
جانادى بىقسىپ شالاداي.
بىرەۋگە-بىرەۋ دەس بەرمەي،
تاياز سۋ، تاستاق كەشكەندەي.
تاسىر دا تۇسىر تاس كوڭىل،
بۇگىنگى مىناۋ زامان-اي!
ءتاتتى ويلار كەلشى ءبىر دۇركىن،
ءتاتتى ويلار ءتاندى جىبىتكەي.
سۇلۋ ءبىر جارىن كۇندىز-ءتۇن،
تويىمسىز سۇيگەن جىگىتتەي.
سۇلۋ دۇنيە
سۇلۋ تاعدىر، سۇلۋ دۇنيە اڭساعان،
بەۋ كوڭىلىم، نە تابايىن مەن ساعان؟
ەلىك كوڭىلىم ەلەڭدەيدى ايتەۋىر،
شىعا الماي ءبىر قورىعىنان قورشاعان.
سول قورىقتان قايدا قاشام قاراعىم،
ءوسىپ-ءوندىم، سول قورادان تارادىم.
ەسىل-دەرتىم باسقا الەمدە ەكەنىن،
جان ادامعا ايتا الماي-اق بارامىن.
سۇلۋ دۇنيە!
جوقسىڭ با، الدە بارسىڭ با؟
الدە ءبارى قاپ-قالدى ما ارتىمدا.
جۇرىسىمنەن تۇك ونبەيدى
جورعاداي،
جورعالاعان قارا قاتقاق،
قارسىزدا.
سۇلۋ دۇنيە سەزەمىن عوي بەكەرىن،
سۇلۋلىقتىڭ تالاي تاتتىق شەكەرىن.
اباقتىدان ەندى شىعار تۇتقىنداي،
وندا نەگە ەلەڭ-ەلەڭ ەتەمىن؟
ەگدەلىككە بۇرعانىممەن بەتىمدى،
سۇلۋ دۇنيە كوزىم سەندە سەكىلدى.
پاقىر پەندە بولعىم كەلمەي ايتەۋىر،
الابۇرتتىم،
اسپانعا ۇشتىم،
نە تىندى؟
ارماندادىم،
تاس قورامنان سەكىردىم.
قاسقىر بولىپ ۇلىدىم دا،
ارىستان بوپ وكىردىم.
سوكەت كوردى بۇل ءىسىمدى باسقالار،
ءسويتىپ ءجۇرىپ سۇيكىمىمدى كەتىردىم.
سۇلۋ دۇنيە ىشىمدە ءجۇر بىراق تا،
شىعىپ الىپ جىلايتۇعىن جىراققا.
كوز جاسىنداي اسىل تەكتى جەتىمنىڭ.
اقىن ەركىن ىبىتانوۆتىڭ رۋحىنا
اساۋ وزەن سياقتى ارقىراعان،
ەمىن-ەركىن، ە، قايران، ەركىن اعام!
ارىستانداي قۇيرىعىن قامشىلاعان.
جانتالاسقان بارلىعى دۇنيەدە،
سياقتى بوپ ءجۇرۋشى ەڭ قامسىز ادام.
مۇقاعالي جانە دە ەرەكەڭنىڭ،
بىلەتىن جۇرت مىنەزى كەڭ ەكەنىن.
ميلليون پەندە!
جەتپەگەن ەركىندىككە،
جەتىپ الىپ ءجۇرۋشى ەڭ سەن ەكەۋىڭ.
ەمىن-ەركىن بوستاندىق،
ەرىك! نەتكەن!
بوستاندىق قوي اقىندى كورىكتى ەتكەن.
تاۋدىڭ سەلى سياقتى ەڭ سەن ەكەۋىڭ،
تاۋدىڭ ءوزىن وڭدىرماي ورىپ كەتكەن.
تاۋدىڭ ۇلىن ساعىنىپ مەن وتىرمىن،
تاۋعا قاراپ بۇل كۇندە مورىپ، كەپكەن...
تالتاڭ باسقان، تايسالماي تار جالعاننان،
مىنە وسىنداي ومىردە جاندار بولعان.
جاعامدى ۇستاپ تاڭعالىپ مەن وتىرمىن،
جارعا قاراپ ءسۇيسىنىپ سەلدەن قالعان.
اساۋ وزەن سياقتى ارقىراعان،
ازات اۋىز، و، قايران، ەركىن اعام!
ەركىندىكتى مەن دە ءبىر ساعىنعاندا،
ەرلانىڭدى قاسىما ەرتىپ الام.
«دۋشا گوريت ۆ وگنە»
(ورىستىڭ حالىق انىنەن)
ەگدە ادامنىڭ كوڭىل-كۇيى
ەگدە تارتتىق،
ءبىزدى دە ءومىر تۋعان ايداي تۋرادى.
تاۋبە دەيمىز،
بىراق تا ونىڭ جوق سياقتى تۇرلاۋى.
نارەستەدەي وقىس باسىپ وتقا كۇيگىم كەلەدى،
ويدان قاشىپ بىرەر مەزگىل سۇم دۇنيە تۋرالى.
ەلسىز قىردىڭ سامالىنداي اڭقىپ العىڭ كەلەدى،
وقىس تاسقان مۇحيت قۇساپ شالقىپ العىڭ كەلەدى.
جالتىراعان، جارقىراعان بار بايلىعىن جاپىرىپ،
جاعالاۋدىڭ بار جاقسىسىن قارپىپ العىڭ كەلەدى.
مويىنىڭا بار قىلمىستى ارتىپ العىڭ كەلەدى.
جاقسى بولىپ ءجۇرىپ-ءجۇرىپ،
جامان بولعىڭ كەلەدى.
ءبارىن تۇگەل ءتۇڭىلدىرىپ،
نادان بولعىڭ كەلەدى.
ەشنارسەگە تاۋەلدى ەمەس،
بودان بولعىڭ كەلەدى!
ە، بايقۇس-اي جانىڭ نەدەن ءتۇڭىلدى؟!
جازىلماعان زاڭدارى كوپ دۇنيەنىڭ بۇگىنگى.
سول زاڭدارعا بايلانباساڭ
شاماڭ نەگە كەلەدى؟
ەكىنشى ولەڭ
ءومىر ەندى جاستاردىكى بىزدەر كەتتىك ەگدە بوپ،
بۇل ءومىردىڭ قىزىعىنان كورگەن جوقپىز كەندە بوپ.
سۇلۋ تاعدىر ىزدەۋشى ەدىك
اسپاندا جوق، جەردە جوق.
مەنمىن دەمەي ء«بىز» دەيتۇعىن،
ءبىرىن-ءبىرى ىزدەيتۇعىن،
جانى جاقىن قۇربى-قۇرداس
ءالى كۇنگە ەلدە كوپ.
بىزدەر ءالى ەگىزدەيمىز،
سۇلۋ دۇنيە نەگە ىزدەيمىز؟
كەتكەنىمىز جوق پەندە بوپ.
بۇل زاماننىڭ بايلىعىنان
قالساق تا ءبىز كەم دە بوپ،
بىزدەر سۇيگەن پاك ارۋلار،
كەشىر ءىنىم، سەندە جوق.
ەلدى سۇيدىك، جەردى سۇيدىك،
تاستاعانداي دۋالاپ.
كوپپەن بىرگە كوپ بوپ جۇردىك،
بولعانىمىز جوق تۋا جات.
الدا جۇردىك، العا اسىقتىق،
وزىپ كەتتىك ۋاقىتتان.
ارتىمىزدان اتاق پەن داڭق،
ارەڭ جەتتى قۋالاپ.
ءومىر باقي قىرسىعىمىز وتكەنىمەن ارىلماي،
جانى سۇلۋ كىسى ىزدەيمىز كۇشتىلەرگە تابىنباي.
تىلەگىمىز سۇلۋ تاعدىر،
سۇلۋ كوڭىل ءالى دە.
جۇرەگىمىز دۇرسىلدەيدى،
تەمىر جولدىڭ بويىنداي.
بىزدەر كارى ارعىماقپىز
كوزى قيماي قاساپشىنىڭ سويۋعا،
قارتايعانشا كەلە جاتقان سويىلماي.
بىزدەر ءالى اسىعامىز،
ارعىماقتاي الىس-الىس قىرلارعا.
ءبىز ويتكەنى تۋىپ ەدىك،
جەر تارىلماي تۇرعاندا.
امالى جوق ارلان قۇساپ اشىنىپ ءبىر قارايمىز،
اشىنىپ ءبىر قارايمىز دا،
ۇندەمەستەن تارايمىز.
جەردىڭ ءبارىن تارىلتاتىن جەمساۋى ۇلكەن قۋلارعا.
قوعام قولدان جاسايتۇعىن مەيرامدارعا شىقپاستان،
مۋزەيلەردىڭ مۇيىسىندە مۇك باسقان.
تۇراتۇعىن ۇقسايمىز ءبىر
ەر ۇستاعان تۋلارعا،
ەندى ءبىز دە — وتكەن زامان،
ەردىڭ سىنى كەتكەن زامان.
ەلىڭ ءۇشىن ءوزى ءتۇسىپ زىندانعا،
جۇدىرىعىن تۇيەتۇعىن سۇمدارعا.
بىزدەر سۇيسەك...
بىزدەر سۇيسەك،
قور بولىپ ءسۇيۋشى ەدىك.
حور قىزىنا باستى تەك ءيۋشى ەدىك،
شۇبەرەككە قۋ جاندى ءتۇيۋشى ەدىك.
تار بولمەدە تاعدىرلاس دوستار تۇرعان،
ءسۇيىپ-ءسۇيىپ، ءسۇيىپ اپ توق بالتىردان،
سۇيگەن قىزدىڭ اياعىن جۋشى ەدىك.
مەن ماقتانسام اي ماڭداي
اق تاماعىم.
اياعىڭدى جۋدىم دەپ ماقتانامىن.
سول ەسىڭە ءتۇستى مە، كىم بىلەدى،
جيىلەدى بۇل كۇندە حات-حابارىڭ.
اياعىمدى سەن دە ءوزى جۋشى ەدىڭ،
جۋىندىرساڭ قايتادان تۋشى ەدىم.
مەنىڭ كۇڭىم سياقتى ەڭ سول جىلدارى،
مەن دە ول كەزدە بولىپپىن قۇلىڭ سەنىڭ.
بايپاڭداعان ايۋدىڭ تابانىنداي،
تابانىڭدى ساعىندىم كۇڭىم سەنىڭ...
ءبىز سۇيسەك ءولىپ-ءوشىپ ءسۇيۋشى ەدىك،
جىلى سۋ اياعىڭا قۇيۋشى ەدىك.
جۋىپ اپ سول اياقتى ءسۇيۋشى ەدىك،
قي دەسە، قۋ جاندى دا قيۋشى ەدىك.
سەن دە مەنى بالاداي وبەكتەدىڭ،
ءجۇرۋشى ەڭ مەيىرىمىڭدى ءۇيىپ-توگىپ.
سەن ەسىمە تۇسكەندە، كەنەت مەنىڭ
وتەدى جۇرەگىمنەن قۇيىن سوعىپ.
ءبىر ايەلگە
الجاپقىش كيگەن كەلىندەر قالماي قاسىڭنان،
تويلاردا سەنى كورەمىن قازان اسىلعان.
ارداعىم، ساعان شەكسىز ءبىر العىس سەزدىرەم،
ءبىر يىسكەپ سوندا اعارعان ءسال-ءپال شاشىڭنان.
امان-ساۋ ءجۇرشى الىس تا جاقىن جارىعىم،
جىل وتكەن سايىن بارادى ارتىپ قادىرىڭ،
جىل وتكەن سايىن باراسىڭ اۋماي دوسىمنان.
جالعىزىم ەدىڭ جان-ءتانىم سۇيگەن جاسىمنان،
التىنىم ەدىڭ كوزىنەن جۇرتتىڭ جاسىرعان.
جاڭبىرلى تاڭدا جايىراق تۇرىپ قاسىڭنان،
شىعۋشى ەم جولعا ءبىر يىسكەپ قولاڭ شاشىڭنان.
وياتپاي سەنى كورپەڭدى قىمتاپ اشىلعان،
كەتۋشى ەم كەشىپ جاپىراقتاردى شاشىلعان.
سودان دا بەرى نە وتپەدى مەنىڭ باسىمنان،
تاعدىر عوي ءبارى، تاقپايىق كىنا عاشىق جان.
قاقپانىڭا سەنىڭ قايتادان تۇسكىم كەلەدى،
قاقپاڭدى كورسەم جارتىلاي ءسال-ءپال اشىلعان.
قۇشاقتاشى...
جاعاڭىزدى كەلشى اعا، تۇزەپ بەرەم، –
دەدىڭ ماعان ىڭكار ءبىر ىزەتپەنەن.
شىمىرلادى جۇرەگىم، سول جۇرەگىم،
بىلعارىداي ەدىڭ عوي ءبىز وتپەگەن،
بىزبەن تەسىپ جىبەرسە تىز ەتپەگەن.
كەتەرىمدە بايقاماي قۇشاقتاشى،
قۇشاقتاشى، «بايقاماي» تۇساقتاشى.
سەن جەڭىلتەك ەمەسسىڭ.
ءداتىڭ بەرىك
بىراق تا وسى ءبىر رەت ۇساقتاشى.
تارتىپ كەتىپ باراسىڭ، سەكىلدەنىپ،
جاڭا عانا باستالعان كىتاپ باسى.
تاۋبەدەمىن، مەن بۇگىن نىساپتامىن،
مەنىڭ كورگەن قۇقايىم كىتاپ قالىڭ.
ايادىڭ با بىلمەيمىن، ايالادىڭ،
باسقا جۇرتقا بىلدىرمەي قۇشاقتادىم.
ەسىركەگەن شىعارسىڭ ەسكى اعام دەپ،
جامانشىلىق كوپ كورگەن جاقسى اعام دەپ.
قۇشاقتاشى تاعى ءبىر، قۇشاقتاشى،
جاعامدى ءبىر تۇزەتىپ تاستاعان بوپ.
ءبىر قۇشاقتاپ
ال-داعى شىعارىپ سال،
ءسويتىپ ماڭگى ۇزىلمەس بۇعالىق سال.
الىپ تاۋدى اينالىپ وتەتۇعىن،
ارامىزدا بىزدەردىڭ جىلى اعىس بار.
Abai.kz
