Osyghan deyin Abai.kz aqparattyq portalynda shekara syrtyndaghy qazaqtardyng baspasóz qúraldary turaly Omarәli Ádilbekúlynyng toptamasyn jariyalaghan edik. Atalghan maqal portal oqyrmandarynyng erekshe yqylasyna bólendi. Býgin Shynjang qazaqtaryn aqparatpen qamtyghan, tarihy terenge tamyr jibergen BAQ-tardyng jalghasyn jariyalap otyrmyz.

11. Altay gәzeti

«Altay» gәzeti 1935 jyly jeltoqsannyng 27 kýni Sarsýmbe (Altay ) qalasynda Shәriphan Kógedaev qatarly qayratkerlerding úitqy boluymen shyqty.  Gәzetting jauapty redaktory Múqash Jәkeúly boldy. Gәzet halyqty óner-bilimge baulu, Kenes Odaghynyng jaghymdy jaqtaryn nasihattau baghytyn ústandy. 1937 jyly Mau Szedunnyng «úzaqqa sozylatyn soghys turaly» maqalasyn Múqash Jәkeúly qytay tilinen audaryp gәzetke jariyalady. Búl gәzet keyin «Shynjang gazetining Altay beti» degen atpen shyghyp túrdy da Shәriphan Kógedaev bastaghan el jaqsylary qamalghanda toqtap qaldy.

12. Jana Altay jurnaly

«Jana Altay» jurnaly 1936 jyly Sarsýmbe (Altay) qalasynda Shәriphan Kógedaevtyng basshylyghymen jaryq kórdi. Jurnal negizinen Kenes Odaghynyng jetistikterin tanystyrudy,  Japongha qarsy soghysty nasihattaudy, el ishindegi paraqorlyq,  zorekerlik siyaqty nashar әdet-ghúrypty synaudy, halyqty otyraqtasyp auylsharuashylyghymen ainalysugha , óner, bilim jolyna týsiuge ýndeudi negizgi baghdary etti. 1945 jyly jurnaldyng aty «Tansholpan» bolyp ózgerip, Ýsh Aymaq ýkimetining mýddesi ýshin qyzmet etti.

13. Erikti Altay gәzeti

«Erikti Altay» gәzeti Ýsh Aymaq ýkimeti Altay aimaqtyq uәly mekemesining organy retinde 1945 jyly 19 qyrkýiekten bastap Sarsýmbede (qazirgi Altay qalasy) jarty baspa tabaq bolyp kýn aralasyp shyghyp túrghan. Jauapty redaktory Múqash Jәkeúly. Gәzet Ýsh Aymaq ýkimetining baghyt-sayasattaryn ýgitteudi, halyqty óner-bilimge baghyttaudy negizgi nysanasy etti. 1951 jyly gәzetting aty «Altay halqy» bolyp ózgerdi.

14. Odaq jurnaly

«Odaq» juraly «beybitshilikti jәne demokratiyany qorghau odaghynyn» organy retinde 1948 jyly Qúlja qalasynda dýniyege keldi. Búl odaq ózining tarihy mindetin ayaqtap, 1950 jyly taraghannan keyin, yaghni, 1952 jyly jurnaldyng qúramy Ýrimjige kóship kelip «Algha» degen atpen júmysyn jalghastyrdy.

15. Hantәnir gәzeti

«Hantәnir» gәzeti 1946-1950 jyldar aralyghynda Guomindang biyligi baqylauyndaghy Ýrimji qalasynda ziyaly jastar jaghynan shygharyldy. Gәzet  úighyr, qazaq, eki tilde aralas shyqty. Basylymnyng bas redaktory Ybyrayym Túrdy, orynbasary Sәlis Ámireúly boldy.

16. Ile gәzethanasy (Baspahana)

«Ile gәzethanasy» Ýsh Aymaq ýkimeti kezinde «Ile gazetin» negiz etip qúryldy. Búl baspadan Tanjaryq Joldyúlynyng «Týrme haly» atty kitaby jәne «Abay tandamaly shygharmalary», «Myng bir týn» qatarly kitaptar basylyp shyqty.

17. Sәule baspasy

«Sәule» baspasyn 1946 jyly Ýrimjidegi qazaq ziyalylary júmystan syrtqy uaqyttaryn paydalanyp qúrghan. Ólkelik ýkimetting bas hatshysynyng orynbasary, Ólkelik qazaq-qyrghyz mәdeni-aghartu úiymynyng tóraghasy Sәlis  Ámireúly baspa diyrektory, ólkelik qazaq-qyrghyz mәdeni-aghartu úiymy mәdeniyet bólimining mengerushisi Nyghymet Mynjany baspanyng redaktorlyq mindetterin atqardy. Búl baspadan «Abay tandamaly shygharmalary», «Qazaq tarihynyng deregi», «Túrmys tilshisi» (povesti avtory N.Mynjani) qatarly kitaptar shyqty.

Omarәli Ádilbekúly

Abai.kz