وسىعان دەيىن Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا شەكارا سىرتىنداعى قازاقتاردىڭ ءباسپاسوز قۇرالدارى تۋرالى ءومارالى ادىلبەكۇلىنىڭ توپتاماسىن جاريالاعان ەدىك. اتالعان ماقال پورتال وقىرماندارىنىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا بولەندى. بۇگىن شىڭجاڭ قازاقتارىن اقپاراتپەن قامتىعان، تاريحى تەرەڭگە تامىر جىبەرگەن باق-تاردىڭ جالعاسىن جاريالاپ وتىرمىز.

11. التاي گازەتى

«التاي» گازەتى 1935 جىلى جەلتوقساننىڭ 27 كۇنى سارسۇمبە (التاي ) قالاسىندا ءشارىپحان كوگەداەۆ قاتارلى قايراتكەرلەردىڭ ۇيتقى بولۋىمەن شىقتى.  گازەتتىڭ جاۋاپتى رەداكتورى مۇقاش جاكەۇلى بولدى. گازەت حالىقتى ونەر-بىلىمگە باۋلۋ، كەڭەس وداعىنىڭ جاعىمدى جاقتارىن ناسيحاتتاۋ باعىتىن ۇستاندى. 1937 جىلى ماۋ تسزەدۋننىڭ «ۇزاققا سوزىلاتىن سوعىس تۋرالى» ماقالاسىن مۇقاش جاكەۇلى قىتاي تىلىنەن اۋدارىپ گازەتكە جاريالادى. بۇل گازەت كەيىن «شىڭجاڭ گازەتىنىڭ التاي بەتى» دەگەن اتپەن شىعىپ تۇردى دا ءشارىپحان كوگەداەۆ باستاعان ەل جاقسىلارى قامالعاندا توقتاپ قالدى.

12. جاڭا التاي جۋرنالى

«جاڭا التاي» جۋرنالى 1936 جىلى سارسۇمبە (التاي) قالاسىندا ءشارىپحان كوگەداەۆتىڭ باسشىلىعىمەن جارىق كوردى. جۋرنال نەگىزىنەن كەڭەس وداعىنىڭ جەتىستىكتەرىن تانىستىرۋدى،  جاپونعا قارسى سوعىستى ناسيحاتتاۋدى، ەل ىشىندەگى پاراقورلىق،  زورەكەرلىك سياقتى ناشار ادەت-عۇرىپتى سىناۋدى، حالىقتى وتىراقتاسىپ اۋىلشارۋاشىلىعىمەن اينالىسۋعا ، ونەر، ءبىلىم جولىنا تۇسىۋگە ۇندەۋدى نەگىزگى باعدارى ەتتى. 1945 جىلى جۋرنالدىڭ اتى «تاڭشولپان» بولىپ وزگەرىپ، ءۇش ايماق ۇكىمەتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن قىزمەت ەتتى.

13. ەرىكتى التاي گازەتى

«ەرىكتى التاي» گازەتى ءۇش ايماق ۇكىمەتى التاي ايماقتىق ءۋالي مەكەمەسىنىڭ ورگانى رەتىندە 1945 جىلى 19 قىركۇيەكتەن باستاپ سارسۇمبەدە (قازىرگى التاي قالاسى) جارتى باسپا تاباق بولىپ كۇن ارالاسىپ شىعىپ تۇرعان. جاۋاپتى رەداكتورى مۇقاش جاكەۇلى. گازەت ءۇش ايماق ۇكىمەتىنىڭ باعىت-ساياساتتارىن ۇگىتتەۋدى، حالىقتى ونەر-بىلىمگە باعىتتاۋدى نەگىزگى نىساناسى ەتتى. 1951 جىلى گازەتتىڭ اتى «التاي حالقى» بولىپ وزگەردى.

14. وداق جۋرنالى

«وداق» جۋرالى «بەيبىتشىلىكتى جانە دەموكراتيانى قورعاۋ وداعىنىڭ» ورگانى رەتىندە 1948 جىلى قۇلجا قالاسىندا دۇنيەگە كەلدى. بۇل وداق ءوزىنىڭ تاريحي مىندەتىن اياقتاپ، 1950 جىلى تاراعاننان كەيىن، ياعني، 1952 جىلى جۋرنالدىڭ قۇرامى ۇرىمجىگە كوشىپ كەلىپ «العا» دەگەن اتپەن جۇمىسىن جالعاستىردى.

15. ءحانتاڭىر گازەتى

«ءحانتاڭىر» گازەتى 1946-1950 جىلدار ارالىعىندا گۋومينداڭ بيلىگى باقىلاۋىنداعى ءۇرىمجى قالاسىندا زيالى جاستار جاعىنان شىعارىلدى. گازەت  ۇيعىر، قازاق، ەكى تىلدە ارالاس شىقتى. باسىلىمنىڭ باس رەداكتورى ىبىرايىم تۇردى، ورىنباسارى ءسالىس امىرەۇلى بولدى.

16. ىلە گازەتحاناسى (باسپاحانا)

«ىلە گازەتحاناسى» ءۇش ايماق ۇكىمەتى كەزىندە «ىلە گازەتىن» نەگىز ەتىپ قۇرىلدى. بۇل باسپادان تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ «تۇرمە حالى» اتتى كىتابى جانە «اباي تاڭدامالى شىعارمالارى»، «مىڭ ءبىر ءتۇن» قاتارلى كىتاپتار باسىلىپ شىقتى.

17. ساۋلە باسپاسى

«ساۋلە» باسپاسىن 1946 جىلى ۇرىمجىدەگى قازاق زيالىلارى جۇمىستان سىرتقى ۋاقىتتارىن پايدالانىپ قۇرعان. ولكەلىك ۇكىمەتتىڭ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى، ولكەلىك قازاق-قىرعىز مادەني-اعارتۋ ۇيىمىنىڭ توراعاسى ءسالىس  امىرەۇلى باسپا ديرەكتورى، ولكەلىك قازاق-قىرعىز مادەني-اعارتۋ ۇيىمى مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى نىعىمەت مىڭجاني باسپانىڭ رەداكتورلىق مىندەتتەرىن اتقاردى. بۇل باسپادان «اباي تاڭدامالى شىعارمالارى»، «قازاق تاريحىنىڭ دەرەگى»، «تۇرمىس ءتىلشىسى» (پوۆەست اۆتورى ن.مىڭجاني) قاتارلى كىتاپتار شىقتى.

ءومارالى ادىلبەكۇلى

Abai.kz