Býgin Mәjiliste «AMANAT» partiyasy fraksiyasynyng jiyny barysynda deputattar esirtki, psihotroptyq zattar men prekursorlardyng zansyz ainalymyna qarsy is-qimyl mәselesin qarady. Negizgi talqylau taqyryby – osy salagha qatysty zannamany qayta qarau, yaghny esirtki biznesin úiymdastyrushylargha taghayyndalatyn jazany qatandatu.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qogham dertine ainalghan osy qaterli indetke, yaghny esirtkige qarsy kýres jýrgizu qajet ekenin birneshe ret aitqan bolatyn. Atap aitqanda, Atyrauda ótken Últtyq qúryltay otyrysynda Preziydent esirtki óndiretin adamdardyng jazasyn barynsha qataytu mindetin qoyyp, olardyng әreketin asa auyr qylmystargha tenestirdi.

Mәjilis Spiykeri, «AMANAT» partiyasynyng Tóraghasy Erlan Qoshanov atap ótkendey, osy maqsatta esirtki ainalymyna qarsy is-qimyl boyynsha týzetuler әzirlenip, ol birinshi oqylymda qabyldandy. Atap aitqanda, esirtki qylmysynyn, әsirese esirtki óndirushiler men «narkobarondardyn» jazasyn qatandatu úsynylady. Búl rette, Memleket basshysy әdil atap ótkendey, iri esirtki qylmyskerleri men úsaq zakladchikterge birdey kózqaras tanytugha jol berilmeydi. Býginde esirtki qylmysy ýshin sottalghan 4 mynnan astam adamnyng 1300-ge juyghy zakladchikter sanalady. Sondyqtan Mәjilis Spiykeri alghash ret qylmys jasaghan esirtki kurierlerining jazasyn jenildetu mýmkindigin qarastyrudy úsyndy.

«Olardyng arasynda jasóspirim balalar, qarjy qyspaghyna ilikken jastar kóp. Atalghandardyng aldy 10 jyldan astam bas bostandyghynan aiyrylyp otyr. Shyntuaytynda, olardy osy zansyz iske tartqan esirtki óndirushiler men zakladchiyk-jetkizushilerding jazasy para-par emes. Sondyqtan Memleket basshysy aitqanday, olardyng әrqaysysyn bólek qarap, jazalarynyng dengeyin zang jobasynyng ekinshi oqylymyna deyin qarastyru qajet. Búl rette esirtkining zansyz ainalymyna qatysy bar qúqyq qorghaushylardy narkobarondargha tenestirudi jәne olargha ómir boyy bas bostandyghynan aiyrugha deyin eng auyr jaza qoldanudy úsynamyz», – dedi ol.

Mәjilis Spiykeri býginde Qazaqstan esirtkini zansyz tútynu dengeyi joghary elderding qataryna kiretinin aitty. Jyl basynan beri 1 tonnadan astam «sintetika» tәrkilendi. Búl byltyrghy sәikes kezenmen salystyrghanda 56%-gha artyq.

«AMANAT» partiyasynyng Tóraghasy esirtki qylmyskerleri jana aqparattyq tehnologiyalardy belsendi qoldanatynyna nazar audaryp, kiyberbaqylau jýiesin kýsheytu mәselesi asa manyzdy ekenine nazar audardy. Sonymen qatar, halyq arasynda, әsirese jastar arasynda týsindiru júmysy aitarlyqtay «aqsap» túr.

«Jas azamattar jenil jolmen aqsha tabudy oilap, taghdyryna balta shabady. Olar esirtki taratqany, «zakladka» jasyrghany ýshin 10 jyl merzimge bas bostandyghynan aiyrylu qaupi bar ekenin bilmey, bas bostandyghynan aiyru oryndaryna týsedi. Ótken apta basynda «Zakladka» derekti filimi jaryqqa shyqty. Ony osy uaqyt aralyghynda milliondaghan adam tamashalady. Múnday filimder mektepterde, kolledjderde jәne uniyversiytetterde kórsetilip, esirtkining qaupin eskertu kerek. Mektepten ýnemdegender týrme túrghyzady dep beker aitylmaghan. Býtindey bir úrpaqtyng shynyraugha qúlauyna jol beruge bolmaydy», – dedi Erlan Qoshanov.

Óz kezeginde, Mәjilis deputaty, «AMANAT» fraksiyasynyng mýshesi Snejanna Imasheva esirtki, psihotroptyq zattar men prekursorlardyng zansyz ainalymyna qarsy is-qimyl mәseleleri boyynsha zang jobasynda atqarylghan júmystargha toqtaldy. Halyq qalaulylary 50-ge juyq týzetuler engizdi, qújat sarapshylarmen, ÝEÚ ókilderimen jәne Mәjilis janyndaghy Qoghamdyq palata mýshelerimen keninen talqylandy.

«Biz Qylmystyq kodekske esirtki qúraldaryn, psihotroptyq zattardy, olardyng analogtaryn zansyz óndiru, prekursorlardyng zansyz ainalymy jәne ózge de әreketter ýshin jauapkershilikti kýsheytudi kózdeytin birqatar ózgeristi tújyrymdamalyq týrde maqúldadyq. Búl rette, qoghamdyq emes oryndarda esirtki qúraldaryn medisinalyq túrghydan tys paydalanugha tyiym salu belgilendi. Zang jobasyn qabyldau nashaqorlyqqa, jalpy esirtki biznesine memlekettik jәne qoghamdyq qarsy is-qimyl jýiesin jetildiruge mýmkindik beredi», – dedi ol.

Fraksiya jiynynda Ishki ister ministri Erjan Sәdenov jyl basynan beri 3,5 myng esirtki qylmysy tirkelgenin aitty. Ministrding sózinshe, sintetikalyq esirtkilerding taralu kórsetkishi artyp keledi. Eger 5 jyl búryn zansyz ainalymnan 10 kilo sintetika tәrkilense, biyl búl kórsetkish 1,3 tonnagha jetti. Múnday esirtkiler kóbine internet arqyly satylady. Sondyqtan tәrtip saqshylary sayttar men Telegram-arnalardaghy jarnamalardy búghattau ýshin «Kiyberbaqylau» jýiesin qoldanuda.

Últtyq qúryltay mýshesi, advokat Ayman Omarova iri esirtki óndirushiler men deldaldargha taghayyndalatyn jazanyng tendey boluy manyzdy ekenin atap ótti. Onyng aituynsha, qazir zannamany әleumettik әdilettilik qaghidattaryna sәikestendiru qajet. Sonymen qatar ol qazirgi týzetu jýiesining tiyimdiligine qatysty mәsele qozghap, onyng qylmyskerlerdi qoghamnan oqshaulaumen ghana shektelip, olardy tәrbiyeleuge tym az yqpal etetinin atap ótti.

Ýkimet jәne qúqyq qorghau organdarynyng ókilderi deputattarmen birge esirtkige qarsy kýres salasyndaghy ózekti mәselelerdi sheshuge arnalghan zang jobasynda qarastyrylghan tәsilder men naqty normalardy talqylady. Olardyng ishinde taqyryptyq әleumettik zertteuler jýrgizu, kiyberbaqylau jýrgizu ýshin jasandy intellektti paydalanu, esirtkige tәueldilerdi onaltugha kómek kórsetu jәne basqa da mәseleler bar.

Jiyndy qorytyndylay kele, Mәjilis Tóraghasy Erlan Qoshanov barlyq úsynys eskerilgen zang jobasy Mәjilisting aldaghy plenarlyq otyrysynda talqylanatynyn atap ótti.

Abai.kz