Fentanil Amerikagha qalay kiredi?
![](https://abai.kz/content/uploads/2025/02/43c958225fba77f0a6c77ff30a86338d.jpg)
AQSh preziydenti Donalid Tramp Qytay biyligin «fentanildi óndiru ýshin qoldanylatyn himiyalyq zattardyng eksportyna tosqauyl qoymady» dep aiyptap, qytaylyq tauarlargha auqymdy baj salyghyn engizdi.
Amerika Qúrama Shtattary qytaylyq kompaniyalardy әdeyi esirtki óndirumen ainalysatyn toptargha shiykizat jetkizedi dep kýdiktenedi. Beyjing Tramptyng sharalaryna tariftermen jauap berdi.
Aq ýy sonymen qatar Kanada men Meksikany qylmystyq toptardyng fentanildi AQSh-qa kontrabandalyq jolmen tasymaldauyn toqtata almaghany ýshin aiyptady.
Tramp eki elge de tarifter engizudi josparlaghan bolatyn, biraq eki el basshylary shekara qauipsizdigin nyghaytugha uәde bergendikten ekonomikalyq jazany uaqtyly toqtatty.
Qúrama Shtattardaghy fentanil daghdarysy qanshalyq auyr?
Fentanil - himiyalyq zattardyng qosyndysynan jasalghan sintetikalyq preparat. AQSh-tyng baqylaushy organdary ony 1960 jyldary aurudy basatyn dәri retinde medisinalyq jaghdaylarda qoldanugha rúqsat berdi, biraq sodan beri ol Amerika Qúrama Shtattarynda esirtki tútynushylardyng janyn alatyn basty tajalgha ainaldy.
Aurulardy baqylau ortalyqtarynyng (CDC) mәlimetteri boyynsha, 2023 jyly 74 000-nan astam amerikandyq qúramynda fentanil bar dәrilik qospalardy qabyldaghannan keyin qaytys bolghan.
Ol jii basqa zansyz esirtkilermen aralasady, kóptegen paydalanushylar qabyldap jatqan zattyng qúramynda fentanil bar ekenin bilmeydi de.
Nebәri eki milligramm fentanil dozasy (shamamen qaryndash úshynyng ólshemindey) ólimge әkelui mýmkin.
Songhy onjyldyqta fentanildi jetkizuding jahandyq tizbegi keneyip, qúqyq qorghau organdary men sayasatkerlerding bas auruyna ainaldy.
Qytay fentanil óndiru ýshin paydalanylatyn prekursorlyq himiyalyq zattardyng negizgi kózi bolyp tabylady
Fentanilding kópshiligi AQSh-qa Meksika arqyly kiredi
AQSh keden jәne shekaralyq patruli (CBP) jariyalaghan derekterge sәikes, 2024 jyldyng qyrkýieginen beri Qúrama Shtattarda 4500 funt (2040 keli) fentanil tәrkilendi.
Barlyq derlik (98%) fentanil Meksikamen ontýstik-batys shekarada ústalady. Olardyng 1% -dan azy soltýstik AQSh-Kanada shekarasynda ústaldy. Qalghandary teniz arqyly nemese AQSh-tyng basqa baqylau punktteri arqyly keledi.
Meksikanyng qylmystyq úiymdary, sonyng ishinde Sinaloa karteli, AQSh-tyng esirtkige qarsy kýres basqarmasynyng (DEA) mәlimetinshe, fentaniyl, metamfetamin jәne basqa da zansyz esirtkilerdi Amerika Qúrama Shtattaryna óndirude jәne tasymaldauda manyzdy ról atqarady.
Fentanildi jasau ýshin qoldanylatyn himiyalyq zattardy Qytaydan satyp alady, sodan keyin Meksikadaghy zerthanalarda songhy ónimge deyin óndeledi jәne AQSh-qa kontrabandalyq jolmen jetkiziledi.
AQSh-tyng esirtkige qarsy kýres basqarmasynyng mәlimeti boyynsha, Sinaloa karteli Meksikagha shiykizat jetkizu ýshin tyiym salynghan himiyalyq zattardy zandy kommersiyalyq jýkterge jasyru, konteynerlerdi jalghan tanbalau, jalghan kompaniyalardy paydalanu jәne ýshinshi tarap elderi arqyly tasymaldau siyaqty әrtýrli әdisterdi paydalanady.
Tramp әkimshiligi Meksika ýkimetin esirtki karteliderimen kelisimge keldi dep aiyptady. Meksika preziydenti Klaudia Sheynbaum búl aiyptaulardy "jala" dep atady.
Jeltoqsan aiynda, Tramp Meksikagha tarifter engizemin dep qorqytqannan keyin kóp úzamay Meksikanyng qauipsizdik kýshteri shamamen 20 million dozagha teng fentanildi tәrkilegenin jariyalady. Búl tarihtaghy eng jogharghy kórsetkish.
Qytay biyligi mәlimdemelerinde ózderinde esirtkige qarsy әlemdegi eng qatang zandardyng bar ekenin jәne búryn AQSh-pen birlesken operasiyalar jýrgizgenin aitumen keledi.
Keyingi kezde AQSh-tyng esirtkige qarsy kýres basqarmasy Ýndistandy da himiyalyq zattardyng negizgi kózi retinde qarastyra bastady.
2025 jyldyng qantaryndaghy AQSh dereginshe eki ýndilik himiyalyq kompaniya AQSh pen Meksikagha fentanil jasau ýshin qoldanylatyn himiyalyq zattardy jetkizgeni ýshin aiyptalghan.
Kanadanyng fentanil saudasyndaghy róli
Preziydent Tramp Kanada men Meksikany «kóp adamdardyng Qúrama Shtattargha keluine jәne fentanilding Amerika Qúrama Shtattaryna kiruine rúqsat berdi» dep aiyptady.
AQSh-tyng keden jәne shekara patruliining derekterine sәikes, AQSh-qa kiretin barlyq fentanil mólsherining shamamen 0,2% ghana Kanada shekarasynda ústalady, qalghandarynyng barlyghy derlik AQSh-Meksika shekarasynda ústalady.
Biraq biylghy jyldyng qantarynda Kanadanyng qarjylyq barlau bólimi kanadalyq úiymdasqan qylmystyq toptar Qytaydan fentanil jasau ýshin qoldanylatyn himiyalyq zattar men zerthanalyq jabdyqtardy importtap, fentanil óndiruge kóbirek tartylghanyn habarlady.
Fentanil saudasy eki baghytta da júmys isteydi. 2024 jyldyng alghashqy 10 aiynda Kanadanyng shekara qyzmeti agenttigi Qúrama Shtattargha kirgen 10,8 funt (4,9 keli) fentanildi tәrkilegenin habarlady, al AQSh shekara qyzmeti Kanadadan kelgen 32,1 funt (14,6 keli) fentanildi ústady.
Jeltoqsan aiynda Kanada fentanilmen kýresu jәne shekara qauipsizdigin nyghaytu ýshin 1,3 milliard kanad dollary (900 million dollar; 700 million funt) bóluge uәde berdi.
Kaylin Devliyn, Y Ma
Abai.kz