Qazir әlemdegi en  ózekti taqyryptyng biri – Resey men Ukraina soghysynyng qalay ayaqtalatyny. Ár sayasatker búghan ózinshe túspal jasap, joramaldar aituda. AQSh-tyng búrynghy preziydenti Djo Baydenning túsynda Ukrainagha ýsh jyl boyy qoldau kórsetilgen edi. Al Aq ýiding jana basshysy endi jaghdaydy basqa baghytqa búrugha әreket jasap jatyr. 19-aqpan kýni Tramp Ukraina preziydenti Vladimir Zelenskiydi saylau ótkizbegeni ýshin «diktator» dep atap, soghystyng saldaryna asa mәn bermeytinin bildirdi. Onyng ýstine AQSh, Resey basshylary arasynda atalghan soghys turaly Saud-Arabiyasynda kelissózder de ótti. Osy turaly әlemdik BAQ manyzdy aqparattar jariyalady.  

Mysaly, «Reuters» sayty da búl jaghdaydy nazarda ústaytynyn aitty: «Tramp pen Putin jaqyn arada kezdesuge dayyn ekendikterin mәlimdedi. Búl 2021 jyldan beri Resey men AQSh kóshbasshylarynyng alghashqy betpe-bet kezdesui bolmaq. «Men Donalidpen kezdesuge quanyshtymyn, – dedi Putin 19-aqpanda. – Biraq biz jay ghana kezdesip, shay ne kofe iship, bolashaq turaly әngimelesumen shektele almaymyz. Bizding komandalar eki el ýshin de asa manyzdy mәselelerdi, sonyng ishinde Ukraina boyynsha da sheshimder әzirleui kerek. Búl eki tarapqa da qolayly sheshimderge keluge mýmkindik beredi». Búl – Putinning pikiri.  

Esterinizde bolsa, AQSh preziydenti Tramp múnay baghasyn tómendetudi qalaytynyn birneshe ret aitqan bolatyn. Al, Putin ekonomikalyq mәseleler men jahandyq energetikalyq naryqtardaghy birlesken jobalardy  talqylaudy qajet etetinin atap ótti. Qazirgi uaqytta olardyng naqty qanday josparlary bary belgisiz.  

«Resey ózining múnay-gaz qorlaryn iygeru ýshin batystyq tehnologiyalargha múqtaj, al «Gazprom» (GAZP.MM) Europadaghy gaz naryghynyng basym bóliginen aiyryldy» – , dep jazdy «Reuters» sayty. 

Al, sanksiyalar jәne investisiya turaly da atalghan aqparattyq sayt bylay dep  jazdy: «Reseyding egemendi qor qorynyng basshysy Kirill Dmitriyev Saud Arabiyasynyng astanasy Er-Riyadtaghy kelissózderden keyin AQSh-tyng birqatar kompaniyalary 2025 jyldyng ekinshi toqsanynan bastap Reseyge oraluy mýmkin ekenin mәlimdedi. McDonald’s (MCD.N) jәne Caterpillar (CAT.N) syndy kóptegen batystyq kompaniyalar Reseyden shyghyp, óz aktivterin ýlken jenildikpen satugha mәjbýr boldy. Alayda olardyng qaytyp oraluy ýshin Batystyng Reseyge salghan eng qatang sanksiyalary joyyluy qajet. Eger AQSh sanksiyalardy alyp tastasa, Batys investisiyasy qaytadan Reseyge qúiylyp, reseylik naryq jandana týsui mýmkin». 

Jahandyq aqparat sayttarynyng alpauyty atanghan BBC óz kezeginde qazirgi beleng alghan mәseleler turaly der kezinde aqparat taratyp jatyr. «Zelenskiy qauipsizdikti talap etude, al Tramp basqasha oilauda. Álemdik kóshbasshylar arasyndaghy shiyelenis әli de joghary dengeyde túr. AQSh preziydenti Donalid Tramp Europalyq kóshbasshylardy qatystyrmay, Reseymen beybit kelissózderdi bastaugha sheshim qabyldady. Ukraina preziydenti Vladimir Zelenskiy bolsa, halyqqa ýndeu jasap: «Bәrimizge beybitshilik qajet», – dedi. Ol Kiyevte AQSh ókili Kit Kelloggpen kezdeskennen keyin búl kelissózder «ýmitti» qalpyna keltirgenin mәlimdedi. Sonymen qatar, ol Amerikamen «berik kelisimder» jasaudy úsyndy. Búl kezdesu Zelenskiy men Tramp arasyndaghy ýlken kelispeushilikten keyin ótti. Osy aptanyng basynda Tramp ukrainalyq kóshbasshyny «diktator» dep ataghan bolatyn». 

Osydan keyin jaryq kórgen aqparattargha nazar salsaq, Aq ýiding últtyq qauipsizdik jónindegi kenesshisi Mayk Uolstyng aituynsha, Tramp Zelenskiyding ózine aitqan synyna әli de «ashuly» eken.  

Soghys jaghdayyna bas qatyrghan memleket basshylary taraptardy kelissóz ýsteline shaqyrghanymen, Ukraina әskeri keshe týnde Reseyding 160 dron men eki zymyran arqyly jasaghan shabuylyna qarsy toytarys bergenin habarlady.Europadaghy Ukrainanyng jaqtastary beysenbi kýni Tramptyng aldynghy kýni jasaghan keybir mәlimdemelerin syngha aldy. Kóptegen europalyq sayasatkerler búl soghysty Reseyding bastaghanyn, onyng ýstine Zelenskiydi «diktator» dep ataudyng aghattyq ekenin aitty.  

Úlybritaniya Kiyevti qoldaytynyn aiqyn týrde mәlimdese, Fransiya Reseyding Europagha «ekzistensialdyq qauip» tóndiretinin eskertti. Al Kremli AQSh preziydentining ústanymyn qoldady. Resey preziydentining baspasóz hatshysy Dmitriy Peskov Tramptyng Zelenskiyge «soghysty tez ayaqtau» turaly aitqanyn qúptaytynyn mәlimdedi.  

«Politico» aqparattyq portalynyng jazuynsha, Tramptyng Amerikasy endi Putinning odaqtasy bolyp shyqpaq. «Europa men Ukraina tarapyna AQSh-tyng qanshalyqty nemqúrayly ekenin týsine bastady, óitkeni jana preziydent olardyng eng ýlken jauyna jaqyndap keledi. Soghys adamdardy yntymaqtastyqty  tandaugha mәjbýrleydi. Al, Donalid Tramp Vladimir Putinning odaqtasy bolghanday kórinedi. Resey men Ukraina arasyndaghy qaqtyghysqa qatysty Tramptyng jeti kýndik mәlimdemeleri ukrainalyqtar men olardyng odaqtastary ýshin eng qorqynyshty týsterdi shynayylyqqa ainaldyrdy. Búl 1945 jyldan beri Europanyng qauipsizdigin qamtamasyz etip kelgen transatlantikalyq qatynastardy týbegeyli ózgertti». 

«APNEWS»-tin de óz aitary bar eken. «Resey men AQSh seysenbi kýni Ukrainadaghy soghysty toqtatugha jәne diplomatiyalyq әri ekonomikalyq baylanystardy jaqsartugha baghyttalghan júmysty bastaugha kelisti. Búl turaly eki elding joghary lauazymdy diplomattary habarlady. Kelissózder Preziydent Donalid Tramp basqaruyndaghy AQSh-tyng syrtqy sayasatyndaghy tanghalarlyq ózgeristi kórsetti. Kezdesuden keyin Associated Press agenttigine bergen súhbatynda AQSh-tyng Memlekettik hatshysy Marko Rubio eki tarap ýsh negizgi maqsatqa jetu ýshin kelisimge kelgenin aitty: Birinshi, Vashington men Mәskeudegi elshilikterdegi qyzmetkerler sanyn qalpyna keltiru. Ekinshi, Ukrainadaghy beybit kelissózderge qoldau kórsetu ýshin joghary dengeydegi arnayy top qúru. Ýshinshi, eki el arasyndaghy tyghyz qarym-qatynastar men ekonomikalyq yntymaqtastyqty zertteu. Alayda Rubio búl kelissózder tek bastapqy qadam ekenin jәne әli kóp júmys atqaru kerektigin basa aitty». 

Osy mәlimdemeden keyin Reseyding syrtqy ister ministri Sergey Lavrov ta Rubionyng sózin qaytalap «Biz tek tyndap qana qoymay, bir-birimizdi týsinuge tyrystyq. Kezdesu óte paydaly boldy», – dedi. Kelissózderge Tramptyng últtyq qauipsizdik jónindegi kenesshisi Maykl Uols pen Tayau Shyghys boyynsha arnayy ókili Stiyven Uitkoff, sonday-aq Lavrov pen Resey preziydenti Vladimir Putinning syrtqy ister jónindegi kenesshisi Yuriy Ushakov qatysqan bolatyn.  

Qalay desek te, qazirgi eng ózekti mәsele – atalghan soghysty toqtatyp, beybit ómirdi qalpyna keltiru. Alayda búl mәselening alda qalay beleng alatynyn da boljau tym qiyn siyaqty seziledi. 

Halyqaralyq BAQ-qa qysqasha sholu jasaghan – Dýisenәli Álimaqyn 

Abai.kz