Memleket mýddesi ýshin...

AQSh Energetika ministrligining mәlimeti boyynsha, siyrek metaldar qory – AQSh-tyng energetikalyq tehnologiyalary ýshin asa manyzdy otyn emes zattar bolyp tabylady. Sonday-aq qamtamasyz etu qaupi asa joghary salagha jatady. Olar dýnie jýzinining әr elinen kezdesedi. Naqty aitqanda Chily men Argentinada, Qytaydyng Tiybet ýstirtinde jәne Kongo Demokratiyalyq Respublikasynda mol qory bar. Búqaralyq salada bolsyn (elektr avtomobili batareyalary), kәsiby salada bolsyn (zymyran jýiesi) kem bolsa bolmaytyn manyzdy bólshekke ainalghan. 2022 jyly AQSh-tyng Geologiyalyq qyzmeti aluminiyden sirkoniyge deyingi 50 manyzdy miyneraldyng tizimin jariyalady.

Qytaymen aradaghy bәsekelestikke baylanysty, balama siyrek metaldar qoryn tabu – AQSh-tyng aldaghy on jyldaghy negizgi mindeti bolyp belgilendi.

Kóptegen jyldar boyy Qytay negizgi paydaly qazbalardy óndiru men óndeude jetekshi el bolugha baryn salyp keledi. Sәikesinshe, Amerika Qúrama Shtattary qajeti ýshin kommersiyalyq jәne әskery maqsattaghy manyzdy paydaly qazbalardyng kóp mólsherin importtaugha mәjbýr.

AQSh Strategiyalyq jәne halyqaralyq zertteuler ortalyghynyng mәlimeti boyynsha AQSh-tyng Geologiyalyq qyzmeti tizimine engizilgen 50 manyzdy paydaly qazbalardyng ishinde Amerika Qúrama Shtattary olardyng 41-in 50% -dan 100% -na deyin shetelden importtaydy. Qytay onyng 29 týrining basty óndirushisi bolyp tabylady.

Bayandamada «Qytaydyng paydaly qazbalardy sayasy qarugha ainaldyryp otyrghany», sonyng ishinde songhy eki jyl ishinde birqatar shiykizatqa eksporttyq baqylau ornatqany men eksporttaugha tyiym salghany jazylghan. Qytay qazirgi uaqytta siyrek jer elementterinin, grafittin, litiydin, kobalittyng jәne mystyng әlemdik naryghynyng 40% -dan 90% -yna deyin iyelenip otyr.

Baydenning preziydent retindegi shetelge songhy sapary Angoladaghy AQSh qarjylandyratyn temirjoldy aralaudy qamtydy, ol joba manyzdy paydaly qazbalardy ortalyq Afrikadan teniz jaghalauyna jetkizu, eksporttaugha qolayly bolu ýshin qolgha alynghan.

Bayden әkimshiligindegi Memlekettik departamentting sheneunikteri Qytaydan bólek manyzdy miyneraldy jetkizu tizbegin qúru nemese nyghaytudy talqylau ýshin odaqtastar tobyn qúrghan.

Onyng mýshelerining qatarynda Ukraina, Grenlandiya jәne Kanada bar. Shyn mәninde, ótken jyldyng kýzinde Ukraina men Amerika Qúrama Shtattary kelisimge qol qoigha jaqyn qalghan edi

Dostarynyng paydasy ýshin...

Tramp ózge elding miyneraldy resurstaryn iyemdenu turaly oiyn birinshi preziydenttik merziminde-aq aitqan. Ol kezinde Grenlandiya men Kanadadaghy paydaly qazbalardy satyp alu turaly mәsele kótergen.

Ukraina sheneunikteri birqatar sheteldik biznesmenderge, sonyng ishinde Tramptyng dosy jәne kosmetikalyq holdnigting múrageri Ronalid Lauderge Ukrainanyng miyneraldyq sektoryna investisiya salu mýmkindikterin talqylau ýshin ózderi habarlasqan.

Is jýzinde Ukraina da, Grenlandiya da kóp jyldan beri siyrek metaldaryn iygeruge investisiya izdep kelgen.

Tramp aldynghy joly preziydent bolyp túrghanda oghan dosy jogharyda aty atalghan Lauder Grenlandiyanynyng siyrek metaldar qoryn satyp alugha kenes bergen.

Tramptyng taghy bir biznestegi odaqtasy, Sauda ministri Hovard Lutnik ózining «Kantor Fisdjerald» kompaniyasy arqyly bas shtaby Niu-Yorkte ornalasqan «Critical Metals» kompaniyasyna investisiya salghan. Sol arqyly Grenlandiyadaghy bir tau-ken jobasymen ilik-shatys bolyp túr.

Aldymen bastama kótergen kim?

Ótken qyrkýiekte Ukraina preziydenti Vladimir Zelenskiy odaqtas el basshylaryna jәne sol kezdegi preziydenttikke kandidat Trampqa Reseyge qarsy ózining «jenis josparyn» úsyndy, oghan manyzdy miyneraldar boyynsha seriktestik kiredi.

Ukraina premier-ministrining orynbasary Yuliya Sviriydenko AQSh tarabymen ózara týsinistik turaly memorandumgha qol qoiyy kerek edi. Biraq 29 qazanda, qol qoyatyn kýni, ol Vashingtongha kelmedi.

Sviriydenko ekinshi joly kelisimge 13 qarashada Varshavada ótetin Ukrainany qayta qúru konferensiyasynda qol qoiy kerek edi, biraq ol kezde de kelmegen.

AQSh-tyng eki búrynghy sheneunigi men osy mәselemen tanys ukrainalyq sheneunikting aituynsha, Tramp preziydentik saylauda jeniske jetkennen keyin Ukraina tarap AQSh-tyng diplomatiya ókilderine Jana ýkimetpen kelisim jasaytynyn aitqan.

Abai.kz