Býgin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqy Assambleyasynyng HHHIV sessiyasynda sóz sóiledi. Biz Preziydentting bayandamasyn qaz-qalpynda oqyrman nazaryna úsynamyz...

Qasym-Jomart Toqaev: «Býgingi basqosudyng tarihy mәn-manyzy airyqsha. Biyl Qazaqstan halqy Assambleyasynyng qúrylghanyna 30 jyl tolyp otyr. Barshanyzgha qútty bolsyn! Búl – býkil Qazaqstan ýshin aituly oqigha. Osy uaqyt ishinde Assambleya qoghamdaghy túraqtylyq pen kelisimdi nyghaytugha ólsheusiz ýles qosty. Elimizdegi birlik pen tendiktin, túraqtylyq pen tynyshtyqtyng simvolyna ainaldy. Etnosaralyq qatynas salasyndaghy tendessiz qoghamdyq institut retinde tanyldy.

Sonyng arqasynda Qazaqstanda beybitshilik pen kelisimning qaytalanbas ýlgisi qalyptasty. Assambleya tarihy elimizding egemendik jylnamasymen tyghyz astasyp jatyr. Úiym 1995 jyly Qazaqstannyng túnghysh Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng bastamasymen qúrylghanyn bilesizder. Búl bastama qazaq memlekettiligi qalyptasyp jatqan qiyn kezende tereng sayasy mәnge ie boldy. Konsulitativtik-kenestik organ retinde jasaqtalghan Assambleyagha 2007 jyly konstitusiyalyq mәrtebe berildi. Úiym jalpyúlttyq birlikting negizgi modeline ainaldy.

Elimizde songhy jyldary atqarylghan auqymdy ózgeristerding arqasynda Assambleya qyzmeti jasampazdyqtyng jana sipatyna kóterildi. Senattyng bes deputatyn Assambleya kenesining úsynysymen Preziydent taghayyndaydy. Búl qadam zannamalyq dengeyde barlyq etnostyng mýddesin qorghau mýmkindigin edәuir arttyrdy.

Oghan qosa, Qazaqstan parlamentarizmi tarihynda alghash ret «Bir el – bir mýdde» atty palataaralyq deputattar toby qúryldy. Búl top qoghamdyq kelisimdi nyghaytu mәselelerimen ainalysady. Qazir memlekettik organdar týgel Assambleya júmysyna atsalysady. Ministrlikterden, oblys әkimdikteri men barlyq dengeydegi mәslihattardan bastap auyl әkimdikterine deyin odan shet qalmaydy», - dedi.

Memleket basshysy: «Assambleya qoghamdyq úiymdarmen jәne instituttarmen tyghyz baylanysta júmys istep, elimizding ishki sayasatyn jýzege asyrugha belsene atsalysyp keledi. Osylaysha, memleket pen qogham arasynda syndarly әri jemisti dialog ornatugha yqpal etude. Qazaqstan halqy Assambleyasynyng 12 mýshesi Últtyq qúryltay qúramynda tabysty enbek etip, eldik bastamalargha óz ýlesin qosyp jatyr. Assambleya sessiyasy jyl sayyn ótedi. Onda qabyldanghan sheshimderdi memlekettik organdar mindetti týrde eskeruge tiyis. Sessiyalar aralyghyndaghy júmysty Assambleya kenesi atqarady. Onyng qúramyna etnomәdeny birlestikterding ókilderi, qogham qayratkerleri, Parlament deputattary, ministrler men әkimder kiredi. QHA Hatshylyghy Preziydent Ákimshiligining derbes qúrylymdyq bólimi sanalady. Barlyq ónirde Dostyq ýii bar. Onda mynnan astam etnomәdeny birlestikter ornalasqan. Sonday-aq oblys әkimdikterinde «Qoghamdyq kelisim» memlekettik mekemeleri qúryldy. Assambleya qúrylymynda tórt mynnan astam qoghamdyq úiym júmys isteydi. Búl úiymdardyng maqsaty – bir, búl – azamattarymyzdy eldik manyzy bar júmysqa tartu, yaghny ortaq iske júmyldyru. Mysaly, Aqsaqaldar kenesi men Analar kenesi otbasy institutyn nyghaytugha, jalpyúlttyq qúndylyqtardy dәripteuge atsalysyp, auqymdy júmys jýrgizude», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Býgin әriptesimiz Ahmed Muradov jәne basqa da Assambleya mýsheleri QHA ardagerlerining «Adal azamat» birynghay tәrbie baghdarlamasyn jýzege asyrugha belsendi týrde qatysatynyn aitty. Múnday júmystar últymyzdyng jana bolmysyn qalyptastyruda Assambleyanyng әleuetin keninen qoldanugha mýmkindik beretinine senimdimin. «Assambleya jastary» úiymy men onyng qúramyndaghy Studenttik Assambleya, Jas ghalymdar kluby, «Jana tolqyn» jobasy siyaqty qúrylymdar myndaghan jastarymyz ýshin naghyz birlik pen yntymaq, otanshyldyq pen azamattyq jauapkershilik mektebine ainaldy. Osy qozghalystardyng әrqaysysy elimizde jana qoghamdyq etikany ornyqtyryp, «Adal azamat» qaghidatyn nasihattaugha eleuli ýles qosyp jatyr. Etnosaralyq týsinispeushilikterding aldyn aluda manyzdy ról atqaratyn QHA-nyng etnomedisiya institutyna toqtalghym keledi. Songhy uaqytta Assambleya qyzmetindegi sarapshylyq qúramnyng sapasy jana dengeyge kóterildi. Ghylymiy-sarapshylar kenesi men 42 Assambleya kafedrasy últ qúrylymy men etnosaralyq qarym-qatynastar ýderisin zertteytin 360-tan astam sarapshyny biriktirip otyr», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «QHA mýsheleri kýn sayyn kózge kórinbeytin, birden nәtiyje bermeytin, alayda úzaq merzimdi, strategiyalyq túrghydan tiyimdi, auqymdy júmys jýrgizedi. Ótken jyldyng ózinde Assambleya barlyq ónirde 15 mynnan astam is-shara úiymdastyrdy. Oghan 1 milliongha juyq adam qatysty. Byltyr kóktemgi su tasqyny kezinde azamattarymyz zardap shekken jandargha kómek qolyn sozyp, yrysty yntymaq pen birlikting tamasha ýlgisin kórsetti. Assambleyanyng «Jýrekten jýrekke» jobasy ayasynda 12 mynnan astam erikti ortaq iske júmyla kiristi. Olar gumanitarlyq kómek pen jylu jinady. Qiraghan ýilerdi qalpyna keltiruge atsalysty. Jalpy, el birligin nyghaytu isining strategiyalyq manyzy erekshe. Sonyng aiqyn dәleli retinde Assambleyanyng «El birligi» ordeni atty jana memlekettik nagrada taghayyndaldy. «Birlik» úghymy qazirgi dýnie jýzindegi túraqsyz jaghdayda asa manyzdy. Álemde, әsirese, bizding ainalamyzdaghy keybir elderde ne bolyp jatqanyna bәrimiz kuә bolyp otyrmyz. Sondyqtan shyn mәninde, «Birlik bar jerde ghana tirlik bar». Búl – aqiqat», - dedi.

Memleket basshysy: «Assambleya qoghamda kәsibiylik jәne enbekqorlyq qúndylyqtaryn dәripteuge belsene atsalysyp keledi. Aleksandr Papp Assambleyanyng Júmysshy mamandyqtary jylyn ótkizuge belsene kiriskenin atap ótti. Ótken jyly Enbek kýninde Senat pen Mәslihat deputattary Assambleya mýshelerimen birge elimizding iri kәsiporyndaryna baryp, óndiris ardagerlerine qúrmet kórsetti. Búl bastamany Enbek kýnin atap ótuding jana dәstýri retinde biyl da jalghastyrugha bolady.

Osylaysha, QHA býginde qoghamdyq kelisimning biregey infraqúrylymyn qalyptastyrghan quatty tarmaqtary bar institutqa ainaldy. Jer jýzinde múnday biregey úiym qúra bilgen memleket kemde-kem. Assambleyanyng arqasynda elimizdegi barlyq etnostar Qazaqstandaghy ong ózgeristerding bel ortasynda jýr. Qazaqstannyng Enbek Erleri Georgiy Prokop, Vladimir Rozmetov, Yuriy Pya, Ivan Sauer, Boris Knyazev, Alina Soloviyova, Vadim Basiyn, Aleksandr Hmelyov, Gennadiy Zenchenko jәne basqa da túlghalardy azamattyq jauapkershilik pen Otangha adal qyzmet etuding jarqyn ýlgisi dep aitugha bolady. Olar – býgingi zamannyng adal azamattary, Qazaqstannyng damuyna mol ýles qosqan túlghalar. Assambleyany janashyr әri belsendi azamattardyng jolyn ashatyn shynayy sayasat mektebi jәne tiyimdi әleumettik baspaldaq deuge bolady.

Etnomәdeny birlestikterde, Assambleyanyng týrli qúrylymdarynda óte bilikti mamandar enbek etude. Men jalpyúlttyq birlik pen tatulyqty nyghaytu jolynda adal qyzmet etip jýrgen Assambleyanyng barlyq belsendi azamattaryna shynayy alghysymdy aitamyn. Tughan jerge paydamdy tiygizsem degen alghausyz niyetti ómirining mәnine ainaldyrghan olar naghyz otanshyldyq pen adal azamattyng ýlgisin kórsetti. Assambleya Tóraghasynyng qoghamdyq orynbasarlary retinde jyl boyy layyqty enbek etken Lugmar Harkiyevich Bularov pen Yuriy Germanovich Shinge rizashylyghymdy bildiremin. Assambleya Tóraghasynyng orynbasarlary bolyp janadan taghayyndalghan Dmitriy Valerievich Ostanikovich pen Rasul Surmaliyevich Ahmetov – qogham qúrmetteytin abyroyly azamattar. Olardyng bilimi men biligi Assambleyagha ýlken paydasyn tiygizedi dep senemin», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Ár jyldary elimizde týrli dialog alandary men qoghamdyq organdar qúryldy. Alayda býgingi mereytoylyq jiynda Assambleyanyng qoghamdy ortaq maqsatqa júmyldyru men últtyq biregeylikti bekitu isinde balamasy joq basty platformagha ainalghanyn jәne aldaghy uaqytta da solay bolyp qala beretinin atap ótkim keledi. Assambleya – memlekettigimizge arqau bolghan asa manyzdy qúrylym. Búl – Assambleyagha artylatyn jýkting salmaghy da jenil emes degen sóz. Últtyq mýddelerimizdi qorghap, egemendigimizdi nyghaytu – qasterli paryz. Múny Assambleya mýsheleri tereng sezinedi dep oilaymyn. Assambleya barsha azamattardy ortaq qúndylyqtar men maqsattargha júmyldyratyn jalpyhalyqtyq organ retinde júmys isteui kerek.

Basty mindet – Qazaqstan halqynyng tatulyghy men auyzbirshiligin, memleketimizding tútastyghy men kiyeli Tәuelsizdigimizdi nyghaytu. Aldaghy uaqytta da solay bolyp qala bermek. Biz bolashaqta da osy baghytta naqty sharalar qabyldaymyz. Men 2022 jyly Assambleyany damytu tújyrymdamasyn bekittim. Onyng merzimi de ayaqtalyp keledi. Sondyqtan jana qújatty dayyndau júmysyna qazirden bastap kirisu kerek, yaghni, 2026-2030 jyldargha arnalghan basymdyqtardy aiqyndau qajet.

Tújyrymdamanyng jobasynda qoghamdy úiystyryp, ýilesimdi damugha jol ashatyn jana әdis-tәsilder kórinis tabuy kerek. Sonday-aq Qazaqstanda ómir sýrip jatqan barlyq etnostardyng qúqyqtaryn qorghaugha arnalghan negizgi qaghidattar kórsetiluge tiyis. Ýkimet etnosaralyq saladaghy respublikalyq jәne ónirlik júmys josparynyng barlyghyn jan-jaqty saraptap, onyng tiyimdiligin arttyrugha qatysty úsynys engizui qajet. Jalpy, últ birligin nyghaytuda barlyq memlekettik jәne qoghamdyq mehanizmderdi jetildirudi jalghastyru kerek», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Endi birqatar manyzdy mindetterge qysqasha toqtalayyn. Birinshiden, Assambleya aimaqtardaghy júmysty jandandyruy kerek. Byltyr elimizding ruhany jәne tarihiy-mәdeny ordasy – Týrkistanda jana Dostyq ýii ashyldy. Endi osynday Dostyq ýiin halyq tyghyz qonystanghan Almaty oblysynda salu qajet. Búl ghimarat aimaqtyng qoghamdyq ómiri ýshin óte manyzdy ortalyq bolmaq. Týrli etnos ókilderi túratyn Qorday, Úighyr, Sayram, Panfilov jәne basqa da audandarda Assambleya ashu kerek. Sonymen qatar Dostyq ýileri taghy birneshe qala men audan ortalyghynda ashylady dep josparlanyp otyr. Men búl bastamany qoldaymyn. Biz qoghamdyq kelisim infraqúrylymyn birtindep keneyte beruimiz kerek. Barlyq aimaqtaghy Dostyq ýilerin óz azamattarymyz da, qajet bolyp jatsa, sheteldik qonaqtar da baratyn turistik baghyttar kartasyna engizgen jón. Qúzyrly organ basshylary men әkimder Assambleyanyng etnomediasiya salasyndaghy júmysyna jan-jaqty qoldau kórsetuge tiyis. «Eldesu jәne tatulasu» jobasynyng auqymyn keneytip, ony aldaghy eki jylda býkil elge taratu qajet. Ýkimet pen әkimder Assambleyanyng basqa da jobalaryn qoghamdyq-sayasy júmys josparlaryna qosyp, naqty sharalar qabyldauy kerek.

Ekinshiden, aqparattyq kenistikte birlik men kelisim iydeyalaryn keninen dәripteu manyzdy. Búl – Assambleyanyng barlyq qúrylymyna, әsirese, jurnalister klubyna qatysty kezek kýttirmeytin mindet. Salalyq ministrlik, ónir әkimderi QHA jurnalister klubynyng qúramyna jetekshi búqaralyq aqparat qúraldarynyng ókilderin qosyp, klub júmysynyng birynghay algoritmin jasauy kerek. Qazaqstandaghy etnostardyng tilinde shyghatyn, eng aldymen, ónirlerdegi búqaralyq aqparat qúraldaryna jýieli týrde qoldau kórsetken jón.

Ýshinshiden, «Birligimiz – әraluandyqta» qaghidatyn jýzege asyru ýshin mәdeniyet pen ónerding әleuetin tolyq paydalanghan dúrys. Aleksandr Pushkiyn, Taras Shevchenko, Fedor Dostoevskiy, Mihail Sholohov jәne basqa da túlghalardyng muzeyleri – Qazaqstan mәdeniyetining bagha jetpes qazynasyn tolyqtyryp túr. Búl muzeylerdi kópshilikke tanytu ýshin ekspozisiyalaryn Astana men Almatyda úiymdastyru manyzdy. Keybir etnomәdeny birlestikter biregey óner jәne etnografiyalyq jeke kolleksiyalardy jinady. Búl da elimizding mәdeny múrasyna ainalugha tiyis. Qazaqstanda 9 orys drama teatry tabysty júmys istep jatyr. Sonday-aq erekshe tórt etnos teatry, yaghni, úighyr, korey, ózbek jәne nemis teatrlary kórermenning kózayymy bolyp jýr. Assambleyanyng 30 jyldyghy ayasynda Almatyda bәrining basyn qosyp, Qazaqstan etnostary teatr ónerining festivalin ótkizsek bolady. Halyq kóp keledi dep oilaymyn. Nataliya Dubs hanym teatr men mәdeniyet salasyna tehnikalyq mamandardy dayarlau mәselesin oryndy kóterip otyr. Búl bastamany zerttep, ony jýzege asyrugha kómektesu qajet», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Songhy jyldary elimizding sayasi-iydeologiyalyq kelbeti týbegeyli ózgerdi. Ekonomikada jýieli reformalar qolgha alyndy. Eng bastysy, qoghamnyng sana-sezimi ózgere bastady. Keyingi jyldary sayasy oqighalargha bagha beru túrghysynan halqymyzdyng kózqarasy da jana sipatqa ie boldy. Algha qaray adymdap qadam basty deuge bolady. Biz zamanauy jәne aldynghy qatarly qoghamgha ainaldyq. Múnyng bәri bizdegi qoghamdyq kelisim ýlgisine de tyng talaptar qoyady. Keshe ghana tiyimdi sanalghan әdis-tәsilder býgin jaramsyz boluy mýmkin. Bizge eskilikting izine qayta týspeu ýshin barlyq jetistikterimiz ben sәtsizdikterimizdi tarazy basyna qoyyp, zerdeleu qajet. Eng әueli, Assambleya qyzmetining mәni men mazmúnyn qayta qaraghan jón.

Mening týsinigimde Assambleya memleketting etnosaralyq saladaghy barlyq júmysyna baghyt beretin strategiyalyq shtabqa ainaluy kerek. Atalghan naqty mindetterdi jýzege asyru últaralyq qarym-qatynas siyaqty manyzdy әri nәzik salada atqarylyp jatqan auqymdy isterdi jana mazmúnmen tolyqtyratynyna senimdimin.

Últaralyq kelisim men túraqtylyqty nyghaytu – memlekettik sayasattyng basty baghyttarynyng biri jәne solay bolyp qala beredi. Qazaqstanda kelisim, tózimdilik, dostyq úghymdary qúr úran emes, azamattardyng kýndelikti ómir saltyna ainalghan qúndylyq. Auqymdy qaqtyghystar, sauda soghystary, adam ómirining qúnsyzdanuy kezeninde beybitshilikting qadiri erekshe arta týsti. Óitkeni, búl – damudyng basty kepili. Barlyghymyz qal-qadirimizshe beybitshilikti saqtaugha atsalysamyz.

Men búghan deyin barlyq әkimderge túraqty týrde etnosaralyq, últaralyq kelisim mәselesine arnalghan jinalys ótkizip túrudy tapsyrdym. Ortalyq jәne jergilikti atqarushy organdar osy manyzdy salany jiti nazarda ústauy kerek. Etnosaralyq jәne konfessiyaaralyq qatynas mәselesin eshqashan sayasat nemese týrli arandatu qúralyna ainaldyrugha bolmaydy. Búl – memleketting de, býkil qoghamnyng da búljymas qaghidasy», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Qazaqstanda adamdy últyna, tiline, dinine qaray kemsitu eshqashan bolghan emes, bolmaydy da. Barsha azamattargha birdey mýmkindik berilgen. Búl – naghyz әdildik, әdiletti memleketting ajyramas bóligi.

Taghy da aitarym: elding birligi men tatulyghy eng negizgi qúndylyqtarymyzdyng qatarynda túr. Búl – memlekettik sayasattyng basty túghyry. Bolashaqta da solay bolmaq. Osy strategiyanyng arqasynda týrli etnos ókilderi bir shanyraqtyng astynda bir ýiding balasynday tatu-tәtti ómir sýrip jatyr. Búl – maghynasy tereng naqty jetistik. Otanshyldyq, azamatshyldyq, ózara senim men jauapkershilik – Qazaqstan halqynyng jalpyúlttyq biregey bolmysyn aiqyndaytyn qúndylyqtar.

Qazaq jerinde túryp jatqan barlyq etnos ókilderi ózderining tilin, mәdeniyetin jәne salt-dәstýrlerin jan-jaqty damyta alady. Oghan qajetti barlyq jaghday jasalghan. Biz bireuge eliktep, jan-jaghymyzgha jaltaqtaghan emespiz.

Eng bastysy, últaralyq qatynastar salasynda ozyq әdis-tәsilderdi qoldanyp, tek algha qaray jýrdik, bolashaqta da solay bolu kerek. Sonyng arqasynda bizding elimizde qalyptasqan qoghamdyq kelisim ýlgisi shyn mәninde bizding halyqaralyq «brendimizge», betkeústar jetistigimizge ainaldy. Etnosaralyq qatynastar men últtyq birlikting býkil qúrylymy «Biz – әrtýrlimiz, biraq bәrimiz tenbiz» degen myzghymas qaghidagha negizdelgen. Memleket azamattardyng últyna, diny nanymyna nemese әleumettik mәrtebesine qaramay, bәrine birdey әdil әri teng jaghday jasaydy. Búl – memlekettik sayasattyng basty ústanymy. Biz populistik asyghys sheshimderden boyymyzdy aulaq ústaymyz. Árqashan naqty jaghdaygha qarap, bayypty sayasatty basshylyqqa alamyz. Búl, eng aldymen, memlekettik tilding mәrtebesin etnosaralyq qatynas tili retinde bekitu mәselesine tikeley qatysty», - dedi.

Memleket basshysy: «Býginde týlekterding 80 payyzgha juyghy Últtyq birynghay testileudi memlekettik tilde tapsyrady. Biyl alghash ret mektepke baratyn balalardyng 70 payyzdan astamy qazaq tilinde oqityn bolady. Áriyne, elimizde azamattar bir-birin nemese minberde sóilep túrghan adamdy «myna tilde sóile» dep mәjbýrlemeuge tiyis. Til mәselesin tu etip qoghamda alauyzdyq tughyzghysy keletin, el ishindegi jaghdaydy shiyelenistiruge úmtylatyn әrbir әreketke tosqauyl qoyylyp, zang jýzinde jazalanady. Búl rette ýy ishindegi ghana emes, shetelde otyryp әldebir úiymdardyng aqshasy men tapsyrmasyna destruktivti әreketpen ainalysatyn arandatushylar turaly da aityp otyrmyz.

Byltyr men Últtyq qúryltay otyrysynda birlik, otanshyldyq, tәuelsizdik jәne kelisim memleketimizding negizgi qúndylyqtary dep atap kórsettim. Bәri de osy qúndylyqtardan bastalady. Sondyqtan osy jerde taghy da qaytalap aitqym keledi: halqymyzdyng tatulyghyn búzyp, el ishine iritki salghysy keletinder zangha sәikes qatang týrde jauapqa tartylady, tiyisti jazasyn alady. Al yntymaq pen birlikti nyghaytugha ýles qosqan azamattar әrdayym zor qúrmetke ie bolady», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Kýrish pen kýrmekti, konstruktivti syn men dәlelsiz min taghudy, kónilge tiymeytin parodiya men jiyirkenishti qorlaudy aiyra bilu manyzdy. Zang aldynda bәri ten. Sol sebepti biz elimizdegi etnosaralyq kelisim men beybitshilikke núqsan keltiretin kez kelgen arandatudyng jolyn kesip kelemiz, búdan әri de qatang tosqauyl qoyamyz. Ózderin sóz erkindigining jaqtaushysy retinde kórsetkisi keletin keybir qúqyq qorghau úiymdarynyng ókilderi, blogerler men jurnalister elimizdegi әr isten sayasi, jaghymsyz astar izdep, shyn mәninde, arandatumen ainalysyp jýrgenin aitpasqa bolmaydy. Búl Qazaqstannan kóship ketip, shetelde jýrip halqymyzgha shabuyl jasaytyn, tipti, memlekettik organdardy bopsalaytyn búrynghy azamattarymyzdyng әreketi. Olar shet memleketter bergen aqshany aqtaugha júmys istep jýr. Býginde múny bәri biledi.

Demokratiyany bireuding qarjysymen ornatugha bolmaydy. Elimizding әl-auqaty, sonyng ishinde demokratiya men sóz bostandyghy ýshin shetelde eshkimning basy auyryp, baltyry syzdamaydy. Ony naqty týsingen jón.

Jaqynda sheteldik ýkimettik emes úiymdardyng әreketteri әshkerelendi. Sonda olardyng aram niyeti, ashkózdigi men Qazaqstangha jany ashymaytyny anyq kórindi. Sonday-aq keybir tanymal qazaqstandyq grant alushylardyng kólenkeli әreketteri de belgili boldy.

Qazaqstanda problema joq demeymiz. Áriyne, basqa elderdegidey bizde de týitkilder bar. Biraq biz ony әldekimderding әdistemesimen emes, ózimizding últtyq mýddemiz ben zannama ayasynda sheshemiz. Osynday qisyndy әreketterimizdi halqymyzdyng basym kópshiligi men niyeti adal halyqaralyq seriktesterimiz dúrys týsinetinine senimdimin. IYdeologiyalyq óshpendilik – bizding dýniyetanymymyzgha mýlde jat. Dәstýrimiz ben qúndylyqtarymyz, bolmysymyz ben ómir saltymyz últymyzdy birtútas tarihiy-mәdeny jәne sayasy qauym retinde biriktirip, tútastyghyn bekemdeydi», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Kók pasportymyz últtyq biregeyligimizding aiqyn nyshanyna ainaldy. Jyl ótken sayyn tólqújatymyzdyng abyroy-bedeli kóterilip keledi. Búl halyqaralyq qauymdastyqtyng bizge degen qyzyghushylyghy artyp, elimizding yqpaly kýsheye týskenin kórsetedi. Ár qúrlyqtaghy týrli memleketting azamattary túraqty túru nemese demalu ýshin bizding eldi jii tandaytyn boldy. Búl – kezdeysoqtyq emes. Qazaqstan bedeldi halyqaralyq reytingterdegi qauipsizdik indeksi boyynsha ainalamyzdaghy kóptegen memleketterding bәrining derlik aldynda túr. Al zang ýstemdigi indeksindegi «Tәrtip pen qauipsizdik» kórsetkishi boyynsha, 142 elding ishinen 43 oryngha taban tiredi», - dedi.

Memleket basshysy: «Múnyng bәri Qazaqstandy jayly әri ómir sýruge qauipsiz aumaqqa ainaldyrugha baghyttalghan kýsh-jigerimizding nәtiyjesi. Qasterli Otanymyzdy kórkeytu – barshagha ortaq paryz. Mening bastamammen byltyrdan beri «Taza Qazaqstan» aksiyasy jýzege asyrylyp jatyr. Jalpyúlttyq jobagha 6 millionnan astam adam qatysty. 1,6 million tonnadan asa qoqys jinaldy. 3,3 million kóshet otyrghyzyldy. «Taza Qazaqstan», búl – bizding býgingi jәne ertengi kýnimizding kepili. Sondyqtan júmys ýzdiksiz jalghasa beredi. Biz әr azamattyn, әsirese, jastardyng boyyna tazalyq, úqyptylyq, jauaptylyq siyaqty qasiyetterdi siniruimiz kerek. Taza ya tazalyq, búl – kiyeli sózder. Ary taza adam eshqashan elin satpaydy. Biz «Qazaqstan – ortaq ýiimiz» dep ýnemi aitamyz. Sondyqtan elimiz taza, tartymdy, mәdeniyetti boluy kerek. Assambleya búl iydeyany jan-jaqty dәriptep keledi. Búl – óte tiyimdi әri paydaly júmys. Tazalyq әr ýiden bastaluy kerek. Sonda ghana «Taza Qazaqstan» bolamyz. Kishkentay kezinen tazalyqqa ýirengen bala keyin jauapkershiligi joghary, sanaly azamat bolyp ósedi. Elge janashyr bolady. Sondyqtan býgin men Qazaqstan halqy Assambleyasynyng mýshelerin, barlyq etnomәdeny birlestikterdi «Taza Qazaqstan» jalpyúlttyq aksiyasyna belsene qatysugha shaqyramyn. Búl – jay nauqan emes, búl – óskeleng úrpaqqa ozyq bilim men tәlim-tәrbie beru degen sóz. Barshamyzgha qatysy bar iydeologiyalyq manyzdy iske әr qalanyn, auyldyn, kóshening jәne aulanyng túrghyndaryn júmyldyru kerek. «Taza Qazaqstan», búl – shynayy otanshyldyqtyng kórinisi. Bәrimiz Ádiletti, Qauipsiz jәne Taza Qazaqstanda ómir sýrgimiz keledi», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Qazaqstan – taghdyrdyng jazuymen shette tuyp, shette ósken barsha qazaqtyng tarihy Otany. Sheteldegi qazaqtardyng basym kópshiligi ana tili men ata dәstýrin berik ústanyp keledi. El birligi – eng aldymen, kýlli qazaqtyng birligi. Ekinshiden, el birligi – qasiyetti qazaq jerin meken etken barsha etnostyng birligi. Biz búl turaly ýnemi aitamyz. Kezinde Qazaqstangha milliondaghan adam jer audaryldy. Halqymyz olardyng eshqaysysyn jat kórmey, bauyryna basty. Sol buynnan taraghan milliondaghan adam – qazir Qazaqstannyng tolyqqandy adal azamattary. Olar memleketimizdi damytugha zor ýles qosyp, el iygiligine qyzmet etip jýr.

Qazaq júrty egemendigin alghan song qandastarymyzdyng elge qaytuyna jol ashyldy. Qazaqstannan da kóptegen adam ózining tarihy atamekenine oraldy. 4 milliongha juyq otandasymyz Germaniyagha, Polishagha, Izrailige jәne basqa elderge kóshti. Biraq olardyng kóbi qazaq júrtynyng jaqsylyghy men qamqorlyghyn úmytpaydy. Qazaqstannyng tuyn tórine ilip, elge degen saghynyshyn kórsetip otyrady. Qazaqsha sóilep, qazaqsha әn aityp, qazaqtyng salt-dәstýrin ústanady.

Jyl sayyn Nauryz meyramyn atap ótedi. Barsha Qazaqstan azamattary, shetelde túryp jatqan barlyq otandasymyz – bәri de bir ýlken otbasy deuge bolady. Otbasy qúndylyqtaryn nyghaytu – túraqty jәne ýilesimdi qoghamnyng negizi, elimizding jarqyn bolashaghynyng kepili. Jan-jaqty damyghan túlgha da, jauapkershiligi zor azamat ta, Otangha degen sýiispenshilik te otbasynda qalyptasady. Biz elimizding әr shanyraghy, әr azamaty toylaytyn merekege qúrmetpen qarap, keninen dәripteuimiz kerek. Mine, sonday naghyz halyqtyq merekelerding biri, búl – Nauryz meyramy. Biyl jana tújyrymdamagha say biz Úlystyng úly kýnin erekshe atap óttik. Kóktemgi kónil-kýy men myzghymas birlik merekesi elimizding әr aimaghynda toylandy. Osylaysha, bizding qoghamda jasampaz jana dәstýrler qalyptasyp, ornyghuda», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Birer kýn búryn dostyq pen birlik ruhynda Pasha merekesin atap óttik. Shuaqty mereke qarsanynda mitropolit Aleksandr Qazaqstandaghy qyzmetine 15 jyl toluyna oray joghary memlekettik nagrada – I dәrejeli «Dostyq» ordenimen marapattaldy. Biyl pravoslav jәne katolik qauymdarynyng Pasha meyramy qatar keldi. Múnyng simvoldyq mәni zor. Búl – siyrek qaytalanatyn qúbylys. Orayly sәtti paydalana otyryp, elimizdegi barsha hristiandardy osynau merekemen taghy da qúttyqtaymyn. Sheteldik qonaqtar Qazaqstanda týrli salt-dәstýrding bir-birimen ýilesim tapqanyna tang qalady. Búl olar ýshin mulitikulituralizm jәne mulitietnikalyq tújyrymdamalar toqyraugha úshyrap, tipti, joqqa shygharylyp, batys әlemi jahandanudan bas tartyp, oqshaulanugha qadam basyp jatqan kezende qayran qalarlyq qúbylys. Bizding is jýzindegi tәjiriybemizden mәdeniyetti jatsynbaytyn biregey bolmysymyzdy angharugha bolady. Dilimiz ben túrmys saltymyzdyng bir bóligine ainalghan naghyz halyqtyq meyramdargha basa nazar audaruymyz qajet. «Nauryz», «Maslenisa», «Sabantoy» jәne basqa da halyqtyq merekeler as iship, ayaq bosatatyn, kónil kóteretin ghana emes, últymyzdyng ruhy men tarihyn kórsetetin is-sharalar. Qazaqstandaghy kóptegen etnostyng dәstýri, tili, әdet-ghúrpy osy jiyndarda toghysady. Búl – «Birligimiz – әraluandyqta» degen qaghidattyng naqty kórinisi», - dedi.

Memleket basshysy: «Qazaq qashanda kórshisin qadirley bilgen. Quanyshta da, qiyndyqta da kórshisine sýiengen, kórshining qasynan tabylghan. «Kórshi aqysy – tәnir haqysy» degen úghym dinimizde jәne dәstýrimizde bar. Búl – bizge atadan qalghan ósiyet, anadan berilgen qasiyet. Halqymyzdyng tatu kórshilik dәstýri әli de jalghasyp keledi. Qonystas adamdar últyna, dinine, tiline qaramastan aralasyp, qúralasyp jatady. Qazaqstan kórshi memlekettermen dostyqty nyghayta týsuge airyqsha mәn beredi.

Resey – Qazaqstannyng búrynnan kele jatqan negizgi strategiyalyq seriktesi әri senimdi odaqtasy. Qytay elimen yqpaldastyq tamyry da terende jatyr. Qytay halqy qazaq halqyna eshqashan ziyan keltirgen joq, bolashaqta da ziyan keltirmeydi. Alataudy teng jaylaghan qyrghyzdar – bir tughan bauyrlarymyz. Ejelden enshiles ózbek aghayyndy óz agham dep qadir tútamyz. Týbimiz bir dep týrikmenderdi tuys sanap, shyn jýrekten qúrmetteymiz. Qart Kaspiyding jaghasyndaghy әzerbayjan eline degen yqylasymyz da erekshe. Bir sózben aitsaq, kórshi eldermen qarym-qatynasymyz bauyrlastyq ruhynda damyp keledi. Bizding aramyzda týitkildi mәsele joq.

Qazaqstan men Resey qúrlyqtaghy eng úzyn shekarany әuel bastan dau-damaysyz shegendep aldy. Jaqynda Qyrghyzstan, Ózbekstan jәne Tәjikstan úzaq jyl boyy sheshimin tappaghan shekara mәselesi boyynsha ortaq mәmilege kelip, tarihy kelisimge qol qoydy dep aitugha bolady. Biz bauyrlas elder ýshin quanamyz, olardy әrdayym qoldaymyz.

Qazirgidey aumaly-tókpeli zamanda auyzbirshilikting qadiri arta týskeni sózsiz. Beybitshilik pen túraqtylyq – taghdyrdyng bizge bere salghan syiy emes. Búl – bir el, bir halyq bolyp atqaryp jatqan qajyrly enbekting jemisi. Biz syndarly sәtte júrt bolyp júmyla bilemiz. Búghan byltyr Aqtau manynda úshaq apaty bolghanda taghy bir mәrte kózimiz jetti. Azamattarymyz zardap shekken adamdardan kómegin ayaghan joq. Kezekke túryp, qan tapsyrdy. Ázerbayjan Elshiligine baryp, gýl shoqtaryn qoydy. Býkil әlem halqymyzdyng úiymshyldyghy men janashyrlyghyna tәnti boldy. Halqymyzdyng jýregi – ken, peyili – aq, niyeti – taza. Meyirimdilik, qamqorlyq jәne tileulestik – bizding últtyq ereksheligimiz. Biz osy qúndylyqtarymyzdy saqtap, óskeleng úrpaqtyng boyyna siniruimiz kerek», - dedi.

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Preziydent: «Endi eki aptadan keyin әlemdik manyzy bar tarihy oqigha – Úly Jeniske 80 jyl tolady. Biz búl mereytoydy keng kólemde atap ótemiz. Qazaqstannyng maydangerleri men tyl enbekkerleri – barsha halqymyz Otan ýshin otqa týsti. Úly Jenisting taghylymy barsha halyqqa, әsirese, sayasatkerlerge ksenofobiyagha, nәsildik jәne últtyq ýstemdikke, halyqaralyq qúqyq qaghidattaryn qúrmettemeuge qúrylghan jauapkershilikten júrday sayasat jýrgizuding saldary qanday qasiretke әkeletinin әli kýnge deyin kórsetip otyr.

Birer kýn búryn mening tapsyrmammen Respublikalyq onomastikalyq komissiya eldi mekenderdegi 500-den astam kóshege búghan deyin eleusiz qalghan jergilikti qaharmandardyng esimin beru turaly sheshim qabyldady. Eng aldymen, jana jәne atauy qaytalanatyn kóshelerge basymdyq beriledi. Búl sheshim – Úly Jenisti, oghan qatysushylardy qanshalyqty qadir tútatynymyzdy kórsetetin manyzdy qadam. Úly Jenis turaly úmytpau degenimiz, búl – eng aldymen, erjýrek batyrlarymyzdy jadymyzda saqtau, olardyng janqiyarlyq enbegi men erligin, paryzgha adal jәne antqa berik bolghanyn úmytpau degen sóz. Biz sol súrapyl soghys kezinde tendessiz batyrlyq pen batyldyq kórsetken otandastarymyzdy әrdayym orasan zor qúrmetpen este saqtaymyz.

Men Jenisting 80 jyldyghyna dayyndyq turaly osydan bir jarym jyl búryn aldyn ala aittym. Soghan sәikes biz «Úly Jenis: erlikke taghzym, úrpaqqa ýlgi» josparyn arnayy qabyldap, jýzege asyra bastadyq. Osy auqymdy júmystyng ayasynda eki mynnan astam mәdeni, ghylymiy-zertteu, aghartu jәne basqa da is-sharalar ótkiziledi. Eng bastysy, әriyne, memleket pen qoghamnyng erekshe qorghauynda bolatyn qúrmetti ardagerlerimizge airyqsha kónil bólemiz.

Úly Jenisting mereyli datasyn atap ótuge arnalghan is-sharalar legi auqymdy әskery sheruge úlasady. Týptep kelgende, búl әskery sheruding mәn-manyzy zor bolmaq. Sebebi múny bir jaghynan maydangerler men tyngerlerge taghzym desek, ekinshi jaghynan qazirgi kýrdeli geosayasy ahualda últtyq ruhymyzdyng myqtylyghyn kórsetetin simvol deuge bolady», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Ókinishke qaray, dýnie jýzi senim daghdarysymen betpe-bet kelgen shaqta ekstremistik iydeologiyanyng oraluy, populizm men talas-tartystyng órshui, halyqaralyq qúqyqtyng qúnsyzdanuy, negizgi halyqaralyq instituttardyng әlsireui bayqalady. Sondyqtan Qazaqstan BÚÚ Jarghysyn qatang ústanudy, Úiymdy reformalaudy dәiekti týrde úsynyp keledi. Qazirgi jaghdayda BÚÚ balamasy joq ghalamdyq úiym bolyp qala beredi. Sondyqtan biz BÚÚ-ny qoldaymyz.

Elimiz týrli memleketter men aimaqtardyng arasyndaghy dostyq pen yntymaqtastyqqa, órkeniyetti dialogty damytugha dәneker bolu ýshin kóp kýsh júmsap keledi. 20 jyldan asa uaqyttan beri barlyq negizgi konfessiyalardyng ókilderi әr ýsh jyl sayyn Qazaqstanda bas qosady. Biyl kýzde Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylarynyng kezekti VIII sezin ótkizu josparlanyp otyr. Byltyr Astanada Sezding Izgilik elshileri saylandy. Olar adamgershilik iydeyalaryn ilgeriletip, әlemde dialog pen ózara týsinistik ornatugha yqpal etedi. Halyqaralyq qatynastardaghy senimsizdikti enseru ýshin ruhany diplomatiyadan bólek, QHA qyzmetimen úshtasyp jatqan halyqtyq diplomatiyanyng da mol әleuetin paydalanu kerek. Ártýrli el men mәdeniyet ókilderining arasyndaghy dostyq baylanys qaqtyghystar men soghystardyng aldyn alady. Búl – eng tiyimdi tәsil.

Qazaqstan halqy Assambleyasy әlemdegi dialog pen mәdeny әraluandyqty nyghaytugha qyzmet etedi. Býginde әlem jalpygha ortaq órleuge baghyttalghan jasampaz kýn tәrtibi men ýlken jobalardyng tapshylyghyn qatty sezinip otyr. Qazaqstan barlyq seriktesimen kópjosparly әri nәtiyjeli júmysqa den qoyady», - dedi.

Memleket basshysy: «Berekesizdikke boy aldyrmau ýshin әlemdik qauymdastyq mýddeler toghysatyn tústy izdeuge, kýrdeli sheshimder qabyldaugha jәne amalsyz mәmileler jasaugha mәjbýr bolady. Dialog joq jerde, qarsylyq pen týsinispeushilik tuyndaydy. Qazirgi syn-qaterlerdi auqymdy halyqaralyq yqpaldastyq arqyly ghana jene alamyz dep senemin. Ózara bite qaynasqan әlemde ghalamdyq mәselelerdi sheshuding búdan basqa joly joq.

Sondyqtan pragmatizm men ózara qúrmetke, tendikke, әdildikke, eshkimdi alalamaugha negizdelgen syndarly kelissózder men túraqty baylanystar halyqaralyq jaghdaydy onaltyp, shiyelenisterding týiinin tarqatady. Qazir býkil әlemning bolashaghy búlynghyr bolyp túr. Osy almaghayyp zamanda strategiyalyq baghdarymyzgha say әreket etu – aldymyzda túrghan asa manyzdy mindet.

Biz qolgha alghan auqymdy jobalardy jýzege asyra beremiz. Elimizge investisiya tartyp, ónerkәsip salasyndaghy әleuetimizdi arttyramyz. Biz qazirgi ahualdy eskere otyryp, úzaq merzimge arnalghan maqsattarymyzgha qol jetkizu ýshin tiyanaqty әri tiyimdi júmys isteuimiz kerek», - dedi.

Preziydent: «Taghy bir mәsele. Qazirgi kýrdeli jaghdaydy jeke mýddesine paydalanghysy keletin týrli populister men sayasatkersymaqtar bar. El mýddesine qastyq oilaghan onday adamdargha tútas qogham bolyp qarsy túruymyz kerek. Alda kýrdeli kezeng kele jatyr. Onay bolmaydy. Biraq alandaugha esh negiz joq.

Men kóp jaghdayda «Búl qiyndyq ta artta qalady» dep ashyq aitamyn. Sol sózimdi osy jerde taghy qaytalaghym keledi. Biz syn-qaterding bәrin enserip kelemiz. Búl joly da solay bolady. Eng bastysy, barynsha jinaqy bolyp, naqty nәtiyjege úmtyluymyz kerek. Kez kelgen auqymdy daghdarystan keyin zor mýmkindikterge jol ashylady. Sol mýmkindikterdi der kezinde әri dúrys paydalanu qajet. Óz kýshimizge ghana arqa sýiep, barlyq resursty ortaq maqsatqa júmyldyruymyz kerek. Bos sózge úrynyp, baybalamgha salynbay, jasampaz bolghanymyz abzal.

Ár azamattyng boyynda jauapkershilik sezimi óte joghary bolugha tiyis. Qoghamda ózara tileulestik boluy kerek. Ár iste temirdey tәrtip boluy qajet. Sonda elimiz de orasan zor tabysqa jetedi. Barshanyzgha mәlim, Zang men tәrtip – mening strategiyalyq baghdarymnyng arqauy. Men әr sóilegen sózimde osy qaghidattargha arnayy toqtalamyn. Taza Qazaqstan, Zang men tәrtip, Adal azamat iydeyalarynyng ózegi de – osy», - dedi.

Qasym-Jomart Toqaev: «Keybir memleketter ýshin etnikalyq әraluandylyq syn-qaterdin, senimsizdik pen tózbeushilikting belgisi boluy mýmkin. Biraq búl bizding jalpyúlttyq qazynamyz әri strategiyalyq artyqshylyghymyz. Yntymaq-birlik, dialog, ózara senim men qúrmet, azamattyq jauapkershilik – múnyng bәri elimizdi qarqyndy damytudyng myzghymas qaghidattary. Osy qúndylyqtargha arqa sýiey otyryp, biz Tәuelsizdikting zor jetistikterin saqtap, eselep, keler úrpaqqa amanattay alamyz. Sonda ghana Ádiletti Qazaqstandy qúramyz.

Biz óz jerinde tynyshtyq pen kelisimde ómir sýruge bolatynyn dәleldegen, óz taghdyryn ózi sheshe alatynyna kópting kózin jetkizgen, bolashaqqa nyq qadam basqan birtútas últpyz. Osynau tar jol, tayghaq keshude elimizding tәuelsizdigi men derbestigin nyghaytyp, barlyq qiyndyqty enserip, maqsatymyzdan ainymaymyz», - dedi.

Memleket basshysy: «Qazaqstan halqy Assambleyasynyng 30 jyldyghy – egemendik tarihyndaghy aituly oqigha. Búl mereytoy әr azamattyng baq-berekesin arttyru jolynda últymyzdy úiystyratyn manyzdy beleske ainalady dep senemin. Biz halqymyzdyng bereke-birligin nyghaytugha ýles qosqan azamattarymyzgha әrdayym qúrmet kórsetemiz. Otyz jylda jetken jetistikterimiz osynday abzal jandardyng eseli enbegining jemisi ekeni sózsiz. Júrtymyz ýshin eng ýlken marapat – elding tynyshtyghy. Shyn mәninde, qoghamda tatulyq bolmasa, basqa júmystyng bәri beker bolmaq. Bereke-birligimizdi saqtay almasaq, qasterli Tәuelsizdigimizding bayandy boluy da ekitalay. Elimizdegi túraqtylyqty nyghaytu ýshin Assambleya mýsheleri tabandy enbek etip keledi. Men barshanyzgha shyn jýrekten alghys aitamyn. Aldaghy uaqytta da el iygiligin arttyrugha mol ýles qosa beresizder dep senemin. Assambleyanyng mereytoyy qútty bolsyn! Birligimiz bekem bolsyn! Elimiz aman, júrtymyz tynysh bolsyn! Qasterli Otanymyz – Qazaqstan jasay bersin», - dedi.

Abai.kz