(SDU-dyng professory, úlaghatty ústazym Bereke Júmaqaevanyng 60 jyldyq mereytoyyna oray)

Týngi saghat tili 00:30 dy kórsetip túr. Bir saghat jyljyp ketkenimizdi eskersek 01:30. Qyzu talqy. Árbir sózding astarynan tylsym syr izdep otyrmyz. Kýni boyy shapqylap jýrip istegen júmystyng sharshatqany ras. Alayda týn jarymyndaghy pikir almasu ruhany demalys syilaydy. Apay bayaghy sabyrly, salmaqty qalpymen әr súraghyma tolyq jauap berip otyr. Arasynda 2-qabatqa jýrigip shyghyp «Bes ghasyr jyrlaydy» kitabyn alyp kelip oigha oy qosyp bayytyp jiberdi. Qaladan jyraqtaghy SDU-gha baryp 7-8 saghat jan-tәnimen sabaq ótip kelgesin eshtene istemey jaqsylap demaluy kerek edi. Biraq... ýy sharuasy bar, ony bylay qoyghanda, kýni erteng ótkeli jaqan sheshendik sayys taqyryptary men súraqtaryn songhy ret pysyqtap alghym kelgen mening ótinishimdi oryndamaudy úyat sanap otyr. Al mening apaydy ayayyn degen oiym da joq. Talqylau 01:50 ge qaray ayaqtady. Sharshatyp túrsam da «sharshadynyz ba?» – dep súradym. Apayym syr bermedi. Nedegen parasattylyq?!

Tang atysymen taghy da jantalasyp júmysqa bettedik. Búl joly ózim qyzmet isteytin Abay mektebine emes, Bereke apay jýrgen jolmen SDU-gha tarttym. Býgin studentter arasyndaghy III Respublikalyq «Dilmar» sheshendik óner bayqauy ótetin kýn. Osy joly men alghash ret ústazymnyng júmysqa deyin qanshama uaqyt pen kýsh-quatyn sarp etetinin sezdim, sezdim de apaydyng qaysarlyghy men enbekqorlyghyna odan sayyn tәntti boldym. Keyde tayaq tastam jerdegi jataqhanadan oqushylar sabaqqa keshigip kelip jatady. Al kóligi kóp alyp qaladan atshaptyrym alystaghy oqu ornyna keshikpey baryp-qaytudyng ózi ýlken júmys qoy.

Ádettegidey sheshendik sayys bastaldy. Búl ózi jan alyp, jan beretin, aldaspanday jarqyldaghan qyzyl tilmen sóz qazanyn qaynatyp, sorpasyn sapyratyn úly doda. Sayyskerlerge qaraghanda qazy bolyp otyratyndardyng jauapkershiligi әldeqayda joghary. Óitkeni, olar qas-qaghym sәt basqa iske erik bere almaydy. Telefongha, jan-jaghyna qaramaydy, syrtqa shyqpaydy, bógde oigha berilmeydi. Sebebi, әr qatysushynyng auzynan shyqqan sózderdi múqiyat zer sala tyndap, artyq-kemin aldyndaghy aq qaghazgha jazyp otyruy kerek. Onymen qoymay ózi de saysqa qatysqanday kýy keship «men bolsam mynany  aytar edim» dep oiyn úshtap otyrady. Múnday qatal tәriptten qozghalmay otyru kemi 7-8 saghatqa sozylady. Ár júptan keyin jeke-jeke taldau jasap salmaqty, dәleldi pikir aitylady. Aytushynyng artyqshylyq-kemshiligi tarazygha týsedi. Ol azday taghy neni aitu kerek ekendigi de mindetti týrde eskertiledi. Bir sózben aitqanda, bayqaugha kelgen student sabaq alyp bayyp qaytady. Býgin de sol әdetimizden janylmay jap-jaqsy taldau jasap jarty kýndik júmysymyzdy ayaqtap týski asqa bettedik. Bir әttegen-ayy, qate esepteuime baylanysty 2-bólimning súraqtary jetpey qaldy. Birden apaygha aittym. Basqa adam bolsa ashugha basar edi. Berke apay baysaldy qalpymen týsinistik tanytyp týski asty asyghys ishti de kensesine apardy. Ekeumiz eshkimge bildirmey qalghan súraqtardy dayyndap sayys alanyna bardyq...

Bereke apaydyng bas qazy boluymen mektepishilik jarystardy bylay qoyghanda 3 audandyq jәne 7 respublikalyq sheshendik bayqau ótkizdik. Árbir sayystyng taqyryptary men súraqtaryn dayyndaugha kemi bir kýn(keyde eki kýn) ketse, bayqaudyng ózine kemi 6-7 saghat júmsaymyz. Árbir sóz dodasynyng barynsha әdil, sapaly ótuine Bereke apaydyng bar yntasy, asqan janashyrlyghy, zor jauapkershiligi yqpal etti. Bizding sayystarda eshkim balasyn, shәkirtin nemese tuysyn tamyr-tanystyq, jenildik jolmen jýlde alghyza almaytynyn erkiszi moyyndady. Jalghanshysy men aldamshysy kóp qoghamgha jaghylghan aqiqat shyraghy talay shәkirtting talantyn shyndap, senimi men jigerin arttyra týsti. Osynshama jýike tozdyryp, jýrek syzdatar sanaluan júmysty sabyrly týrde zor nәtiyjemen istep kele jatqan enbekqor oqytushygha saysqa qatysushylar men jetekshiler belsheden qaryzdar ekenin úmytyp ta ketken shyghar?!

Mening shygharmashylyq jәne múghalimdik jolymdaghy eng kóp әngimelesetin, jii syrlasatyn, ýzdiksiz aqyl-kenes alatyn ústazym – Bereke Dәulethanqyzy. Ýiine ýzbey baratynym sonsha, keyde ózimdi sol ýiding bir mýshesindey sezinemin. Ásirese 7-11 synyptargha arnalghan «Sheshendik óner» pәnining oqu baghdarlamasyn jasaghan kezde 2-3 ay boyy Bereke apaydyng berekeli dastarqanynan dәm tatyp, mol bilimi men zor tәjiriybesinen meylinshe molyraq enshi aldym. Keyde baghdarlamany talqylau jayynda qalyp apay qúighan ystyq әri dәmdi shaydy soraptay iship úzaq әngimelesetinbiz. Ádebiyet, óner, Abay әlemi, sheshendik óner, tariyh, elding erteni, qogham, úrpaqty últsyzdanudan saqtau, bilim men tәrbie salasyndaghy ózekti mәseleler, t.b taqyryptar qyzu talqygha týsip, óleng oqyp, kitap aqtaryp ketetinbiz. Sol sәtterde kóz qiyghym apayymyzdyng otbasy qúndylyqtaryn saqtaudaghy izgi qasiyetterin shalyp otyrady. Jaryna adaldyghy, bala-shagha, kelinderi men nemerelerine degen sheksiz meyirimi, ýidi tap-taza ústauy, kez-kelgen sәtte sau etip kirip kelgen qonaqtardy qabaq shytpay jaydary jýzben qarsy alyp, bar qúrmetimen bәiek bola kýtip shygharyp salatyndyghy, barlyq iske bayyppen qarap, baysaldy sheshim qabyldap, meylinshe úqypty әri paydaly iske asyratyny bәri-bәri airyqsha әserge bóleydi. Júmys ýstelinde, jeke komputerinde tynym joq. Árbir shәkirtining kurstyq jәne diplomdyq júmysyn, týrli jobalaryn tolyq әri tiyanaqty qarap týzeui, óndep, baghyt-baghdar beruden eshqashan sharshamaytyndyghy, osy júmystardy erinbey әri eng janashyr kýide oryndau ýshin tandy tangha atyratyny naghyz ústazgha tәn erekshe qasiyetter. Qaybir sharualarmen habarlasa qalghanymda shәkirtterin mektepten is-tәjiriybeden ótkizuge ózi aparyp, qasynda qadaghalap jýrgenin estigende myna ómirdegi eng baqytty shәkirtter Bereke apaydadyng shәkirtteri ekenin tolyq týsindim. Ol shәkirtter búl baqytty dәl sol sәtte sezinbes-au, alayda ómir tәjiriybesinde, ózi múghalim nemese ata-ana bolghanda anyq kózderi jeter dep oilaymyn. Bereke apay respublikalyq Abay mektebinde negizgi pәn retinde oqtylyp jatqan Abaytanu pәnining oqu baghdarlamasynyng avtory. Baghdarlamany jasap qana qoymay oqushylargha dәris ótip, baghyt pen bilim berip izgilik jolyna týsirdi. Ótken jyly 10-synyptargha Abaytanu pәninen sabaq ótkenimde atalghan pәnning manyzdylyghy men baghdarlamanyng jýieli әri asa paydaly ekenin anyq anghardyq.

Túp-tura bir jyl búryn Oljas dosymnyng demeushiligimen Rayymbek audanynda sheshendik sayys ótkizgen kezde Bereke apaymen úzaq jolda saparlas boldyq. Jol-jónekey aqyn, últ janashyry Tәlimúly Kәminúr aghamyz qatarymyzgha qosyldy. Kólikke otyra sala әngimening kórigi birden qyzdy. Ekeuara әngime biz estimegen tyng mәlimet, aqparat, derekke toly boldy. Osy sәtte Bereke apay da shabyttanyp jyraulardyng tolghaulary men poemalardy jatqa aitty. Qosyla әn saldy. Apaydyng әsem dauysy әr jýrekti tebirentip, balyqyta týsedi. Osylaysha bir oily-shúnqyry kóp 4-5 saghattyq joldy qalay artqa tastaghanymyzdy sezbey qaldyq. Sóitsek búl basy ghana eken. Sayysqa deyingi jәne sayystan keyingi Shoghansaydaghy Sәrsemhan apanyng ýiinde qonghan 3 kýn men joldaghy 2 kýn dәl osynday taghylym-tәrbiyesi mol erekshe kýide ótti. Tipti, aitylar әngime men әn tausylghan joq. Nedegen bilim, nedegen terendik?! Osy sapar Bereke apaydyng túlghalyq bolmysyn odan sayyn tany týsuime әser etti. Eshqashan artyq talap qoyyp adamdy әurege salmaytyny, kisi kóniline qaraytyn meyirimdiligi, shydamdylyghy men parasattylyghy birge barghan azamattar men shәkirtterime tereng oy salyp, óshpes ónege boldy.

Qansha janashyrlyq tanytyp, әdildik, adaldyqpen jaqsy ister istep jatsaq ta jaghymsyz sózder men әreketterdi kórip jýrek auyratyn kez bolady. Keyde tipti mekteptegi júmystan ketu sheshimin qabyldap apaymen aqyldasamyn, ondayda kýsh-jiger berip qayta sabama týsiretini bar. Bir jaghynan Bereke apaydyng janynda bizding istegenimiz týkke túrghysyz ekenin sezemin. Ómirin de, kónilin de últ pen úrpaqtyng taghdyryna tolyqtay arnaghan úlaghatty ústazdyng әr qadamy, әr isi men sózi múghalimderge ónege, shәkirtke shabyt pen kýsh-quat ekeni dausyz!

Siz jayly jazylar estelik, aitatyn әngime óte kóp. Qalghanyn aldaghy kýnning enshisine qaldyryp bir ýzik syrdyng nýktesin qoyayyn...

Jarqyn Sәlenúly,

Respublikalyq Abay mektebining múghalimi

Abai.kz