Almatyny әr jyldar basqaryp kelgen basshylar qalany kórkeytu maqsatynda kóptegen ister atqardy. Biraq, solardyng ishinde qalany eng úzaq basqarghandardyng biri - Esen Dýisenovtyng esimi erekshe iltipatpen atalady.

Esen Dýisenov 1911 jyly Jenis auylynda (qazirgi Týrkistan oblysy Sozaq audany) dýniyege kelgen. Bes jasynda jetim qalyp, naghashysynyng qolynda ósken. 1924-1928 jyldary Týrkistan qalasyndaghy balalar ýiinde tәrbiyelengen. 1928 jyldan bastap orman sharuashylyghy tehnikumynda, keyin Tashkenttegi su sharuashylyghy institutynyng dayyndyq bóliminde oqydy. 1932-1937 jyldary Tashkent temirjol injenerleri institutynyng paydalanu (ekspluatasiyalyq) fakulitetinde oqydy.

Mamandyghy temirjolshy bolghandyqtan Esen Dýisenov Almatyda Tashkent temirjol injenerleri institutynyng (qazirgi M. Tynyshpaev atyndaghy Qazaq kólik jәne kommunikasiyalar akademiyasy) filialynyng ashyluyna múryndyq bolghan.

Isker, jan-jaqty, qabiletti E. Dýisenov Almaty qalasynyng eng manyzdy degen ghimarattaryn ózining jeke baqylauymen qadaghalap otyrdy. Osy kezderde qalanyng ortalyq kóshelerining boyyndaghy qúrylys júmystarynyng arhiytekturalyq jobalary jýzege asyryla bastaydy. Qazirgi tanda qalanyng bas ghimarattaryna ainalghan 25 qabattan túratyn «Qazaqstan» qonaq ýii, “Almaty” qonaq ýii, Sport sarayy, Respublika sarayy, M.y. Lermentov atyndaghy akademiyalyq orys drama-teatry, Pushkin atyndaghy respublikalyq «qazirgi Últtyq» kitaphana jaylary boy kóterdi.

Tek Almaty emes, Qazaqstannyng eng basty simvoldarynyng birine ainalghan әlemge әigili «Medeu» múz aidyny, «Shymbúlaq» sport kesheni, sirk jәne «Sayahat» avtovokzaly da E.Dýisenovtyng túsynda salyndy.

Esen Dýisenovtyng bastamasymen Almaty ýy qúrylys kombinaty, qúrylys industriyasy kәsiporyndary, instituttar salyndy. Birinshi Almaty temir jol vokzalyna qaray shyghatyn Krasnogvardeyskiy trakt boyymen ýlken jol qúrylysy qolgha alynady. E. Dýisenov qalanyng әr qúrylys júmystaryn jeke baqylauymen jýrgizip, 15 jylday qala basshysy boldy.

Qazaqstannyng enbek sinirgen energetiygi, SSRO-nyng qúrmetti energetiygi, energetikanyng ýzdigi Kejek Bershenúly Ysqaqov:

– Janadan bituge tayau danghyldy qalay atau kerektigi turaly Esen Dýisenovting kabiynetindegi mәjiliske qatysqanym bar. Qalalyq atqaru komiyteti mәdeniyet bólimining bastyghy súlu orys kelinshegi edi, sonyng qasyna otyryp qalyppyn. Apparat qyzmetkerleri, biraz kisiler Pushkinnen bastap, orystyng tanymal adamdarynyng esimderin atap jatyr. Ózimizding últtan eshkimning aty atalmady. Qazekender tym-tyrys otyrmyz.

Esen Dýisenov orys tilinde: «Eger danghylgha Sәken Seyfullinning esimin bersek, qalay bolady?» – dep kópshilikke barlay qarady. Sol kezde ong jaghymda otyrghan súlu kelinshek qaqpaylanghansha bolmay ornynan atyp túryp: «Sәken Seyfullin degen kim? Búl – ýlken kóshe. Oghan Sovet ýkimetin ornatqan revolusionerding esimi berilui kerek!» – dep Kirov, Frunze, Furmanov, Kalininning esimderin tizbeley jóneldi.

Sol kezde qala basshysy: «Qazaqtyng dauylpaz aqyny, revolusioneri, 1937 jyly stalindik repressiyanyng qúrbany bolghan Sәken Seyfullindi bilmeytin sen sekildiler atqaryp jýrgen qyzmetine layyq emes. Býginnen bastap júmystan bossyn!» – dedi.

Sodan song «Qanday úsynys bolady?» degen sózge birde-bir adam jýregi daualap jauap qata almady. Osylaysha bes minuttyng ishinde mәsele sheshildi. Jana danghylgha Sәken Seyfullinning esimi beriletin bolyp, birauyzdan sheshim qabyldandy, – dep E. Dýisenov qatysqan bir jiynnyng jay-kýiin bayandaydy.

Derek «Almatyny basqarghandar» kitabynan ýzindi retinde alyndy.

Abai.kz