الماتىنى ءار جىلدار باسقارىپ كەلگەن باسشىلار قالانى كوركەيتۋ ماقساتىندا كوپتەگەن ىستەر اتقاردى. بىراق، سولاردىڭ ىشىندە قالانى ەڭ ۇزاق باسقارعانداردىڭ ءبىرى - ەسەن دۇيسەنوۆتىڭ ەسىمى ەرەكشە ىلتيپاتپەن اتالادى.

ەسەن دۇيسەنوۆ 1911 جىلى جەڭىس اۋىلىندا (قازىرگى تۇركىستان وبلىسى سوزاق اۋدانى) دۇنيەگە كەلگەن. بەس جاسىندا جەتىم قالىپ، ناعاشىسىنىڭ قولىندا وسكەن. 1924-1928 جىلدارى تۇركىستان قالاسىنداعى بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن. 1928 جىلدان باستاپ ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيكۋمىندا، كەيىن تاشكەنتتەگى سۋ شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ دايىندىق بولىمىندە وقىدى. 1932-1937 جىلدارى تاشكەنت تەمىرجول ينجەنەرلەرى ينستيتۋتىنىڭ پايدالانۋ (ەكسپلۋاتاتسيالىق) فاكۋلتەتىندە وقىدى.

ماماندىعى تەمىرجولشى بولعاندىقتان ەسەن دۇيسەنوۆ الماتىدا تاشكەنت تەمىرجول ينجەنەرلەرى ينستيتۋتىنىڭ (قازىرگى م. تىنىشپاەۆ اتىنداعى قازاق كولىك جانە كوممۋنيكاتسيالار اكادەمياسى) فيليالىنىڭ اشىلۋىنا مۇرىندىق بولعان.

ىسكەر، جان-جاقتى، قابىلەتتى ە. دۇيسەنوۆ الماتى قالاسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى دەگەن عيماراتتارىن ءوزىنىڭ جەكە باقىلاۋىمەن قاداعالاپ وتىردى. وسى كەزدەردە قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بويىنداعى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ ارحيتەكتۋرالىق جوبالارى جۇزەگە اسىرىلا باستايدى. قازىرگى تاڭدا قالانىڭ باس عيماراتتارىنا اينالعان 25 قاباتتان تۇراتىن «قازاقستان» قوناق ءۇيى، “الماتى” قوناق ءۇيى، سپورت سارايى، رەسپۋبليكا سارايى، م.يۋ. لەرمەنتوۆ اتىنداعى اكادەميالىق ورىس دراما-تەاترى، پۋشكين اتىنداعى رەسپۋبليكالىق «قازىرگى ۇلتتىق» كىتاپحانا جايلارى بوي كوتەردى.

تەك الماتى ەمەس، قازاقستاننىڭ ەڭ باستى سيمۆولدارىنىڭ بىرىنە اينالعان الەمگە ايگىلى «مەدەۋ» مۇز ايدىنى، «شىمبۇلاق» سپورت كەشەنى، تسيرك جانە «ساياحات» اۆتوۆوكزالى دا ە.دۇيسەنوۆتىڭ تۇسىندا سالىندى.

ەسەن دۇيسەنوۆتىڭ باستاماسىمەن الماتى ءۇي قۇرىلىس كومبيناتى، قۇرىلىس يندۋسترياسى كاسىپورىندارى، ينستيتۋتتار سالىندى. ءبىرىنشى الماتى تەمىر جول ۆوكزالىنا قاراي شىعاتىن كراسنوگۆاردەيسكي تراكت بويىمەن ۇلكەن جول قۇرىلىسى قولعا الىنادى. ە. دۇيسەنوۆ قالانىڭ ءار قۇرىلىس جۇمىستارىن جەكە باقىلاۋىمەن جۇرگىزىپ، 15 جىلداي قالا باسشىسى بولدى.

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ەنەرگەتيگى، سسرو-نىڭ قۇرمەتتى ەنەرگەتيگى، ەنەرگەتيكانىڭ ۇزدىگى كەجەك بەرشەنۇلى ىسقاقوۆ:

– جاڭادان بىتۋگە تاياۋ داڭعىلدى قالاي اتاۋ كەرەكتىگى تۋرالى ەسەن دۇيسەنوۆتىڭ كابينەتىندەگى ماجىلىسكە قاتىسقانىم بار. قالالىق اتقارۋ كوميتەتى مادەنيەت ءبولىمىنىڭ باستىعى سۇلۋ ورىس كەلىنشەگى ەدى، سونىڭ قاسىنا وتىرىپ قالىپپىن. اپپارات قىزمەتكەرلەرى، ءبىراز كىسىلەر پۋشكيننەن باستاپ، ورىستىڭ تانىمال ادامدارىنىڭ ەسىمدەرىن اتاپ جاتىر. ءوزىمىزدىڭ ۇلتتان ەشكىمنىڭ اتى اتالمادى. قازەكەڭدەر تىم-تىرىس وتىرمىز.

ەسەن دۇيسەنوۆ ورىس تىلىندە: «ەگەر داڭعىلعا ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەسىمىن بەرسەك، قالاي بولادى؟» – دەپ كوپشىلىككە بارلاي قارادى. سول كەزدە وڭ جاعىمدا وتىرعان سۇلۋ كەلىنشەك قاقپايلانعانشا بولماي ورنىنان اتىپ تۇرىپ: «ساكەن سەيفۋللين دەگەن كىم؟ بۇل – ۇلكەن كوشە. وعان سوۆەت ۇكىمەتىن ورناتقان رەۆوليۋتسيونەردىڭ ەسىمى بەرىلۋى كەرەك!» – دەپ كيروۆ، فرۋنزە، فۋرمانوۆ، كالينيننىڭ ەسىمدەرىن تىزبەلەي جونەلدى.

سول كەزدە قالا باسشىسى: «قازاقتىڭ داۋىلپاز اقىنى، رەۆوليۋتسيونەرى، 1937 جىلى ستاليندىك رەپرەسسيانىڭ قۇربانى بولعان ساكەن سەيفۋلليندى بىلمەيتىن سەن سەكىلدىلەر اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتىنە لايىق ەمەس. بۇگىننەن باستاپ جۇمىستان بوسسىڭ!» – دەدى.

سودان سوڭ «قانداي ۇسىنىس بولادى؟» دەگەن سوزگە بىردە-ءبىر ادام جۇرەگى داۋالاپ جاۋاپ قاتا المادى. وسىلايشا بەس مينۋتتىڭ ىشىندە ماسەلە شەشىلدى. جاڭا داڭعىلعا ساكەن سەيفۋلليننىڭ ەسىمى بەرىلەتىن بولىپ، ءبىراۋىزدان شەشىم قابىلداندى، – دەپ ە. دۇيسەنوۆ قاتىسقان ءبىر جيىننىڭ جاي-كۇيىن باياندايدى.

دەرەك «الماتىنى باسقارعاندار» كىتابىنان ءۇزىندى رەتىندە الىندى.

Abai.kz