Mening ketkenim kópke mәlim bolghanda eleng etken el shamyrqanyp, shu shyqty. Alqynyp aitarlyq alapat bolmaghanymen, janghyryghy maghan da jetti.

Ne demekpin, ne týigenim bar?

Qúddy óz janazama qatysyp qaytqanday ahualdan aryla alar emespin...

Kem degende, kisining «ózi joqtyng – kózi joq» kýiining kýlbiltesiz keypin aiqyn anghardym.

Jalpy, aitary joq. Jarap jatyr. Janalyqtyng jalauy, jobamen, ýsh kýn jelbiredi. Sosyn júrt jappay jana әkim jaqqa auytqyp, Dosaevty jabyla jәukemdedi…

Osyghan oray 2012-ning jazynda Aqtaudaghy úqk abaqtysy kamerasynda Bolat Atabaev ekeumizding aramyzda bolghan әngime eriksiz oigha oralyp túrghany. Shyntuaytynda, búl bir «әngime» deuge kelinkiremeytin kerisu edi. Ashyghyn aitayyn, biz qyrqysyp qaldyq. Kәdimgidey boqtastyq. Segiz jylgha sottaluy mýmkin ekenin biletin biz onyng qanyndaghy qanttyng qyrsyghy zonagha jetkizbey, qúrdymgha jiberetinin jap-jaqsy týsinip túrdyq. Biraq ózi ishtey búndaygha da dayyn-dy.

Ol:

– Osydan men ólsem, bar baytaq oyanady! - dedi.

Men mýlde kelispedim:

– Q...m, eshkim de oyanbaydy! Qamsyz qalghyp, qalay úiqyda jatty, sol qatqan qalpynda qalady! Búlay kósile týiip, kesimin qiyp aitatynday sen kim edin?

– Men – Bolat Atabaevpyn! Meni el týgel tanidy! - dep, ashugha mingen ol degbirsizdene bastaghan.

– Endi qayteyik? IYә, sen – Atabaevsyn! - dedim men. – Biraq sen bar-joghy teatr rejisseri ghanasyn. Qazir bizde ekining biri – rejissór. Olardy tipti Mirjaqyp ta oyata almaghan. Mirjaqypty qoyalyq, Abaydyng da qolynan kelmegen.

– Búdan ary tózuge bolmas, shydamnyng da shegi bar! Sondyqtan kóp qyrtpa! - dedi Bolat.

– Qatelespe, búl qyrtqanym emes! - dedim. – Bar mәsele, bizding biylikting baghyna búiyrghan búqarada bop túr. Búnday beynetke beyil, teperishke tózimdi halyq jer jýzinde joq. Sen solar ýshin jankeshtilikke baryp, ghúmyryndy qiigha dayarsyn, al osy sәt olardyng oiynda jeksenbilik jiyngha kiyer kiyimning múny nemese júbymen ajyrasqanyna biraz bolghan úlynyng ýilenu toyyna alghan, әli talay jyldyq tólemi bar nesiyening jyry jýr…

– Bәri birdey miyna s...n dókir, dolb…b emes shyghar! - dep shamdandy Bolat.

– Bәri emes, - dep qoldap qoyyp, sózimdi jalghadym. – Biraq sen ajal qúshsan, ary úzasa apta talqylar, keyin tars úmytyp, kýndelikti kýiki tirlikterining kýibenine kóshetinin men anyq bilemin, jýz payyz senimdimin.

– Degenmen qarap qalmay, jón jolyn tabu kerek qoy… tap sheshesin..! - Bolat yzagha bulyghyp, aiqaygha basty. – Endi búlay ómir sýruge bolmaydy!

– Qalay kýn keship kelse, solay kýnelte bermek! – dep qayyrdym men. – Olargha sening shyryldaghan shyndyghynnyng da keregi shamaly. Shәy ýstinde ýzdiksiz shaynap, talghajau qylar taqyryp, órbiter ósek qajet. Endeshe, sening óliming – san sauyqtyng biri, sapyryndy sóz ghana... Tilge tiyek eter, talqygha tastar, ayaghynda ulap-shulap, ýidi-ýiine tarasar.

Sol sәtting sipaty, bizding aramyzda bolghan әlgi әngimening nobayy osy...

Bir-eki kýn ótkende ony tergeushi shartty sharalaryna shaqyryp, Bolat «jóndem» jauap berdi. Sodan song ony bosatqan. Aqyry ol Germaniyagha qonys audardy.

Ol ketkennen keyin dýrligip, birshama dauryqqandar boldy. Bazbireuler quys keudesin toqpaqtap, tura maghynasynda tonqyldady:

– Qalay ghana dәti bardy?! Óz eli, tughan topyraghy ghoy! Naghyz qazaq osylay Otanyn tastap keter me?

Basqalary búlardan esh qalyspay, qiqulap baqty:

– Amaly qaldy ma onyn?! Týrmede tiridey shiritse, jandaryng jay tabatyn ba edi?!

Taghy da taghysyn, sol sekildi sózsayystar sarqylmady. Aytpaghan adam, qanqyldamaghan qaz qalmady.

Qalay bolghanda da, Atabaev jat jerde segiz jyl sergeldende jýrgende, búghan bola basy auyryp, baltyry syzdaghan aghayynnyng qarasy asa kóp emes-ti. Ara-túra onyng jyraqtaghy jerding bir jerinde rejimmen aiqasyp jatqany jayly materialdar jelilerden kózge iligetin...

Keyinirek onyng qanty qarqyn alyp, boy bermey qoydy. Sodan sausaghyn kesip tastady. Kóp úzamay, taghy bir sausaqtyng kezegi keldi. Eng sonynda bәrin ózi týsinip, ainalasyndaghylardan atamekenge qaytaruyn ótindi. Óitkeni ishtey tughan jerden topyraq búiyruyn tileudey-aq tiledi..

Qúday qúp kórip, degenine jetti…

Ol qaytyp oraldy. Kezdestik. Aqsaydaghy aulada, qalyng nudyng qaltarys túsynda. Mýgedekter arbasynda otyrghan ol qatty ózgergen eken. Jýdeu jәne qartayynqyrap qalghan. Biz aman-saulyq súrasyp, sol bayyrghy әngimemizding jýlgesin jalghastyrdyq. Búl joly balaghat qospay, aiqaysyz, sóz sypayysyn sayladyq. Onyng ýni qúmyghyp, bәseng shyqty:

– Bilemisin, men esh ókinbeymin. Tek qana olargha janym ashidy, beybaqtardy ayaymyn. Oipyrmay, osynshalyq... (ol osy tústa bir boqtap, sybap saldy).

Tyndap bolyp, bylaysha týiindedim:

– Sen arlanyp, tartynatyn týk te joq. Ózine barynsha adal boldyn. Olardy bәribir ózgerte almaysyng sen. Oghan eshkimning qabileti de, jýikesi de jetpeydi. Búghan basyng auyrmasyn, sabyr saqta.

– Men sabyrlymyn ghoy, - degen Bolat jymiyp qana. – «JEDEM DAS SEINE». Búl bir qaqpagha týsken jazu bolatyn (Bolat nemis tilin biletin).

Men basymdy iyzep, ýnsiz qúptadym. Ol qaqpany da kezinde kórgenmin.

Búl bizding songhy sóilesuimiz boldy.

Keyingi ýsh-tórt kýnning kóleminde ózim turaly barlyghyn estidim. Bәrine juyghyn ba eken?!. Áyteuir: «Ketkeni qanday qiyn, tym auyr boldy ghoy!» - dep bastalyp, – «Qarandy batyr, satqyn!» - degen joldargha jalghasyp jatty. Men múnyng barshasyn búghan deyin de estigenmin. Salystyrmaly týrde aitqanda, tayauda ghana eken. Kýni keshe sekildi.

Ermek Túrsynov

Abai.kz