Qazaqstandaghy alayaqtyq: qalay qúrban bolmau jәne ne isteu kerek?  

Qazaqstandaghy alayaqtyq úzaq uaqyt boyy azamattar ýshin bas auruyna ainaldy: «bank qyzmetkerlerinen» telefon qonyraulary, internettegi jalghan habarlandyrular, kýmәndi investisiyalardan altyn taulardyng uәdeleri - múnday shemalar kópshilikke tanys jәne kýnsayyn kýrdelene týsude.

Kýn sayyn bizding azamattarymyzdyng әmiyandary men senimine núqsan keltiretin alayaqtyqtyng saldarymen azamattar betpe-bet soqtyghysuda. Zaqym ósude, adamdardyng jýike jýiesi tozuda, al súraq «qalay qorghanugha bolady?» kýnnen kýnge ózekti boluda.

Prokuraturanyng mindetterining biri – zannyng saqtaluyn qadaghalau ghana emes, azamattargha ózderin qorghaugha kómektesu.

Alayaqtyqpen ne bolyp jatqanyn jәne qarapayym adamdar óz aqshalaryn qalay qorghaugha bolatynyn qarastyrayyq.

Qazaqstanda statistika ne deydi?

2024 jyly internet - alayaqtyqtyng 22 870 jaghdayy tirkeldi, al 2025 jyldyng 5 aiynda - 10 145.

Qay ónirlerde jii aldaydy?:

Astana 2025 jyldyng 5 aiynda 1548 jaghdaymen kóshbastap túr, búdan әri Almaty q. (1114), Qaraghandy oblysy (868), Pavlodar oblysy(861), Aqmola oblysy (792).

Barlyghy 2025 jyldyng 5 aiynda alayaqtardan 17 909 adam zardap shekti, olardyng ishinde 1131 zeynetker men 50 kәmeletke tolmaghandar.

Aghymdaghy jyldyng 5 aiynda alayaqtar internettegi jalghan habarlandyrulardy (2104) jәne «bank qyzmetkerlerinen» (2118) qonyraulardy jii qoldandy. Taghy bir týri – «investisiyalyq» alayaqtyq, onda adamdar jinaqtaryn joghaltady, keydeqaryzgha batady.

Alayaqtardy ústau jәne izdeu onay emes, óitkeni olar kóbinese shetelde otyrady, biraq biz kinәlilerdi jauapqa tartu ýshin halyqaralyq seriktestermen júmysty kýsheytudemiz.

Nelikten alayaqtar órkendeude?

Sebepter betinde jatyr. Internet әr ýige enip, onymen birge jana tәuekelder payda boldy. Kóbisi aqparatty teksermey beytanys adamdargha senedi: zeynetkerlerding jartysy aldaudy birden tanymaydy.

Prokuratura organdary Qazaqstannyng jәne basqa elderding qúqyq qorghau organdarymen is-qimyldy ýilestiredi, biraq alayaqtyqqa qarsy basty qaru- sizding qyraghylyghynyz.

Ózinizdi qalay qorghaugha bolady?

Biz sergek bolugha shaqyramyz. Kómektesetin úsynymdar:

1. «Beytanys adamdargha senbeniz». Olar «bankten» qonyrau shalyp, kodty nemese karta derekterin talap ete me? Búl alayaqtar. Telefondy qoyyp, resmy sayttan kórsetilgen nómirge bankke qayta qonyrau shalynyz;

2. «Onlayn mәmilelerdi tekseriniz». Internetten satyp alasyz ba? Sayttyng qauipsiz («https://» meken-jayynan) jәne satushy naqty ekenine kóz jetkiziniz. Tym tómen bagha – dabyl belgisi;

3. «Investisiyadan» saq bolynyz. Jyldam tabys uәde etilgen be? Kompaniyany QR Últtyq Banki arqyly tekseriniz. Liysenziyasy bolmasa– búl aldau;

4. «Aldyn ala tólemeniz». Habarlandyru sayttarynda tauardy alghannan keyin tólem jasaugha nemese kezdesuge kelissózder jýrgiziniz;

5. «Derekterdi qorghau». Qújattardyng suretin beytanys adamdargha jibermeniz. Kýrdeli qúpiya sózderdi jәne eki faktorly autentifikasiyany ornatynyz;

6. «Birden habarlanyz». Eger siz aldanyp qalsanyz, shotty búghattau ýshin dereu bankke habarlasynyz jәne polisiyagha aryz beriniz. Uaqyt – sizding odaqtasynyz.

Bizding ortaq mindetimiz: Qúqyq qorghau organdary alayaqtyqty azaytu ýshin bәrin jasauda: zannyng saqtaluyn baqylau kýsheytilude, banktermen jәne halyqaralyq seriktestermen júmys jýrgizilude. Biraq azamattardyng kómeginsiz jasay almaysyz. Eger biz alayaqtargha birge «joq» desek, Qazaqstan ýlgi bola alady. Ózinizdi aldaugha jol bermeniz – zang sizding jaghynyzda!

Abai.kz