Qazaqtyng әigili kompozitory, dәulesker kýishi, Halyq qaharmany Núrghisa Tilendiyevti oqyrmandarymyzgha egjey-tegjeyli tanystyryp jatudyng ózi artyq bolar dep oilaymyz. Biylghy 2025 jyl –  Núrghisa Tilendiyevtey dar túlghanyng tughanyna 100 jyl.

Osy mereyli jyl qarsanynda  oqyrman nazaryna  jurnalist Tólegen Jәkitayúlynyng «Núrghisa» atty kitabynan birshama ýzindi úsynudy jón kórdik.

***

BAUKENG ÝShIN «ShPIONMYN»

... 1998 jyl. Sәuir aiynyng jaymashuaq kýnderining biri edi. Núraghanyng aituymen týs aua ýiine bardym. Tórgi bólmede maqpal shapanyn jamylyp, kitap oqyp otyr eken. Sәlemimdi alyp, oryndyqty núsqap, otyr degen isharat bildirdi. Otyrdym. Núragha oiyn bólip, orynsyz sóilegendi jaratpaydy. Ýnsiz jayghasyp, ainalamdy shola qarap otyrmyn. Shaghyn bólmede artyq-auys zat joq. Saluly tósek. Bas jaghynda alasa kitap sóresi túr. Ortadaghy ýstel ýstinde kýlsalghysh, ottyq, bir qorap «Qazaqstan» temekisi. Tereze aldynda partittura jatyr. Sosyn qosauyz myltyq. IYә, kәdimgi zauyttan jana shyqqanday jaltyraghan qús myltyq tósek pen qabyrgha aralyghynda sýieuli túr. Myltyqqa tesile qaraghanymdy angharghan Núragha enserile búrylyp, sol jaqqa ózi de bir kóz tastap qoydy. Sosyn bir tal temekini ezuine qystyryp jatyp:

– Myltyqta qasiyet bar. Ol әr qazaqtyng tórinde túruy kerek. Sol ýshin ghoy. Áytpese,  soghystan keyin qolyma myltyq ústap, torghay atyp kórgen jan emespin, – dedi oilana týsip. Sosyn: – Sonau jyldary Ermaktyng eskertkishine tapanshadan oq jaudyrghanym bolmasa. Tura bes oq shygharyppyn. Qazaqtyng qanyn suday aghyzghan qanisherden ósh alghym kelgen bolar. Ol endi «pallitrdin» kýshi ghoy,  – dep kýlip aldy..

Al, soghystyng aty soghys. Jaudy ayaytyntday janyng ekeu emes. Biraq, osy kýnge deyin bәlen nemis óltirdim dep eshkimge bir auyz әngime aitqan emespin. Adam atqannyng nesi maqtanysh...

Núragha qabaghyn shytynyp, temekisin tútatty.  –  Tipti, mening soghysqa qatysqanymdy biletinderding ózi az. Bolsa da basqa josparymyz joq qoy. Býgin sol kezden este qalghandardy aityp kórsem be deymin. Núragha temekisin jiyilete soryp, ashy týtindi әdettegiden góri molyraq budaqtatyp jiberdi.

– Meni Bauken, ataqty Bauyrjan Momyshúly ómiri óz atymmen atap kórgen emes, – dedi  Núragha әlden uaqytta әngimesin jalghap. – Durr-rak, – deydi ylghi. Onysy maghan mayday jaghady. Búl kópting kózinshe aitqany ghoy. Al onashada: "Ey, shpion! Sen qaydan jýrsin?» – dep sәlemimdi qaljyng aralastyra alady. «Shpion» deytini, men sol barlaushylar rotasynda jýrgende ataqty Baukene kezdeskenim bar. Kurlyandiyada. 1944 jyldyng kýz aiy bolatyn. Orlov degen ofiyserding búiryghymen diviziya komandiyrine bargham. Rúqsat alyp, kabiynetine kire әskery tәrtippen taq-taq etip, kelgen júmysymdy bayanday bergenimde, tereze aldynda teris qarap túrghan, polkovnik shendi múrtty kisi maghan búryla berip:

– Krugom, shagom marsh! – dep aqyryp, aidap shyqty. Týk týsinbey Orlovqa kelip, bolghan oqighany aitsam ol:

– Nemene, diviziya komandiyrin búryn tanymaushy ma edin? – deydi qarq-qarq kýlkige kómilip. Men tanymaytynymdy aittym.

– Onda, qazaqsha amandassang ózi-aq tanysady, qaytadan bar, – degen song jýreksinsem de ainalyp jәne bardym. Esikten «assalauymdy» әndete sozyp kirgem. Múrtty polkovnik baghanaghyday emes, jyly qabaq tanytty. Otyrghyzyp, qay jaqtan ekenimnen bastap, bәrin-bәrin ekshep súrady. Ayttym. Sodan song ornynan túryp, anaday jerdegi shkaf ishinen alghan bir bótelke araqtyng teng jarymyn staqangha shýpildete toltyryp aldyma qoydy da:

– Estuing bar shyghar, men Bauyrjan Momyshúly degen aghang bolamyn. Tanysqanymyz ýshin! Tart! – dedi maghan gýj etip. Men ishpeytinimdi aityp, qashqaqtay bastap edim:

– Ottapsyn! Araq ishpeytin soldat joq. Tart! – dep aqyryp jibergende, otyrghan ornymnan qalay úshyp túryp, ydystaghy araqty qalay qaghyp salghanymdy ózim bilmey qaldym.

Múnday «ashy sudy» túnghysh tatuym. Óneshim órtene, demime túnshyghyp, qayta otyra kettim. Ózegim ot tastap jibergendey duyldaydy. Qúlaghym tars bitip qalghan sekildi, Baukenning aitqan sózderi kýngirlep әreng estiledi. Sәlden keyin-aq, buyn-buynymnan әl ketip masaydym da qaldym. Esimdi bilmey úiyqtauym da túnghysh ret.

Qansha jatqanymdy kim bilsin, oyana salysymen dedektetip, taghy Baukenning aldyna alyp bardy.

– Shpion, – dedi ol kisi meni kórgennen gýj etip.

– Otyr!

Otyrdym. Betime biraz uaqyt ýnsiz qarap, oilanyp túrdy da:

– Eline aman-esen jetuindi tileymin. Jambyl atana menen sәlem ait, – dedi janyma kelip, iyghymnan qaqty.

Jatqan jeri janatta bolghyr, batyr aghamnyng sol aq tilegin qúday qabyl etken shyghar. Soghysta ýsh ret oq tiyse de emdelip, qayta qatargha qosyldym. Tughan jerge aman-sau oraldym. Jәne qalay qayttym desenshi.

Núragha temeki qorabyn qolyna ala berip, maghan kýlimsirey qarady. Taghy bir tyng dýniyeni estiytinime kýmәnim qalmaghan men emine týstim. Núragha múndayda asyqpaydy....

– 1945 jyly avgustyng ayaghynda maghan eki ailyq otpusk berdi, – dedi Núragha jastyqty shyntaqtap jatyp. – Livsk qalasynan qayttym. Maghan sol qaladaghy kompozitor Mendelson atyndaghy konservatoriya professorlarynyng «Opeli» mashinasyn syilaghany býl kýnde bireulerge ertegidey kórinedi. Sol mashinamen әueli Moskvagha kelip tirkeuden óttim de, temir jol boyymen tughan jerdi betke ústadym. Moskvadan Saratov, Oral, Aqtóbe, Shalkar, Aral, Qyzyl Orda, Shiyeli, Janaqorghan, Týrkistan, Shymkent, Jambyl arqyly Almatygha keldim. Livskiden avgustyng 22-de shyqqam. Sentyabriding 16-synda Almatyda boldym. Tanghy saghat tórtte ýige týstim. Ýstimde nemis ofiyserlerining syqighan su jana formasy. Anam óte  salmaqty edi. Ýige kirgizbey túryp, әueli orys, qazaghy aralas kórshilerimizding bәrin oyatyp keldi. Sosyn eshkimge amandastyrmastan, qolyndaghy bir kese kýldi basymnan ainaldyra úshyqtap, keseni jerge qoyyp aitqan birinshi sózi:

– Balam aman kelding be?

Qúshaqtap alyp, mandayymnan rahattanyp túryp sýidi.

– Shyraghym, – dedi sosyn dausyn qataytynqyrap.

– Qazir ýige kirmesten búryn myna ýstindegi bәlening bәrin shesh, juyn. Búrynghy kiyimindi kiyip dәm tat ta, birden Ahana jet (Ahmet Júbanov).

Tang jana atyp kele jatyr. Apyl-ghúpyl shәy iship, Ahang ýiine tarttym. Ahang ol kezde Furmanov kóshesindegi 92-ýide týratyn. Kalinin kóshesining qiylysyndaghy qazirgi «Shashtaraz» ornynda bir qabatty ýi. Kire beris ong jaqta kórkemsuret uchiliyshesining jataqhanasy. Mashinamdy kóshege qoyyp, saghat bes kezinde Ahannyng esigin qaqtym. Esikti ashqan jengem meni kóre bas salyp quanyp, jylap jatyr. Sóitip túrghanda, Ghaziza, Bolatty ertip Ahang shyqty. Ýire kirdik. Ahanda әli ýn joq. Quanghan men qoryqqan birdey degen ras eken ghoy. Jengem dereu shay jasady. Ekeuden-ekeumiz shәy ishkensidik. Áyteuir, sodan baryp Ahana til bitti. Sondaghy aitqany: «Shyraghym, Nýken, aman-esen kelipsin. Qayyrly bolsyn!"

Sodan ýsh kýnning ishinde Ahang meni әskerden bosattyryp alyp qaldy. Ol óz aldyna bólek bir hikaya.

Núragha «Býgin osy toyghanynmen qayta ghoy» degendi qabaghymen úqtyryp, ornynan túrdy. Osynsha móldir syrdyng ashyluyna sebepker bolghan jaltyraghan qús myltyqqa qayta-qayta qarap, qosh aitystym.

JÚMBAQ SAPAR

– Bauyrjan aghanyng erterekte meni birneshe kýn qasyna ertip jýrip, «qyzyqqa» batyrghany bar,- deydi Núragha rahattana kýlip. – Qanday kesh jatsam da, tang alakeuiminen túru qashanghy qalyptasqan әdetim. Jaz mezgili edi. Ertelete týryp, taza auada azdap seruendep kelgen son, pianino oinap, sausaqtarymdy jattyqtyryp otyrgham. Baukeng kirip keldi. Batyr agham Bauyrjan Momyshúly. Asyghys ekenin birden bayqadym. Kele:

– Vstati, smirno! Er sonymnan, kettik, – dedi. Áskery búiryq! Qarsy kelu qayda? Ýnsiz baryp mashinasyna otyrdym. Almatydan shygha zulatty. Qayda baratynymyz turaly lәm-mim sóz joq. Áuelgi oiym: «E, Jambyl atamyzdyng auylyna baratyn shygharmyz» bolghan. Óitkeni, Bauken, aldynda birer mәrte sol jaqqa baru kerektigin aityp jýretin. Biraq, Úzynaghash jaqqa búrylmadyq. An-tang bolyp kelemin. Birer saghatta Bishkekke jettik. «Alamiddiyn» meyramhanasyna ayaldap, shamaly auqattanyp, taghy kýre jolgha týstik. Qayda baramyz dep súraugha bata almaymyn. Ábden mysym qúrydy. Baukende ýn joq. Oidan oy qualap otyryp, qalghyp ketsem kerek. Kózimdi ashsam, jәne bir qalanyng ishinde týrmyz. Baukeng de, jýrgizushi de ýshti-kýili joq. Syrtqa shyghyp, әri-beri jýgirip, jýrgizushini tauyp aldym. Búl qay qala deymin. Sóitsem, Jambyl, Taraz qalasy.

Sodan biraz uaqyttarda jýrgizushi ózderi kelisken jerden Baukendi otyrghyzyp aldy. Endi artqa qaytatyn bolarmyz degem. Qayda-an? Jambyldan shygha ary qaray jәne tartyp barady. Aqyry týndeletip Baukenning tughan auyly – Jualygha jettik-au. Kýni búryn qúlaqtansa kerek. Kýtip alushylar qaraqúrym. Baukeng әskery tilde qysqa amandasyp, olargha erteng jinaludy búiyryp, meni ertip ýige kirdi. Keng bólmege jasalghan dastarhannyng beli qayysyp týr. Jol soghyp, ishegim shúryldap kelgen men uyljyp pisken qazy-qartalardy kórip, «Áy, bir toya tamaqtanatyn bolarmyz», dep ishtey quanyp qalgham. Qaydaghy. Baukeng onda búrylmastan tórgi bólmege ótip ketti. Onda eki tósek saluly túr.

– Sen anda jatasyn, men mýnda. Otboy! – degen sholaq búiryq berdi. Amal joq, jatugha qamdandym. Biraq, artynsha: – Jeneshe, – dep dauystap, bir әieldi shaqyryp eki ayaq airan aldyrdy. Sony iship úiqygha kettik.

Tanerteng «Podi-em» degen gýjildegen dauystan shoshyp oyandym. Qarasam, Baukeng kiyinip alghan. «Kettik», – deydi. Taghy ýnsiz ilestim. Sodan bir jerge ertip bardy. Bireulermen kezdesip, úzaq sóilesti. Bir uaqytta әldebir jerlerge «Tosa túr» dep tastap ketti. Ne qylarymdy bilmey jan-jaghyma qarap túrsam, des bergende qasynda bir dosy bar Shәmshining kezdese ketkeni. Mýnday quanbaspyn. Sózimdi jerge tastamaytyn inilerime endi men Baukeng bolayyn. Eki kýn ashqúrsaq jýrgenimning óshin solardan alyp, azdap úrsynqyrap búiyryp jatyrmyn. Shәmshide eki sózge keluge bar ma? Biraq,  qyrsyqqanda erkin otyryp jarytpadyq. Baukenning jýrgizushisi kelip, «shúghyl shaqyrtyp jatyr» dep meni aldy da ketti. Barsam Baukeng «Shymkent» qonaq ýiining keng bir bólmesinde jәiimen demalyp jatyr. Maghan tipti moyyn da búrghan joq. Sol jatqan qalpy tumbochkany qolymen núsqap:

– Al anany, – dedi.

Ýstinde tildey qaghaz jatyr eken. Aldym. Sol kýngi endi bir bes-on minutta jýrgeli túrghan poezding biyleti.

– Qazir myna shofer aparyp salady. Almatygha, ýiine qayta ber, – dedi nemqúrayly ghana.

Shynymdy aitsam, osylay onay bosatqanyna quandym. Shәmshilerdi izdeuge uaqyt tyghyz. Birden vokzalgha tartyp, әiteuir,  Almaty poyyzyna iliktim-au. Sharshaghanym sonday, kupege kirip jata ketkenim sol, birden qalyng úiqygha batyppyn. Jolserik oyatyp, tósek-oryn alasyng ba degende ghana qaltamda kók tiyn joq ekeni esime týsti. Dokument degening bolsa da jok. Bir kezde kupeles kisiler keldi. Ekeui de qazaq. Biri zor deneli, shoyyn qara. Ekinshisi, júqaltang kelgen súlu múrtty jas jigit. Ózderi kónildi. Menimen amandasyp, Almatygha bara jatqanymdy bilgen song sabyn, sýlgilerin úsynyp: – Bar juynyp kel, tamaqtanamyz, – dep jatyr.

Mening qúdaydan tilep jatqanym sol emes pe? Dereu apyl-ghúpyl juynyp-shayynyp kelsem, dastarhan әzir eken. Balyq iyisi múryn jarady. Ýstel ýsti týgel balyqtan әzirlengen taghamgha toly.

Dәu qara jigit sózge sheshen eken. Ángime arasynda ózderin tanystyryp ótti. Ózi Araldaghy balyq zauytynyng bastyghy da, janyndaghy jas jigit sonda bas ekonomist eken. Almatygha kezekti esep beruge kele jatkan betteri. Tanystyq ýshin dep dәu qara koniyak ashty. Azdap iship otyrmyz. Ángime qyza týsti. Almatygha tayanghanda әlgi jigit:

– Al, bauyrym, ózindi tanystyra otyr. Qay jaqtan kelesin? Esiming kim bolady, – degendey saualdar tastady. Jol boyy sózge asa aralaspay, kóbinese ýnsiz әngime tyndaumen ghana kelgenim ras. Jayshylyqta ghoy onday otyrystyng tizgini әp-sәtte-aq bizding qolgha kóship jýre beretini. Búl jerde amalsyz auzymdy baghugha tura keldi. Sebebi, әn-kýilerimmen elge jaqsy tanylyp qalghan kezim. Aldymdaghy әjeptәuir beldi qyzmettegi jigitterge saqal-múrt ósken, olpy-solpy qalpymda ózimdi «Tilendiyevpin» dep tanystyrugha ynghaysyzdanyp otyrmyn. Sirә, azyraq ishken koniyaktyng buy bolsa kerek, biraz otyrgan son:

– Men Núrghisa Tilendiyev bolamyn, – dep qolymdy úsyndym. Ekeui bir-birine qarady da qoydy. Álden uaqytta dәu qara betime ejireye:

– Bauyrym, sen osy kompozitor Tilendiyevting jaqyny emessing be? – dep taghy súrady. Men bolsam:

– E, sol Tilendiyevting ózimin ghoy, – deymin olardyng senbey kele jatqanyna tang qalyp. Senu bylay túrsyn, osy sózimdi estigen dәu qara endi menimen sóileskisi de kelmedi. Jýzi qabaryp qasyndaghy jigitke: – Jina, dastarhandy, – dep búiyryp, ózi syrtqa shyghyp ketti. Qatty ashulanghanyn birden baykadym. Birer saghatta Almatygha da jettik. Kóresindi sonynan kórdim.

Dәl poyyzdan týser kezde әlgi dәu qara ashudan týtikken qalpy, jaghamnan alyp, qylqyndyra syghymdap, silkip-silkip jiberdi. Dýley kýshting iyesi eken.

– Itting balasy, – dedi shoyynday júdyryghyn túmsyghyma tirep. – Ataqty Tilendiyevting atyn bylghamay jayyna jýr. Osynday ótiriginmen endi bir kezdessen, aitpady deme, ondyrmaymyn. Esinde bolsyn, Tilendiyev, dәl sen qúsap ómiri jýrmeydi.

Onysy ras. Mening ýstimde ýy ishine kiyetin jenil kiyim. Baukeng kelgende jalang ayaghyma eskileu sýiretpemdi ile salyp, kete bargham ghoy. Múnsha jerdi sharlaytynymdy kim bilgen. Endigi jýrisim mynau. Ózimning Núrghisa ekenimdi qaytyp dәleldemekpin. Dәu qaranyng júdyryghy dәl mynanday eken.

Osyny aityp gýjildey kýlgen Núraghang ózining qos júdyryghyn qabattastyra týiip kórsetti.

Zәremning úshqany sonsha, qarsylaspaq túrmaq, tizem dirildep, ayaghymda әreng túrdym. Qúday ondaghanda ol: «Átten, qazaqtyng jigitisin», – dep kijinip-kijinip, úrmay qoya berdi. Múnday púshayman bolmaspyn. Vokzaldan shyghyp, avtobusqa minuge ýsh tiyn tappay qorlanghannan kózime jas keldi. Sóitip qatty qapalanyp túrghanymda, tuysqan inim Ydyrys kezdesip, kólikpen ýige jetkizip salghany. Akter Ydyrys Noghaybaevtyng әkesi Noghaybay Tilendining tughan inisi ghoy.

Kelsek ýi-ishi abyr-sabyr. Birneshe milisioner jýr. Sóitsem, Baukeng kelgende as ýide jýrgen sheshem ol kisining zor dausyn ghana estip, odan meni ertip bara jatqanyn syrtynan kóripti. Sóitip, dýkennen oralghan Darigha meni súraghanda:

– E, baghana bir melitsa kelip, alyp ketken, – depti. Jenil-jelpi kiyimmen ketken kisining ýsh-tórt kýn boyy ýige oralmauyn, habar-osharsyz ketuin kim jaqsylyqqa jorysyn. Jengelerin aqyrynda «rozyskagha» berip tynypty. Ýidegi sol izdeuding qarbalasy eken.

Sonymen qoyshy, arada biraz jyl ótkende Aralgha jol týsti. Qasymda Múhtar Shahanov bar. Oblystyq partiya komiytetining bastauymen әldeqalay balyq zauytyna bardyq. Sóitsem, bayaghy maghan júdyryq «iyisketetin» dәu qara, qasynda birneshe kisi bar, qolynda kóldenendete ýstaghan nәn balyq bar,  bizdi qarsy alugha kele jatyr. Biraq eki kózi janymdaghy galstuk taghyp, shyttay kiyingen Múhtarda. Tanertengi josparymyz angha baru bolatyn. Sondyqtan ynghayly kórip, ýstime jenil sporttyq kiyim kiyip shyqqan edim. Múnday jiyngha tap bolarymyzdy kim bilgen. Qasymyzdaghy jol bastaushy jigit aldyn oray shyghyp:

– Keshiriniz, Núrekeng myna kisi bolady, – dep tanystyryp jatyr. Álgi dәu qara meni kórgende, eki kózi atyzday bolyp, sileydi de qaldy. Tanyp túr. Túryp-túryp aqyrynda qolyndaghy balyghyn janyndaghy kisige ústata salyp, bir auyz sózge kelmey bezip jóneldi. Zauyt basshysynyng myna qylyghyna júrt an-tan. Men de asa syr bere qoymadym. Keyinnen arnayy shaqyrtyp alyp, sol joly mening namysym ýshin sonsha kýiingen azamattyghyna rizalyghymdy aityp, betinen sýiip, jarasyp qoshtastyq.

Ózderi jýzdesip kórmegen ataqty óner adamdaryn perishtege balap, olardyng atyna daq týsirmey, syrttay qamqor bolyp jýretin osynday azamattar el ishinde az emes-au.

Baukeng jaryqtyq, sol joly meni nege sonsha әurege salghanyn aqyry aitpay-aq ketti. Qanday oiy bolghanyn әli kýnge týsinbeymin. Sirә, batyr aghamnyng meni solay bir synap bayqayyn degen qaljyny bolar.

«QANATYNG JOQ» DEP ÚRSATYN

– Baukeng qyzyq adam edi ghoy, – deydi Núragha batyr aghasy turaly jәne bir әngimesin bastap. – Bir kýni týnning bir uaghynda ýige telefon shalyp túr.

– Qalam-qaghazyndy dayynda, men bir óleng shyghardym. Jazyp al, – deydi gýjildep. Qapelimde qaydan taba qoyayyn. Baryp alyp keluge erinip «dayyn» dey saldym sәlden keyin.

– Onda jaz, – dep búiyrghan Baukeng ólenin oqy bastady. Men bolsam jazyp jatqan adamgha úqsap «iyә, iyә» dep tyndap qana otyrmyn.  Kýdiktenbesin dep ara-arasynda keybir sózderin qaytalap súrap qoyamyn. Ózimning jol jýrip әbden sharshap kelgen betim edi. Shúbatylghan úzaq ólen. Bir kezde bitti-au aqyry.

– Jazdyng ba? – dep qaytalap sýrady.

– Jazdym, – dedim shimirikpesten.

– Onda sen maghan qaytalap oqy. Qalay estiletinin kóreyin.

Ýnnen qaldym. Ne aitarymdy bilmey otyrsam Bauken:

– Dur-rak, dep aqyryp qaldy. – Men sening eshtene jazbaghanyndy baghana bilgem. – Búl ólenning jartysy ghana. Bar alyp kel qaghaz-qalamyndy, bәrin jazyp alasyn.

Zәrem qalmady. Áyteuir, telefonnyng ar jaghynda bolyp qúday saqtady. Áytpese, qanday jaza qoldanaryn kim bilsin. Sodan janúshyryp baryp, dәpter-qalamymdy ala sala bes-alty bettik ólendi koshirip alyp, odan ony qayta oqyp berip, saghattap otyrghanym bar.

Birde Baukenning meni júmysyma izdep kelip, birazdan son:

– Durak, sen kim ýshin tudyn? – dep oqys súraq qoyghany. Týsine almaghan son, ýndemey qútylgham. Eki-ýsh kýnnen song kezdeskenimizde әlgi súraqty jәne qaytalady. Taghy da ne aitarymdy, qalay jauap bererimdi bilmey, tosylyp qalgham.

– Dur-rak, – dedi dausyn qataytyp. – Sen kim ýshin tudyn? Tyrnaghyndy ósse alatyn eshkim joq, sen kimsin? Meni Akademiyada bekerden-beker sabaq berdi ghoy deysing be?! Artynda ózindey shәkirt joq, znachiyt, qanatyng joq. Oilan!

Búrylyp kete bardy. Keyin oilanyp qarasam batyr agham aitsa aitqanday eken. Tәrbiyelegen shәkirtterim az bolmasa da, kóbi óz bastaryn kýittep ketti. Osy kýnderi Baukenning sol sózin esime alsam, basqasy basqa, «menen keyin «Otyrar sazyn» ózimdey qylyp kim basqara alady?» degen oy janymdy jegidey jeydi, – dep janary jasauray qalghan Núragha sóz sonyn qamyghynqy ýnmen ayaqtady.

Abai.kz