«ÁDILETQISSA»: Jasaral Quanyshәli, Hasen Qojahmet
«ÁDILETQISSA»: Móltek surettemeler
Belgili qogham qayratkeri, «Azat» qozghalysynyng beldi basshylarynyng biri, sayasatshy Saghat Jýsipting 2010 jyly jaryq kórgen «Ádiletqissa» kitabynan ýzindiler jariyalamaqpyz...

Suret: S.Erghalidyng múraghatynan alyndy.
Saghat Jýsip:
Qazaqtyng tanymal sayasy túlghalary jóninde qysqasha, ýstirt kózben jazylghan osy paĭymdaularymdy tek qana jaqsy niyetpen, yqylasty sezimmen jazghanymdy aiy̆tqym keledi.

Suret: alash.kz.
Kirispe
Kózinen airylsa da, әli kózi tiri belgili sayasy qayratker, basker/liyder, halyq azattyghyna qauqarly әri sanaly ghúmyryn beruden ókinbegen, tayynbaghan, ynty-shyntysymen bar kýsh-jigerin sarp etip, qyzmet etken, biraq kózge kórinbegen, kórinuge úmtylmaghan, alashyna adal jandardyng biri – Saghat Jýsip. Búl – siyrek jandargha búiyrghan nәsip әri ayauly ghúmyr.
Sәkenning endigi bir erligi – ol sayasatpen ainalysa jýrip, ainalasyna, qandykóilek joldastaryna degen, ózine qoyatyn talapty da qoya bilgendigi jәne sony sol kezde, sol bette aita, jaza biletini. Adamnyng ishki әlpetine monitoring jasay jýrgendigi, jasqanbaytyny – qazaqta siyrek qúbylys. Asyly, búl «Platon maghan dos, biraq aqiqat odan da qymbat» deytin tәmsildi berik ústaghan qayratkerding tirlik tútqasy. Sәkeng shynayy adal, qatal talap qoyghandar ghana naghyz qayratker ekenin jaqsy úqqan azamat. Pikirimizdi ótken shaqqa búryp kettik, óitkeni, aghamyz býginde 80-nen asqan aqsaqal. Ol tapqanyn da, joghaltqanyn da talghajau etuden ketken jasta. Sondyqtan onyng «Ádiletqissa» degen júqa kitapshasy, talay tom-tomdardan da auyr, ar-úyaty, namysy, shyndyghy sorghalaghan salmaqty tújyrymdar. Últqa, túlghalargha, qayratkerlerge ne jetey jýrgenin payymdaghan dýniye.
Saghat aghamyz ótirik pen shyndyqty kóre túra ýnsiz qala almaytyn, aldaspanday ótkir adam. Qazaqta búnday kisiler siyrek. Sol sebepti keyingi úrpaqqa ónege bolsyn degen oimen jariyalap otyrmyz. Búl býgingi sayasatkerge kerek sóz. Búl pikir-payym býginde kózi joq kisilerding tiri kezinde jaryqqa shyqty. Endi búnyng әseri tek jas úrpaq ýshin ghana. Búl qazaq sayasatynyng pәsi nege tómen degen saualgha ishinara bolsa da shynayy әri janashyr jauap.
Serik Erghaliy

Suret: wikipedia.org.
Jasaral QUANYShÁLI turaly
Bizding qazaq sayasatkerlerine mynadaĭ kenes aiy̆tqym keledi. Ol sayasy júmysty miyghynan kýlip jýrip atqaru, sayasattyng keiy̆bir qaltarystaryna, ókinishti jaghdaylaryna filosofiyalyq kózben qarau. Kezdesken ókinishter men opyq jegen oqighalardy tez úmytyp, olargha eskiqabaqy tragediya nemese jenildi kórip qaramaghan jón eken. Óiy̆tkeni, búl óte qiyn. Temirdeĭ myqty jýike qajet.
Sayasy qarsylasyna, pikirinmen kelispeiy̆tin adamgha «әp bәleiy̆, seni me» dep kektenu, ózindi sol ýshin ishtey jeu baryp túrghan ziyan ekenin talay bastan keshtim. Ondaĭ әdetke boy aldyrdyng - bitti, sayasatta úzaq ómir sýre almaiy̆syn. Dúshpanyng kóbeiy̆ip, dosyng azaĭyp, eng bastysy densaulyghyndy jegideĭ jegizip, tez sarqylady ekensin.
Meninshe, Jasaral boĭyndaghy últyna degen orasan zor sýiispenshiligin, bilimin men qaiy̆rat, jigerin ysyrapqa salyp júmsaiy̆tyn siyaqty bop kórinedi.
Jasaraldyng Jeltoqsan kóterilisin Konstitusiyalyq sotqa jetkizui, N.Nazarbaevty sotqa berui, «Diapazon» gazetimen sottasuy әrqaysysy bir tarihy oqigha emes pe? Nege osy oqighalar kezinde Jasaraldyng qasynan últ patriottary, onyng qoldaushylary az tabyldy? Nege ony qasyna adamdar ýiirsek emes? Nege qazaqtar ózderining Jasaral siyaqty úldaryn sondaĭ kezde jalghyz qaldyrdy? Búl súraqtardyng tóngireginde Jasaraldyng ózi de oiy̆lanyp, óz tarapynan da sebep izdese qaiy̆tedi?
Eshqandaĭ ymyrashyldyqty moyyndamau, qajet emes jerden dúshpan tauyp alu, ózinen dengeiy̆i tómen qarsylastarmen kýresu. Manyzy joq nәrse ýshin prinsipshildike baru nemese odan ainu, onyng kóp kýshining shashyrauyna, ysyrap boluyna, densaulyghyn qajytugha әser etti me dep oiy̆laiy̆myn? Sonyng nәtiyjesinde, qasynda jýrip, adal qyzmet etken dostarynyng ketip qaluy, әriptesterining oghan kónili qalyp teris aiy̆naluy siyaqty jaghdaiy̆lar Jasaraldyng ómirinde az bolghang joq.
Jasaral – sóz joq, serke bolarlyq túlgha. Átten, aiy̆nalasynda adamdardy ýiy̆irsek etu qabileti bolsa ghoiy̆…

Suret: internettv.kz.
Hasen QOJAHMET turaly
Qazaq sayasatkerlerining bir auruy – ótirik maqtaugha, ótirik madaqqa qarsy túra almaiy̆tyndyghy, sengishtigi, ergishtigi.
Qazaqtyng túnghysh dissiydenti Hasen Qojahmetting ótken ghasyrdyng sekseninshi jyldary Kenes ýkimetining otarshyldyq, orystyng shovinistik sayasatyna qarsy әreket-qimyldary, atap aiy̆tqanda, otarshyl sayasatqa qarsy ýnparaqtar taratuy, әr týrli hattar men shygharmalar jazyp, narazylyq bildirui, sol ýshin týrme azabyn kórui sóz joq, qazaqtyng tәuelsizdik jolyndaghy tarih betterinde ózine laĭyqty ornyn alugha tiyis qaiy̆rattylyq.
Biraq, Hasen sol kezde sol tirlikterin jasaghan kezde, keiy̆in uaqyty kelgende elinen, halqynan marapat, ataq alamyn, sol enbegimdi halqymnyng aldynda tartyp, «Mening enbegimdi baghalandar!» dep talap qoyamyn dep, josparlap atqarghan joq qoy.. Ondaĭ pighyly da bolmaghany anyq.
Qazaqstan tәuelsizdik alghan jyldardan bastap Hasenge bireulerding aiy̆tqan:
«Sol kezdegi enbeging ýshin Halyq qaharmany degen ataqqa laĭyqsyn» dep ótirik qolpashtaghan sózderine ol qarsy túra almady. Sol ótirik sózderding sonynda әli kýnge deiy̆in aldanyp keledi. Nәtiyjesinde, Hasen sol bayaghy dissiydenttik dengeiy̆den kóterile almady, pendeshilikten asa almaiy̆tyn kóp qazaqtyng biri bolyp qaldy.
Áriyne, Hasen siyaqty úldaryna laĭyqty bagha bermeu, olardyng últyna degen sýiispenshiligin dúrys paiy̆dalanbau so elge, sol qoghamgha, sol elding basshylaryna syn. Osydan baryp múndaĭ elding qoly jetken tәuelsizdigining qadyry, әdiletting qanshalyqty bar-joqtyghy, onyng bet-pishini anyqtalady. Biraq, búl – basqa әngine.
Abai.kz