Iledegi qazaq rularynyng ornalasuy
Qúlja qalasyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Qúlja qalasynyng negizin 1698 jyly Jonghar hany Syban Rabdan qalaghan eken. Búl qala Ile qazaq avtonomiyaly oblysynyng ortalyghy bolghanymen, qalada úighyr, qytay, dýngen últtary molshylyq bolyp, qazaqtyng sany 30 myngha jetpeydi. Qala ishindegi azghantay qazaqtan tys, qalanyng tóniregindegi Taskópir, Araósten, Dardamty, Bayanday ónirlerining әrbirinde 2~3 mynnan qazaq túrady. Araósten, Dardamty auyldary Qúlja audanynan qosylghan bolatyn. Qazaghy tym az nemese joq esebindegi Kepekjýzi, Qúdiyarjýzi, Qaradón, Janajer, Pәnjim, Hanbiyn, Toghyraq syndy auyl-kentterin atamadyq.
Qúlja qalasynyng qala aumaghy Dulatbaq, Chunsiyn, Shanhay, Ile, Beyjiyn(Pekiyn), Qazanshy, Yishýi(Ýshburyl), Suboyy, Erenbaq, Shonkópir, Azat, Dónmәli, Niniuani qatarly 13 aumaqtan túrady. Qaladaghy qyryq temirding qylauynan qúralghan әrtýrli rular: Qyzay, Alban, Kerey, Suan, Sheru, Qypshaq, Qonyrat, Uaq, Qarakerey, Tórtuyl, Jalayyr, Qanly, Tóre, Tólengit, Qarauyljasyq, Jaghalbayly, Shanyshqyly, Tobyqty, Sirgeli, Shapyrashty, Teristanbaly, Jarboldy.
Taskópir auyly Kókshilik, Jiydeli, Dónmәli qatarly 6 eldi mekendi qamtidy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban, Suan, Qonyrat, Qarakerey, Tórtuyl.
Araósteng auylyna Araósten, Búlaqbasy, Oimanbaytoghay, Gýzellik, Qaradóng qatarly 12 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Sheru, Suan, Kerey, Alban.
Dardamty auylyna Dardamty, Búlaq, Lastay qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Sheru, Suan, Kerey, Alban.
Bayanday kentine Janakópir móltek audany jәne Su-Almaty, Dónbazar, Janalyq syndy 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban, Suan, Kerey, Uaq, Qarakerey, Tórtuyl, Qypshaq, Qarauyljasyq, Teristanbaly, Jalayyr.
Ýkimetting 2020 jylghy resmy sanaghy boyynsha, Qúlja qalasynda 29 myng 496 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Qúlja qalasy qazaghynyng jarymyna juyghyn Qyzay ruy, ýshten birin Alban ruy ústaydy.

Qúlja audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Búl audandaghy eng ýlken qazaq auyly — Áulie auyly. Búl auylda 13 myng qazaq túrady. Ekinshi ýlken qazaq auyly Qaraaghash auylynda 10 myng qazaq túrady. Jeljýzi, Qas, Sholaqay ónirlerining әrbirinde neshe mynnan qazaq túrady. Audannyng basqa auyldarynda qazaq sany basymdylyqqa ie emes. Sondyqtan, qazaghy shaqty bolghan Dónmazar, Janatam, Baytoghay, Samjýzi, Úighyr-Ýshon, Onjar, Túrpanjýzi, Ugýn, Sadyqjýzi, Ýshon dýngen auyly, Mazar syndy auyl-kentterin atamadyq. Búl audanda úighyr, dýngen, qytaylardyng sany qazaqtan basym.
Audan ortalyghy bolghan Jeljýzi qalasy Shyghys 1, Shyghys 2, Batys 1, Batys 2, Batyskópir syndy 10 móltek audannan jәne Qotanmәli, Jeljýzi, Dónmәli qatarly 5 eldi mekendi qamtidy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban, Suan, Sheru, Syrymbet.
Áulie auyly Áuliye, Qazaq-Bólekey, Qúlystay qatarly 5 eldi mekendi qamtidy. Eng basty rulary: Qyzay, Suan, Sheru, Syrymbet.
Qaraaghash auylyna Jyrghalan, Qújyrty, Oimanbúlaq qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Suan, Alban, Sheru, Syrymbet.
Qas auylyna Shúbartýbek, Jarsu, Qarabaq qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay
Sholaqay auylyna Sholaqay, Saymәli, Orly qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Ýkimetting 2020 jylghy resmy sanaghy boyynsha, Qúlja audanynda 54 myng 912 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Qúlja audany qazaghynyng 84 payyzyn Qyzay ruy ústaydy.
Múnyng ishinde atalghan Sheru ruy — Qyzaymen bir tuysatyn ru.
Syrymbet ruy bolsa — Qyzaygha sinisti bolyp, keyin qayta bólek otau kóterip shyqqan, Kereyding Jәntekey ruynyng bir tarmaghy. Qyzay ishine qúda bala bolyp baryp qalyp qoyghan túqym. Jәntekey shejiresi boyynsha Bayymbet(Esaghasy), Syrymbet, Qazybek bir tuady.

Kýitýn qalasyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Kýitýn qalasynyng qalalyq aumaghyna Bereke, Kórqarasu Shyghysy, Beyjiyn(Pekiyn), Ýrimji, Poyyzvokzal, Beyjing Batysy qatarly 6 móltek audan kiredi jәne qalagha Kegenshy auyly qaraydy. Qala ishindegi eng basty rular: Kerey, Nayman, Alban, Uaq.
Kegenshy auylyna Kegenshi, Bólekshy qatarly 4 eldi meken qaraydy. Auylda 250 ýy qazaq bar. Eng basty rulary: Múryn, Qyrjy.
2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, Kýitýn qalasynda 7108 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, osy qazaqtyng 87 payyzyn Kerey, Nayman tenbe-teng ústaydy.

Kókdala qalasyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Ýsh Aymaq ýkimeti qyzyl qytay әskerin qarsy alghan son, Altaydan alynghan qazaq әskerlerding Altaydaghy әskerleri osy Kókdala jerine ornalastyryldy. Olar múnda tyng iygerumen ainalysty. Búl әskerlerding ishinde Tarbaghataydyng Kerey, Uaq, Shanyshqylysynan da qosylghandar jeterlik. Jergilikti Sheru ruynyng eki qonysy da búghan qosylady. Ol kezeng Ospan batyrdyng әli qaharlanyp túrghan kezeni. Sondyqtan, ol jaqtaghy kezinde ýkimet jasaqtaghan qazaq әskerlerining óz jerinde túra berse ýkimetke qarsy kýshke ainaluy mýmkin degen qorqynysh olardy osy jaqqa әkelip ornalastyrugha sebep bolghan eken.
Kókdada qalasynyng qala aumaghy Altyntau(Altay), Gýlbazar(Huachyn) degen eki aumaqqa bólinedi. Qalagha Qaraaghash, Qopa(Uihu), Saryarqa(Jinlyan), Sarytam(Jintýn), Bayandy(Janfyn) kentteri jәne Kókdala ekonomikalyq jәne tehnologiyalyq damu aumaghy kiredi. Qopa kentining 12-, 14-lyanderinde Sheruler túryp jatyr. Qalghan jerining bәrinde Kereydi negiz etken, shashyrandy Uaq, Shanyshqylysy әuletteri túrmaq.
Kókdala qalasynda 2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha 28 myng 572 qazaq túrady. Áriyne, aitarlyqtay san. Kereyler Kókdala qazaghynyng 74 payyzyn ústaydy. Búl qala osydan biraz uaqyt búryn Shynghys hannyng mýsinin ornatumen tanylghan bolatyn.
Qorghas audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Audan ortalyghy bolghan Sýiding qalasy Dúnguan, Nәnguan, Shinrúng qatarly 9 móltek audangha bólinip qana qoymay, Yntymaq, Taldy, Hanjyajuanzy qatarly 4 eldi mekendi qamtidy. Eng basty rulary — Suan, Qyzay, Ashamayly Kerey, Alban, Sheru.
Sarybúlaq auylyna Besterek, Shatyrtal, Shet-Sarybúlaq, Shúbaraghash qatarly 11 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay(Amanbay, Orazay, Torghay), Alban, Uaq, Sheru.
500 ýy qazaq túrady.
Qamysty auylyna Besaghash, Lastay, Dónmәli, Qarasu, Malshylyq qatarly 11 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Ashamayly Kerey, Qyzay(Taymas).
450 ýy qazaq túrady. Lastay qystaghy — Shimoyyn qystaq esepteledi.
Almaly mal fermasyna Malshylyq, Birinshi qystaq, Ekinshi qystaq qatarly 3 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Uaq, Qyzay(Orazay, Torghay), Alban, Suan, Semiznayman.
300 ýy qazaq túrady.
Chiynshýihy auylyna Kókdala malshylyq, Kókdala óndiris, Argýn, Ardauhy, Shichyazy qatarly 17 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay(Taymas).
300 ýy qazaq túrady.
Dashýgir(Aqsu) auylyna Shet-Aqsu, Tómengi qystaq, Jogharghy qystaq qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Sheru, Qyzay(Taymas). Taymastar Shóshýgir jaghynda otyrady.
200 ýy qazaq túrady.
Qorghas túqym maydanyna Malshylyq, Birinshi qystaq, Ekinshi qystaq qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban, Suan.
100 ýy qazaq túrady.
Qazaghy óte az Sangýng dýngen auyly men Langan, Sandauhy, Huayyan(Rahatbaq) auyldaryn atamadyq. Ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, 2020 jyly Qorghas audanynda 28 myng 945 qazaq bolghan.
Qoryta kelgende, Qorghas audany qazaghynyng 40 payyzyn Nayman ruy, 30 payyzyn Alban ruy iyeleydi.
Qorghas audanynan bólinip shyqqan Qorghas qalasyna nazar audarayyq.
Qorghas atauy "qarasu" degen maghynany beredi. Sondyqtan, múnda eskishe Qorghas, janasha Qarasu atanghan ózender qatar aghady. Qorghas shekara ótkeli 2014 jyly Qorghas qalasy bolyp qúrylyp, Qorghas audanynan bólek irge qalady. Qorghas audanynyng Ishyghashan sibe auyly men Múqyr mal fermasy Qorghas qalasyna berilgen.
Qorghas qalasynyng shyghysynda búryn Almaly degen atpen Shaghatay úlysynyn, odan keyin Mogholstan handyghynyng astanasy bolghan qala túrghan. Mogholstannyng alghashqy hany Toghalaq Temir hannyn(1329~1363 jyldary ómir sýrgen) kesenesi de osynda. Búl qala 1211 jyldan bastap belgili bolghan. Oghan deyin Sayram kólining ontýstik jaghasynda Qarlyqtardyng astanasy bolghan Almaly qalasy bolyp, keyingi Almaly sol qalanyng kóshiriluinen payda boldy. Qoylylar(Qarlyqtar) astana etuge deyin ol qala Kónek(弓月城) degen atpen 8 ghasyrda Týrkesh qaghanatynyng manyzdy qalasy retinde qaralghan eken. Sondyqtan, Qorghas qalasynyng tarihy keminde 1300 jyldan emin-erkin asady.
Qorghas qalasynyng qala aumaghyna Qarasu, Evraziya Shyghys(Kókdala), Evraziya Batys qatarly 5 aumaq qaraydy. Eng basty ruy: Sheru.
Múqyr mal fermasyna Malshylyq, Birinshi qystaq, Ekinshi qystaq qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Sheru.
700 ýy qazaq túrady.
Ishyghashan sibe auylyna Jarsu, Qaratas, Taldyaryq qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Sheru, Ashamayly Kerey.
100 ýy qazaq túrady.
Ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, 2020 jyly Qorghas qaltasynda 7 myng 560 qazaq bolghan. Qoryta kelgende Qorghas qalasy qazaghynyng 90 payyzyn Nayman ruy iyeleydi.

Kýnes audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Audan ortalyghy bolghan Kýnes qalasyna Baqyt, Enbek, Shyghys Qala qatarly 5 móltek audan jәne Bestóbe, Toghay, Shapqyauzy qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Teristanbaly, Tórtuyl, Alban.
Bestóbe auylyna Qaraaghashty, Batpaqty, Qamysty, Shapqyjagha, Janarsyn qatarly 13 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Teristanbaly.
Narat kentine Narat móltek audany jәne Narat, Tayasu, Yntaly, Shalkóde, Bәigetóbe qatarly 10 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay, azdap Alban.
Araltóbe auylyna Qarasu, Qarabúlaq, Ýshkepter qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay, azdap Teristanbaly.
Zekti kentine Zekti móltek audany men Zekti, Aqshi, Ashyly qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Taldy auylyna Aqshi, Shegirbúlaq, Ýshtóbe, Mys, Jarótkel qatarly 11 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Tórtuyl, Qarakerey.
Qarabura auylyna Kómeyauzy, Qyzyltal, Aqtoghan qatarly 8 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Almaly(Telghara) auylyna Óriktiaral, Taqyrbúlaq, Aqshy qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, azdap Sheru.
Týrgen auylyna Qaraoy, Aqqyrqa qatarly 2 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Kensu auylyna Kensu, Qazaqmәli, Kóktóbe qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Sorbúlaq auylyna Qaq, Sorbúlaq, Sorbúlaq jana qystaghy qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Aqqoy mal fermasynda jeti ruly el túrady. Olar: Alban, Sheru, Qyzay, Kerey, Qarakerey, Uaq, Tóre.
Ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, 2020 jyly Kýnes audanynda 141 myng 394 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Kýnes audany qazaghynyng 89 payyzyn Qyzay ruy ústaydy. Qalghandary Alban, Tórtuyl, Kerey, Qarakerey, Uaq, Tóre, Teristanbaly qatarlylar.

Mongholkýre(Ór-Tekes) audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Búl audan Tekes ózenining bastauyna ornalasqandyqtan, halyq múny Ór-Tekes dep ataydy.
Audan ortalyghy bolghan Kýre qalasyna Aqshoqy, Dónmәli, Azat syndy 5 móltek audan jәne 4 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay.
Saryqoby auylyna Saryqoby, Kýrkildek Suyqtoghay qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay, Tórtuyl(Suyqtoghayda).
Qarasu auylyna Tasarna, Kishi Saryqoby, Aqsay qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban
Shaty qyrghyz auylyna Qatartóbe, Besqaraghay, Qostóbe qatarly 8 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay.
Aqsu qalmaq auylyna Tasbúlaq, Tasarna, Tómengi Aqsu qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban.
Qonaqay auylyna Qyzyljar, Besqaraghay, Aqtas, Qarasu, Tómengi Qonaqay qatarly 11 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay.
Qashajar auylyna Syntas, Kókjar, Saryózek qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Aqdala auylyna Aqdala, Sulysay, Jogharghy Qyzylmoynaq, Orta Qyzylmoynaq, Tómengi Qyzylmoynaq 11 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban.
Qayyndy qalmaq auylyna Qatartóbe, Múzart, Qarakemer qatarly 8 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban.
Úzynbúlaq auylyna Úzynbúlaq, Mys, Jarmәli qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qypshaq.
Ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, 2020 jyly Mongholkýre audanynda 95 myng 135 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Mongholkýre(Ór-Tekes) audany qazaghynyng 62 payyzyn Alban ruy, 35 payyzyn Qyzay ruy ústaydy.

Nylqy audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Nylqy audanynyng ortalyghy bolghan Nylqy(Mylqy) qalasyna Birinshi móltek audan, Ekinshi móltek audan, Ýshinshi móltek audan qatarly 8 móltek audan jәne Jalghyzterek qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Uaq, Tólengit.
Qarasu auylyna Sholaqbúlaq, Kishi Qarasu, Jartoghan qatarly 8 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Sheru.
Kileng auylyna Qoytas, Qyzyltúmsyq, Saryaghash qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Uaq(Tiles, Keles), Tóre, Sirgeli(Bayjigit), Shapyrashty(Emil), Kete(Estek), Matay(Aryq), Jarboldy, Qyzay.
Qújyrtay(Tastoghan) auylyna Tastoghan, Ýshkómey, Aqtas qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Mys auylyna Mys, Úty, Qonyradyr qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Jagha-Lastay auylyna Jagha-Lastay, Qújyrtay, Kókaghash qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Lastay auylyna Lastay, Qyzyltas qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Teristanbaly.
Nylqyózen(Ózen) auylyna Nylqyózen, Janamәli, Kóldenenkóshe qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay, Tólengit(Qyrghyz), Sheru.
Qaratóbe auylyna Qaraoy, Tasjol, Kóktoghan qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Súptay auylyna Kishi Súptay, Tau Súptay, Borbosyn qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Kókqortqyr qalmaq auylyna Qas, Ýshtóbe, Dónmәli qatarly 10 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay.
Nylqy bal fermasyndaghy qazaqtyng eng basty ruy: Qyzay.
Bal fermada 200 ýy qazaq bar.
2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, Nylqy audanynda
88 myng 995 qazaq bar. Qoryta kelgende, Nylqy audany qazaghynyng 73 payyzyn Qyzay ruy, 6 payyzyn Uaq ruy, 5 payyzyn Teristanbaly ruy ústaydy.

Tekes audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Tekes(Qyzylkýre) qalasyna Qoby, Aqshi, Aral qatarly 9 móltek audan jәne Aqtas, Bostan, Qoskól qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay.
Sholaqterek auylyna Atshabys, Shúbartobylghy, Moyynjol, Aqterek, Tasbastau qatarly 12 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban.
Qaradala auylyna Qúmtóbe, Jarqora, Qapsalan, Qaraghandy, Ýngirtas qatarly 12 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay, Tórtuyl.
Shiyliózek auylyna Aqshi, Qamystybúlaq, Attyntauy qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Alban.
Qaratoghay auylyna Aqjol, Eshkilik, Aqtoghay qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Qarauyljasyq.
Tekes jylqy fermasy(Qaratúmsyq) aumaghyndaghy qazaqtyng eng basty rulary: Alban, Qyzay.
Qújyrty qalmaq auyly men Kókterek qyrghyz auylyndaghy qazaq mardymsyz bolghandyqtan, ol auyldardy atamadyq. 2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, Tekes audanynda 70 myng 548 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Tekes audany qazaghynyng 68 payyzyn Alban ruy, 27 payyzyn Qyzay ruy ústaydy.

Toghyztarau audanynyng eng basty qazaq rularynyng kartasy
Audan ortalyghy bolghan Toghyztarau qalasyna Qazaqmәli, Qarasu qatarly 10 móltek audan jәne Tashkenbaysaz degen 1 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban.
Agharsyn auylyna Qosaghash, Saryózek, Aqtam qatarly 9 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay(Esirgep, Jarylghap).
Kóldenen(Múqyr) auylyna Tasbúlaq, Kóktal, Aral qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay(Jarylghap), bir bólimi Alban.
Tikaryq auylyna Taldy, Ortamәli, Aqbastau qatarly 8 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay(Orazay).
Jyrghalan(Kógersin) auylyna Kógersin, Almaly, Qaratúmsyq qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty ruy: Qyzay(Qojanazar, Mónke).
Aqtýbek auylyna Aqtýbek, Aqjazyq, Shynar qatarly 6 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay(Esenghúl), bir bólimi Alban.
Toghyztarau siyr fermasyna Iri qara otryady, Jylqy otryady, Qoy otryady qatarly 11 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qarauyljasyq, Qyzay(Qojanazar).
Qosaghash qoy fermasyna Qyzylshilik, Birinshi Janasharua, Ekinshi Janasharua qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay(Esirgep, Jarylghap), Alban.
Basqa últtar basym túratyn Dónmәli, Tastóbe, Alma-Maydan óndiristik auyldaryn búl qatargha kirgizbedik. 2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, Toghyztarau audanynda 57 myng 831 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Toghyztarau audany qazaghynyng 85 payyzyn Qyzay ruy ústaydy.

Shapshal audanyndaghy eng basty qazaq rularynyng kartasy
Búl ónir Ýisin tauynyng qos qaptalynda ornalasqandyqtan Ýisintau óniri dep te aitylady.
Audan ortalyghy bolghan Shapshal qalasyna 5 móltek audan jәne 2 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qyzay, Suan.
Segizsúmyn auylyna Segizsúmyn, Shaghanbúlaq, Dirmenbúlaq qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, bir bólimi Qyzay.
Ýlkenbura auylyna Ýlkenbura, Sopynbúlaq, Kishi Bura qatarly 4 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban.
Ken auylyna Qoltyqshi, Almaly,, Saryjazyq qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, Qonyrat, Qyzay.
Top qoy ósiru auylyndaghy qazaqtyng eng basty rulary: Alban, azdaghan Qyzay.
Jalghyztay (Jaghystay) auylyna Tómengi Jaghystay Jaghystay, Jogharghy Jaghystay qatarly 7 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Qyzay, Alban.
Tórtsúmyn auylyna 2 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, bir bólimi Qyzay.
Bessúmyn kentine Bessúmyn, Lanqa, Shetbúlaq qatarly 5 eldi meken qaraydy. Eng basty rulary: Alban, bir bólimi Qyzay.
Altynbúlaq kentine 4 eldi meke qaraydy. Eng basty rulary: Alban, bir bólimi Qyzay.
Milyanchuan dýngen auyly, Shoqyr, Qauynshy, Qaynaq, Jetisúmyn qatarly basqa últtary basym bolyp keletin auyldaryn atamadyq.
2020 jylghy ýkimetting resmy sanaghy boyynsha, Shapshal audanynda 45 myng 370 qazaq bolghan. Qoryta kelgende, Shapshal audany qazaghynyng 61 payyzyn Alban ruy, 34 payyzyn Qyzay ruy ústaydy.

Jinaqtay kelip, biz Ile qazaghynyng rularynyng ishinde Qyzay ruynyng sol jerdegi qazaqtyng 58 payyzyn(378 myn) ústaytynyn qorytyndyladyq. Ile qazaqtarynyng ishinde Qyzaydan keyingi ekinshi oryngha 25 payyzben(164 myn) Alban ruy jayghasady. Kókdala, Kýitýn, Qorghas jerlerine shoghyrlanghan Kerey ruy 35 myngha(5%) jaqyndaydy.
Zerttegen: Kókbóri Mýbarak
Abai.kz