Omar Qúrmash. Arba sýireuden arlanuymyz kerek
Qazirgi naryq zamanynda, qazaq jastary qoghamnyng qozghaushy kýshine ainalyp, últtyq ekonomika, mәdeniyet, óner-bilim salasyna jana betbúrys jasaugha tiyis bolatyn. Júrtqa topyraq shashudan aulaqpyz. Degenmen, jastarymyzdyng birazy «teleshki» sýireu, «kýzetshi» boludan ary aspay otyr.«Júmystyng jaqsy-jamany bolmaydy. Tek ony jauapkershilikpen istey bilu kerek» degen qaghida osy tústa kóldeneng túra qalatyny bar. Alayda әr salanyng ózine tәn salmaghy bolatyny haq. «Ónerli órge jýzer» deydi atam qazaq. Nege biz naqtyly kәsippen shúghyldanbaymyz? Nege qara kýshpen isteletin júmysqa әuespiz? Múnyng týpki mәni óner-bilimge qúshtarlyghymyzdyng azdyghynda jatsa kerek. Áytpese, kýndiz auyr da las júmysqa jegilip, týninde karta oinap, araq ishkennen tapqan paydamyz bar ma?
Qazirgi naryq zamanynda, qazaq jastary qoghamnyng qozghaushy kýshine ainalyp, últtyq ekonomika, mәdeniyet, óner-bilim salasyna jana betbúrys jasaugha tiyis bolatyn. Júrtqa topyraq shashudan aulaqpyz. Degenmen, jastarymyzdyng birazy «teleshki» sýireu, «kýzetshi» boludan ary aspay otyr.«Júmystyng jaqsy-jamany bolmaydy. Tek ony jauapkershilikpen istey bilu kerek» degen qaghida osy tústa kóldeneng túra qalatyny bar. Alayda әr salanyng ózine tәn salmaghy bolatyny haq. «Ónerli órge jýzer» deydi atam qazaq. Nege biz naqtyly kәsippen shúghyldanbaymyz? Nege qara kýshpen isteletin júmysqa әuespiz? Múnyng týpki mәni óner-bilimge qúshtarlyghymyzdyng azdyghynda jatsa kerek. Áytpese, kýndiz auyr da las júmysqa jegilip, týninde karta oinap, araq ishkennen tapqan paydamyz bar ma?
«Baraholka» deytin atyshuly bazargha bir tanysymdy izdep bardym. Qazaqtyng tepse temir ýzetin jigitteri «dәrógu» dep aighaylap, bazardy basyna kóshirip jýr. Bireuleri zat iyesining aldyna týsip, arbasyn sýirep әreng ketip barady. Al endi bireuleri qytaydyng «Kamazdarynan» temir, mramor siyaqty zattardy týsirip qarbalas bolyp jatyr. Arakidik solardyng birimen әngimelesip qaldym. «Auylda júmys joq. Ákem araqqa salynyp ketti, sheshem bar tapqanyn balalarynyng auzyna tosyp әure. Ýiding ýlkeni men bolghandyqtan aqsha tauyp, ini-qaryndastarymdy oqytsam dep Almatygha keldim. Tartpaghan azabym joq. Seyfullin kóshesinde de túrdym. Endi mine «baraholkada» jýrmin. Álimjettikpen aqsha tabatyn «dókeylerden» qalghan myng tengem kvartira men tamaqtan aspaydy. Nede bolsa shesheme jýk bolmay, osylay janymdy bagha túrayyn dedim». El qorghany bolar erden estigen sózding týri osy boldy. Anaday jerde túrghan kýzetshini kórsetip, endigi armany «kýzetshi» bolu ekendigin de jasyrmady. Júmystan әbden qajyghan sekildi. Onyng oiynsha kýzetshilik jan qinamaytyn rahat júmys.
Mine, osynday taghdyrmen jýrgen qarakóz bauyrlarymyzdyng tirligi kim kimdi de beyjay qaldyrmasa kerek. Olardyng kóbi amaldyng joqtyghynan jýr. Biraq jan saqtau, aqsha tabudyng tóte joly tek arba sýireu men kýzetshi bolu emes qoy. Esesine sauda-sattyqtyng qyr-syryn mengerip, aspazdyq, naubayshylyq, zergerlik siyaqty kәsipterding basyn ústau әldeqayda dúrys tandau bolmas pa edi?! Tek búlargha ynta men jiger kerek. Joq, әlde «samsa» satqan ózbekten, «kebab» satqan týrikten kemdigimiz bar ma? Qayta óz jerimizde olargha qaraghanda mýmkindigimiz mol boluy kerek emes pe? Auyr júmys istegen adamnyng býiregine,omyrtqasyna qysym týsetini aitpasa da týsinikti. Al, sonday jastardan qanday núrly bolashaq, ýlken ýmit kýtuge bolady?
«Bazargha qarap túrsam әrkim barar». Bazar - adamdardyng eng kóp jinalatyn oryny. Onda memleketting ekonomikalyq әleueti men qosa halyqtyng bet-beynesi de kórinedi. Sol «Baraholkada» qazaqtan basqa «dәrógulep» jýrgen bireudi kórdiniz be? Elding jýgin arqalar jastar arba sýirep, jattyng qolyna jaltaqtap jýrse basqalar ne oilaydy? Bizding arman «Alashtyng úly» bolu emes, «bazardyng qúly» bolu ma edi? «Dәrógu» dep aiqay salghannan, «kebeb - 300 tenge» dep keri shalqayghan әldeqayda jaqsy emes pe?
Búl bir ghana «baraholkadaghy» kórinis. Qoghamnyng әr salasynda múnday «tragediyalar» jeterlik. Qazaq óz jerinde ógey balanyng kýiin keshse oghan kim kinәli? Basty sebep, óner men órening kem soghyp jatqandyghynda bolsa kerek. Sondyqtan, jastar namysty nangha satpaghanymyz jón. Óitkeni, arba sýireu - óner emes.
"Ana tili" gazeti