Ashyq әngime
Aydos SARYM, Altynbek Sәrsenbayúly atyndaghy qordyng jetekshisi:
"EGER TIRI BOLGhANDA, ÚLT KÓShBASShYSY ALTYNBEK BOLAR EDI"

11.02.2006 jyl. Dәl osy kýni ÚQK-ning "Arystan" tobynyng keybir mýsheleri asqan qanisherlikke baryp, qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbayúlyn janyndaghy eki serigimen birge oqqa baylaghan bolatyn. Sol bir qaraly kýn qazaqstandyqtardyng esinen әli shygha qoyghan joq. Qanqúily qylmys esterine týskende, әli kýnge deyin tóbe qúiqasy shymyrlap qoya beretini de jasyryn emes. Arnayy oryndar ardaqty azamatymyzdyng ólimine tapsyrys berushi dep Erjan Ótembaevty atap kórsetti. Desek te, bylayghy júrt Altykenning ólimine shyn kinәliler әli tabylmady dep esepteydi.

Ashyq әngime
Aydos SARYM, Altynbek Sәrsenbayúly atyndaghy qordyng jetekshisi:
"EGER TIRI BOLGhANDA, ÚLT KÓShBASShYSY ALTYNBEK BOLAR EDI"

11.02.2006 jyl. Dәl osy kýni ÚQK-ning "Arystan" tobynyng keybir mýsheleri asqan qanisherlikke baryp, qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbayúlyn janyndaghy eki serigimen birge oqqa baylaghan bolatyn. Sol bir qaraly kýn qazaqstandyqtardyng esinen әli shygha qoyghan joq. Qanqúily qylmys esterine týskende, әli kýnge deyin tóbe qúiqasy shymyrlap qoya beretini de jasyryn emes. Arnayy oryndar ardaqty azamatymyzdyng ólimine tapsyrys berushi dep Erjan Ótembaevty atap kórsetti. Desek te, bylayghy júrt Altykenning ólimine shyn kinәliler әli tabylmady dep esepteydi.

Mine, sol bir qaraly kýnge de tórt jyl bolyp qalypty. Bizding býgingi taqyryp ta osy jóninde bolmaq. Nómirimizding qonaghy - Altykenning ýzengiles serikterining biri bolghan jәne býgingi kýni Altynbek Sәrsenbayúly atyndaghy qordy basqaryp otyrghan últjandy azamat, belgili sayasy sarapshy Aydos Sarym myrza.
- Ayeke, býgingi ashyq әngimemizdi Altynbek Sәrsenbayúlyna arnaghymyz kelip otyr. Qogham qayratkeri Altynbek Sәrsenbayúly nebәri qyryqtyng qyrqasynan endi asqan uaqytynda dýniyeden ozdy. Altykenning ashyq sayasatqa, yaghny oppozisiya qataryna ótkenine de kóp uaqyt óte qoymaghan-tyn. Osydan-aq, ol kisining kóp maqsatyna qol jetkize almay ketkenin bilemiz. Jaqyn serigi retinde Siz Altykenning sonyna jetpey qalghan negizgi qanday josparlaryn atap bere alasyz? Ol kisining negizgi armandary qanday edi? Sizder birge istesken әriptesteri, joldastary sol jospar-armandardy sonyna jetkizu ýshin qanday qadamdar jasap jatyrsyzdar?

- Mynauynyz óte qiyn súraq eken. Bilgenimshe aityp beruge tyrysayyn. Men bilsem, Altekeng shyn mәninde ózining kemeline jetip, ózin-ózi ýlken últtyq kóshbasshylyqqa dayyndap kele jatqan sayasatker edi. 2006 jylghy aqpan aiyndaghy qayghyly oqighalar oryn almaghan jaghdayda, Altekeng 2012 jylghy jәne odan keyingi Preziydent saylaularyna týsetin edi dep oilaymyn. Qazaqtyng últtyq sanasy, jigeri oyanyp kele jatqan kezde onyng saylaugha týsip, belsendilik tanytuy, Preziydent Nazarbaevqa shynayy balama boluy eldegi sayasy ahualdy ózgerte alar edi dep senemin. Tipti saylaugha týspegenning ózinde, oppozisiyada jýrip-aq biylikting últqa qatysty sayasatyna ong yqpal jasaytyn edi. Átteng degennen basqa ne deysin?..

Altekenning armandaryna keletin bolsaq, mening payymdauymsha onyng basty oiy - qazaq últtyq memleketin qúryp, onyng tәuelsizdigi men tútastyghyn mәngi saqtau der edim. Áli esimde, 2003 jyldyng basynda Altekeng Mәskeuden Almatygha kelip, meni býgingi 28 panfilovshylar parkine shaqyryp aldy. Eki saghattay seruendep jýrip sóilestik. Sonda júmystyng anyq-qanyghy turaly (men ol kezde "Aq jol" partiyasynyng baspasóz hatshysy, kenesshisi bolyp qyzmet etip jýrdim) súrastyryp, sózining sonynda: "Aydosjan, men myna elshilikten ketetin boldym. Ári ketse jyldyng sonyna deyin bir jaghyna shygharam. Reseyding qysymy ýdep barady. Bizding shiyki, aqsha dese anasyn satugha dayyn biyliktegilerden ýmit joq. Búlay kete berse, mynalar elimizdi Reseyge bir-aq qosyp jiberui de mýmkin. Basshygha aita-ayta sharshadyq, týsinbey me, qasaqana istey me, kim biledi? Ne bolsa da elge qaytyp, qoghamnyng arasyna enip, últty oyatu kerek. Jabyq sayasatqa qarsy tek ashyq sayasatpen kýresuge bolady. Alda Parlament saylauy kele jatyr, soghan myqty dayyndyq kerek. Últtyng sana-sezimin oyatyp, onyng sayasy ústanymdaryn biylikke aiqyn kórsetu kerek" degen edi. Aqyry sol jyldyng qarasha aiynda Altekeng elge oralyp, ashyq sayasatqa aralasyp ketti. Sol kezde ótken "Aq jol" partiyasynyng qúryltayynda tentóragha bolyp birauyzdan saylandy. Ózimen birge partiyagha qazaqtyng qaymaqtaryn, últ ziyalylaryn ertip keldi. 2004 jylghy saylauda shyn mәninde jeniske jetken "Otan" partiyasy emes, dәl osy "Aq jol" bolatyn. Biylikting zymiyan sayasaty men sol "Aq joldyn" ishindegi satqyndyq bolmaghanda, býgin biz basqa qoghamda ómir sýretin edik...
Basqasyna keler bolsaq, Altekeng ózining songhy súhbatynda biraz nәrseni aityp ýlgergen siyaqty. Sol súhbatynda birneshe oy aityp edi. Mysaly, "últ ziyalylary biylik aldyndaghy "boryshtaryn" tolyq ótep boldy, endigi uaqytta qarapayym halyqtyng jaghyna shyghyp, sonyng múnyn, múqtajyn biylikke jetkizu kerek" dep qadap-qadap aitqan bolatyn. Sol túrghyda ózi bastap biraz júmystar jasap ta ýlgerdi. Qúdaygha shýkir, seng qozghalghan sekildi. "Demokratiyalyq oppozisiya men qazaq últshyldary birigui kerek" degen bolatyn. "Demokratiyalyq diskurs pen últshyldyq diskurs ainalyp kelgende bir úghym, maqsaty men mýddesi bir" degendi jii aitatyn. Onysy da oryndalyp keledi: oppozisiya men últshyldardyng arasy birshama jaqynday týsti, ózara is-qimyldar dәstýri payda boldy. Ýdep keledi. Oppozisiyanyng birigui haqynda biraz enbek etti. 2005 jyly "Ádiletti Qazaqstan" qozghalysyn qúrugha eng kóp enbek etken dәl osy Altekeng edi. Osyghan qatysty úzaq merzimdi strategiyalardyng keskini jasalyp, ony iske asyrudyng birneshe joldary aiqyndalyp jatty. Olar da birte-birte iske asyp jatqan sekildi. Áriyne, ómirding aty ómir, adamnyng aty adam. Keshigu de, ilgerileu de, sheginu de bar. Biraq iske asyp keledi. Ayta berse әngime kóp qoy. Eng bastysy býgingi kýni Altynbek Sәrsenbayúly qory qúrylyp, onyng bay ruhany jәne sayasy múrasyn nasihattap kelemiz. Býgingi aityp, jazyp jýrgenimizding astarynda Altekenning oilary men sózderi jatyr.

- Kezinde Altykeng «Ayqyn» basylymyna bergen súhbatynda tilshining «sheshendermen qaqtyghys kezinde, kazaktarmen kiykiljing kezinde nemese olargha qarsy shyqqan qazaq bauyrlargha basu aityp, olardy qaytarghan mәselede... Osynyng bәrin óziniz aitasyz, basqa júrt aitpaydy...» degen saualyna «Sebebi, ol kezende búl oqighalardyng barlyghy sol kýiinde jabyq qalghan edi, sheshendermen, kazaktarmen bolghan oqigha... Men aitpaghan talay oqighalar bar. Qúday qalasa, olardy keyin kitap qylyp shyghararmyn» dep jauap qatqan. Ókinishke oray, Altykeng búl maqsatyna jete almaghan tәrizdi. Al sizder búl aitylmaghan oqighalar jóninde bilesizder me? Bilsenizder, Altynbek Sәrsenbayúly qory osy kitapty jaryqqa shygharudy josparyna engize alady ma? Sonymen qatar, Altykenning jaryqqa shyqpaghan satiralyq әngimeleri de az emes kórinedi. Múny da jinaq etip shygharu qajet siyaqty... Jәne Altykenning súhbattary men maqalalary toptastyrylghan «Tәuelsiz elde tәumendi túlghalar bolmauy kerek» kitabyna enbegen súhbattardy da jinaq etip shygharady dep estigen edik kezinde...
- Altekene qatysty kóp adamdar bile bermeytin, estimegen әngimeler jeterlik. Bizding biletinimiz onyng jartysyna jetedi me, jetpey me, kim biledi? Biraz oqighalar men әngimeler, ókinishke oray, ózimen birge ketti. Altynbek qory osy túrghyda biraz izdenister jasap jatyr. Barlyghy oidaghyday bolsa, aldaghy jyldary arnayy әdebiy-derekti jәne ghylymy enbekter jaryqqa shyghady. Oghan arnayy tapsyrys jasaymyz. Sonymen qatar, "ghasyr sotyna" qatysty arnayy bir kitap dayyndap, oghan sot isine qatysty barlyq qújattardy kirgizemiz. Men bilsem, erte me, kesh pe, Altekendi óltirgenderding aty aiqyndalady, sot isi qayta qaralady. Sol kezde әli talay jaghamyzdy ústap, janymyz týrshigedi. Oghan deyingi maqsat barlyq qújattardy saqtap, olardyng mazmúnyn halyqqa jetkizu. Altekenning múrasyna keler bolsaq, negizgi súhbattary men maqalalary kitap bolyp jaryq kórdi. Kitap bolyp shyqpaghan aghymdaghy sayasy jaghdaylargha qatysty kishigirim súhbattary men pikirleri bar. Ózi qatysyp, bas bolyp, qol qoyghan talay resmy qújattar bar. Olardyng da uaqyty keledi. Qúday qalasa, aldaghy uaqytta ózim de Altekene qatysty bir kitap jazamyn dep josparlap otyrmyn. Biraq oghan ishtey dayyndyq kerek. Óz basym әli kýnge deyin Altekendi ólimge qimay kelem. Sol ma, әlde ishki jauapkershilik pe, әiteuir әzirge birdene ishtey tejegish bolyp otyr. Eger qajetti mýmkindikterge qol jetkizsek, Altekenning ólimi men sot isine qatysty derekti filim týsirudi oilap otyrmyz. Biraz әngime qarajat mәselesine tirelip otyrghanyn da úmytpayyq. Qoldan kelgendi istep kelemiz. 2006 jyl alystaghan sayyn kóptegen nәrseler aiqyndalyp, bolghan oqighalar men jayttargha degen kózqarastar ózgerip keledi. Altekeng uaqyt ótken sayyn irilenip, daralanyp keledi. Kóptegen oqighalar qayta qaraudy, qayta zerdeleudi talap etedi. Basty júmys osy túrghyda.

- Jalpy, qor býgin qanday júmystarmen shúghyldanuda? Aldaghy josparlary qanday? Qordy kimder qarjylandyruda?
- Jospar kóp. Onyng barlyghyn tizbelep aita beruding qajeti shamaly. Olar iske asqan kezde ózderiniz estip te, bile de jatarsyzdar. Basty baghyt ýsheu: 1) Altekendi eske alu sharalaryn ótkizu (11 aqpan men 12 qyrkýiek kýnderi eske alu sharalaryn úiymdastyru, Altekeng atyndaghy jurnalistik premiyany tapsyru t.t.); 2) Altekenning sayasy múrasyn damytu, ony naqty sayasy jobalargha ne ghylymy enbekterge arqau etu; 3) býgingi qazaq eli men qoghamyn tereng zertteu, tereng týisinu (búl túrghyda biraz enbekter jaryq kórdi, birneshe kitap dayyndalyp jatyr). Biraz mәsele, qaytalap aitamyn, qarjygha tireledi. Býgingi daghdarys kezinde qorgha kómek kórsetushilerding sany azaymasa da, olardyng qarjylyq mýmkindikteri birshama shektelip qaldy. Qorgha kómek kórsetip otyrghan tek qazaq biznesmenderi ekenin basyp aitayyn. Bizder qordyng Altekenning atynda ekenin eskerip qarjylandyru mәselesine kelgende belgili talgham men tәkәpparlyq tanytugha mindettimiz. Bәlkim, búl qordyng júmysyn tejep te otyrghan bolar. Alayda Altynbek aghamyzdyng atyna kir kelmeui kerek. Mysaly, men qordyng Mashkevich, Mittal siyaqty atynan adam jeriytin alpauyttardan aqsha alghanyn elestete de almaymyn. Anau bar, mynany isteu kerek dep jәrdemshilerdi talghamay aqsha ala almaymyz. Odan da keybir sharalardy keyinge qaldyrghan abzal. Meniki dúrys pa, búrys pa? Kim biledi? Mening ústanymym osynday. Aldaghy jyldary daghdarystan shyqsaq, jәrdemshilerding mýmkindikteri ashylyp, zaman ornyna kelgen song qordyng belsendiligi tek arta týsetinine kәmil senemin.

<!--pagebreak-->
- Altynbek Sәrsenbayúly dýniyeden ozghan son, eldegi oppozisiya basty iydeologynan aiyryldy deuge bolady ma? Jalpy, Altykeng marqúm tiri bolghanda, Sizding oiynyzsha, býgin oppozisiya qanday dәrejede bolatyn edi dep oilaysyz?
- Dәl solay. Ony Altekenning dostary da, jaulary da talay moyyndady. Ol kisi shyn mәninde qazaq oppozisiyasynyng iydeology, strategi bolatyn. Onyng osy qasiyetterin oppozisiyadaghy barlyq toptar tirisinde moyyndaghan, bas iygen. Sondyqtan da belgili oqighalardan keyin oppozisiyanyng әlsireui, esengireui oryn alghany da haq. Onyng taghy bir ýlken ereksheligi, ol - tikeley memleket basshylyghymen sóilesip, oppozisiya men biylik arasynda dәneker bolatyn. Onyng úyaly telefonyn alyp, memleket basshylarymen saghattap sóilesip, jaghdaydy týsindirip jatqanyna talay kuә bolgham. Keybir kezderi telefonnyng ar jaghyndaghy kisilermen keremet sózge kelip qalatyn. Keyde tym qatty sózder aitatyn, olardyng qarapayym nәrselerdi týsinbey, qipaqtap jatqanyna kýiip-pisetin, nalityn. Qajetti jaghdayda oppozisiya tarapynan shyghatyn mәlimdemeler men resmy qújattardy Preziydentting ózine tikeley jetkize alatyn, sonyng mýmkindikterin tabatyn. Onyng talay mysalyn aita alamyn. Osyghan dәneker bolghan biyliktegi adamdardy da jaqsy bilemin. Uaqyty kelgen kezde ony da aitarmyz. Altekeng dýniyeden ozghan song oppozisiya men biylik bir-birimen tildesuden qaldy. Oppozisiyada biyliktegiler syilaytyn, sózi ótimdi adamdar neken-sayaq, joq dese de bolady. Búnym oppozisiyadaghylar jaman iya әlsiz adam degenim emes. Alaydy shynayy jaghday osy. Eldegi jaghdaydy, oppozisiyanyng oiy men isteri turaly aqparat Preziydentke jete bermeydi. Jetse búrmalanyp jetkiziledi. Búl da anyq nәrse.
Oppozisiyanyng jaghdayyna keler bolsaq, mening oiymsha, Altekeng tiri bolsa oppozisiyanyng mýmkindikteri әldeqayda myqty bolar edi. Kem degende basy birikken, oiy anyq, baghdary aiqyn kýsh bolar edi dep oilaymyn. Býgingi kýni bayqap jýrem, kóptegen oppozisiyada jýrgen adamdar reti kelgende "Altekeng marqúm bar bolsa bylay eter edi, bylay ister edi" dep jatady. Osynyng ózi kóp nәrseni anghartady emes pe? Qalghanyn ózderiniz topshylay berinizder.

- Altykeng bir súhbatynda «Qazaqtar sayasy reformalargha dayyn emes» degen sóz últymyzdy «aqyl-esi dúrys emes» dep aitqanmen birdey. Halyqtyng parasat-payymyna, týsinik-týisigine eshqashan shәk keltiruge bolmaydy. Ásirese, auyl bәrine dayyn» degen bolatyn. Qazaqstan EQYÚ-gha tóraghalyq jasaudyng aldynda jalaulatyp-jarnamalatyp sayasy reformalar jasaghan boldy. Biraq, búl sayasy reformalar bir partiyaly Parlamentke jetkizdi. Bylaysha aitqanda, sheteldik sarapshylar aityp jýrgendey, bir qadam algha, eki qadam artqa jyljydyq. Mine, biyl EQYÚ-gha tóraghalyq jasap otyrmyz. Osy jyly Qazaqstan biyligi qanday da bir reformalargha, ondy isterge qadam jasaydy ma? Sarapshy maman retindegi oiynyzdy bilsek.

- Altekenning sózine, onyng kóregen oilaryna alyp-qosarym joq. Ózim de sol oidamyn. Al EQYÚ-gha tóraghalyq mәselesine kelsek, onyng qazaqqa bereri shamaly. Búl tek jarnamashyl, jarapazanshyl oqigha bolyp ótedi de ketedi. Bizding ondaghy tóraghalyghymyz eldegi reformalargha bastama bolmaydy. Ol bir qymbat әshekey, oiynshyq. Mysaly, Nazarbaev Fransiyadan qymbat kostum satyp alsa, bizder mindetti týrde sol Fransiyaday bolamyz dep eshkim aita almaydy ghoy? Myna bizding tóraghalyghymyz da sol shetelding "kostumi" siyaqty. Kiygen adamgha quanysh, qalghany iya sanyn soghady, iya qyzghanady.
- Altynbek Sәrsenbayúlynyng ómirden ozghanyna tórt jylgha juyqtady. Osy uaqyt ishinde onyng qúpiya ólimi jayynda jana aqparattar taba aldynyzdar ma? Qazaqstan EQYÚ-gha tóraghalyq etip otyrghan uaqytta qylmystyq isti qayta ashtyryp, tergeudi qayta jasatugha mýmkindik bar ma?

- Tergeu men sottyng qújattary tolyq qolymyzda bar. Biraz resmi, beyresmy aqparattardy alyp otyrmyz. Olardy saqtau, óndeu bizding mindetimiz. Bolashaqta bir mýmkindik ashyla qalsa, ony dereu paydalanugha әzirmiz dey alamyn. Býgingi jaghdayda elimizding sot jәne qúqyq qorghau oryndary búl mәseleni "jyly jauyp tastady". Alayda erteng zaman sәl ózgerse, alghashqy bolyp qayta qaralar eki is bolsa, bireu Zamanbektin, ekinshisi Altynbekting isteri. Aman bolsaq, oghan da jetemiz. Sol kezde tapsyrys bergen, tapsyrysty oryndaghan, biylikting artyn jabu ýshin qyzmet etken, tergeudi bir izge salyp, ony búrmalaghan, sotta isti dúrys qaramay, ony basqa jaqqa búryp ketkenderding aty shyghady. Aynalyp kelgende búndaylardyng sany jýzden asady. Zaman ózgersin, búlardyng ózderi birinshi bolyp algha shyghyp, ashyla sayraydy. Býgin Qazaqstan Europadaghy adam qúqyqtary jónindegi sotty moyyndamay otyr. Eger Qazaqstan onyng pәrmenin moyyndasa, bir aptadan keyin Altekene qatysty qújattar onyng aldyna barar edi. Taghy da qaytalap aitam, EQYÚ-gha tóraghalyq bizge eshtene bermeydi.

- Taqyrybymyzdyng auanyn ózgertsek. «El birligi» doktrinasyna baylanysty biylik bergen uaqyt ta tәmamdaldy. Balama doktrinany jasap ýlgerdinizder me? Endi talqylaugha qay doktrina týsedi? Jalpy, qantardyng 20-syna deyingi júmystarynyz jóninde qysqasha aityp ótseniz.

- Qújatty der kezinde dayyndap ýlgerdik. Oghan birneshe úiym men ondaghan adam qatysty. Ol gazetter men internetke basylyp shyqty. Mazmúny men baghytyn kez-kelgen adam sol jerden oqy alady. Biylikke ol qújat qazaq ziyalylary men últshyl úiymdarynyng atynan tabystaldy. Bizding talabymyz aiqyn: biylik uәdesine túryp, biz jasaghan balama jobany resmy baspasózge jariyalasyn; eki qújattyng basyn biriktiretin eki jaqtan birdey adam qatysatyn júmys tobyn qúrsyn. Bizding oiymyz, ústanymdarymyz dayyndalghan qújatta aiqyndaldy. Bolashaqta sol qújatty keneytip, ýlken qújat dayyndap, ony bolashaqta ótetin Qazaq qúryltayynyng talqysynan ótkizip, qabyldatamyz. Sol qújat (maniyfest bola ma, basqa bola ma) jalpy qazaq últyn, qazaq qoghamyn biriktiretin túghyrnama boluy kerek. Ol memleket organdary men sayasy partiyalar ýshin baghdar bolatyn dýniyege ainalsa eken dep qalaymyn. Al Doktrinagha keler bolsaq endigi sheshim biylikting qolynda. Eger biylik shynayylyq tanytsa, birigip júmys isteuge әzirmiz. Eger oiyn men ailagha basatyn bolsa - bizder sayasy kýresti odan әri jalghastyryp, ýdetemiz. Bir soqyr aitypty ghoy "Kóremiz" dep. Biylikting jauabyn kýteyik.

- «Kedendik odaq» ayasynda shu shyghyp jatyr. Belarusi memleketi odaq ayasynan shyghady degen sybys ta bar. Bylaysha aitqanda, Qazaqstan biyligining odaqtan kýtken nәtiyjesi qazirding ózinde kýirep jatqanday. Bolashaqta qanday bolmaq? Sarapshy retindegi pikiriniz?

- Men Kedendik odaq degenge ýlken kýdikpen qauiptene qaraymyn. Eger Reseydegiler búny "bayaghy Kenes Odaghyn qalpyna keltiru" dep týsinip, bórikterin aspangha atyp jatsa, bizding basshylyqtyng "alaqayy" aqymaqtyq. Ázirge aqymaqtyq. Bolashaqta qylmysqa ainalmasyn dep tileymiz. Erte me, kesh pe, Qazaqstan búl Odaqtan shyghady dep senemin. Biylikke últshyl kýshter kelsin, býgingi biylik maqtanyp otyrghan aimaqtyq odaqtardyng biri de qalmas. Dәl qazirgi uaqytta Resey bizge bir qadam jasasa, bizder odan on qadam jasap qashuymyz kerek. Eng aldymen ruhani, sayasi, aqparattyq salada. Reseymen sauda-sattyqty jasaugha bolar, alayda aghayynshylyq pen dostyq bolady degenge senbeymin. Qoy men qasqyr, jylqy men ay on qossa da "dos" bolmaydy. Biylik "kedendetken", "odaqtasqan" sayyn oghan degen últtyng narazylyghy eselep óse berui kerek. Dýiim qazaqtyng Reseyge degen kózqarasy belgili: ata-babasyn milliondap qyrghan memleket men halyqty keshiru onay sharua emes. Ol ýshin Resey ózi keshirim súrau kerek. Al býgingi Resey onday qadamgha dayyn emes. Aldaghy jiyrma jylda búl mýmkin emes. Resey elimizge ondaghan miilliard dollar salsa da qazaqtyng kónilin ózgerte almaydy. Mysaly, atam zamanda týrik babalarymyzben jaulasqan Qytaygha degen kózqarastar mynjarym jyl ishinde asa qatty ózgere qoyghan joq. Reseyge de sonday kózqaras qalyptasyp boldy. Sondyqtan býgingi "odaqtardyn" barlyghynyng teren, tarihi, ruhany negizi joq. Negizi joq, tamyry joq qúbylystar úzaqqa barmaydy. Olar jelding yghyna qaray jýiitkiytin qanbaqqa úqsaydy. Al qanbaq mәueli bәiterek bola ala ma? Sondyqtan osyghan qarsy kýres toqtamauy kerek.
- «Million gektar jerdin» jyry әli de biter emes. «AZAT» JSDP qantardyng 30-y kýni osyghan baylanysty miting ótkizbekshi...

- Ony tolyq qoldaymyn. Onday miting bolatyn bolsa, oghan qatysam. Qytaygha jer bersek, milliondap qytay engizsek, bittik. Biylik búnday qadamgha barsa, ózine-ózi or qazady. Oghan qarsy qazaq týgili, orysyng da qarsy shyghady. "Quyrdaqtyng kókesin týie soyghanda kóresin" deydi ghoy qazaq. Keyde, osy jer mәselesin biylik Kedendik odaq pen Doktrinany ótkizu ýshin qasaqana aityp otyr ma dep oilap qalamyn. Ondaghy maqsat ana mәselelerden halyqtyng kónilin búryp әketu. Solay boluy da mýmkin.
- Halyqty tobyrgha tenegen Oljas Sýleymenovke qarsy hat jazyp, ony Parijge joldaghanynyzdan habardarmyz. Ol jaqtan qanday da bir habar boldy ma?

- Aytarymdy aittym. YuNESKO-daghy bizding elshilikting poshtasyna jiberdim. Shynyn aitsam jauap kýtip otyrghan joqpyn. Oljas Sýleymenov keshegi kýn men kelmeske ketken qoghamnyng adamy. Onyng pikiri men ýshin qyzyq emes. Adam retinde, azamat retinde bilgenin istesin. Biraq onday adamdar YuNESKO siyaqty úiymda elshi bolugha qaqysy joq. YuNESKO әlem elderining mәdeniyetin saqtau ýshin qúrylghan úiym. Al Oljas Sýleymenov óz tili, mәdeniyeti, tarihyna, ainalyp kelgende últyna qarsy shyghyp otyrsa, ol ana jerde qay týrimen jýrmek? Jetpisten asty, alatynyn aldy, jeytinin jedi, demalsyn endi. Ábden aljytyp, bedelin qúm qylyp ony elshi qylyp ústaudyng ne keregi bar? Ol kezinde últtyq ruh ýshin biraz enbektendi. Talay qazaqtyng qazaqtyqqa qaytuyna yqpal etti. Ol enbegin men joqqa shyghara almaymyn. Alayda onyng býgingi kýngi tirligi sol enbegin joqqa shygharyp otyr. Men mynaday astronomiyalyq mysaldy jii aitam: týnde dalagha shyghyp, júldyzdardy kóremiz. Sóitsek, biz kórip otyrghan júldyzdardyng jaryghy olardyng osydan myndaghan jyl búrynghy jarqyly eken. Sol jaryqtyng jerge jetui ýshin myndaghan jyl qajet. Al osy arada keybir júldyzdar óship te qalady, jarylyp ta ketedi. Mine Oljas aghamyz da osynday "júldyz". Búrynghy jaryghy bar, al ózi joq.

- Býgingi ashyq әngimede biraz nәrse aityldy ghoy dep oilaymyn. Oi-pikirinizben bólisken saliqaly әngimeniz ýshin oqyrmandar atynan alghysymdy bildiremin. Aldaghy uaqytta ózinizben taghy da keleli mәseleler jóninde súhbattasa jatarmyz degen ýmittemin. Enbekteriniz jemisti bolsyn!
Qonaqpen әngimelesken E.MOLDABEKÚLY.

http://www.alash.ucoz.org