Ermúhamet ERTISBAEV
Ermúhamet ERTISBAEV, Qazaqstan Preziydentining kenesshisi: Nazarbaev – TMD kenistigindegi eng tabysty reformator
Ermúhamet ERTISBAEV, Qazaqstan Preziydentining kenesshisi: Nazarbaev – TMD kenistigindegi eng tabysty reformator
Ontórt jyl ishinde Preziydentting birneshe mәrte sayasy isterjónindegi kenesshisi bolghanErmúhamet Ertisbaev Aqordanyng basty iydeologtarynynbirisanalady. Biylikting baghytyn qorghaugha janyn salatyn sayasatker oppozisiyamen ashyq pikirtalasudan da, júmyssyz qaludan da, tipti jurnalister «bәtenkelerinin» soqqysynan da qoryqpaydy...
– Siz birneshe jyl búryn Qazaqstannyn basqaru jýiesin superpreziydenttik dep ataghanediniz. Biraq sodan beri Konstitusiyagha ózgerister engizilip, birqatar sayasy zandar qabyldandy emes pe? Qazirgi jýieni endi qalay sipattar ediniz?
– Qazir Qazaqstandaghy basqaru formasy – preziydenttik respublika. IYә, shynymen, 1995 jyly jalpyhalyqtyq referendumda jana Konstitusiya qabyldanghan kezde men superpreziydenttik respublika turaly aityp edim. Óitkeni sol kezde Memleket basshysyna óte ýlken ókilettikter berildi. Biraq qazir Parlament Ýkimetti shynayy baqylap, ony tipti jasaqtay alady. Jalpy, qatty qarjylyq jәne ekonomikalyq daghdarys kezinde atqarushy biylikti kýsheytkendi jón sanaymyn.
Ukrainada ne bolyp jatqanyn qaranyzshy?! Preziydent Viktor Yushenko premier-ministr Yuliya Timoshenkomen kәdimgidey soghysyp jatyr. Jaqynda preziydent Yushenko teleefirde barlyq telekórermenderdi «eger teledidargha Timoshenko shyqsa, onyng betine týkiruge» shaqyrdy. Oghan jauap retinde Timoshenko preziydentting ýstinen sotqa shaghymdanatyndyghyn mәlimdedi. Siz sonday «demokratiyanyn» bizde bolghanyn elestete alasyz ba? Onda bizding memleket bir aida kýireydi. Óitkeni halyq әrkez kýshti biylikti qúrmettep, әlsiz biylikti әjua etken.
Ukrainada ne bolyp jatqanyn qaranyzshy?! Preziydent Viktor Yushenko premier-ministr Yuliya Timoshenkomen kәdimgidey soghysyp jatyr. Jaqynda preziydent Yushenko teleefirde barlyq telekórermenderdi «eger teledidargha Timoshenko shyqsa, onyng betine týkiruge» shaqyrdy. Oghan jauap retinde Timoshenko preziydentting ýstinen sotqa shaghymdanatyndyghyn mәlimdedi. Siz sonday «demokratiyanyn» bizde bolghanyn elestete alasyz ba? Onda bizding memleket bir aida kýireydi. Óitkeni halyq әrkez kýshti biylikti qúrmettep, әlsiz biylikti әjua etken.
– Sizaytqanday, Parlamentkebelgilibirókilettikterberilgenimen, bizdeәlikýshtipreziydenttikbiylikqoy?! Osyghan oray Eduard Shevardnadzening Núrsúltan Nazarbaev turaly sózi eske týsedi. Ol preziydentting qolyna biylikti kóp shoghyrlandyrghan kýshti sayasatker ekenin aita kelip, sóz sonynda: «Al Nazarbaevtan keyin sizderde ne bolady?» degen edi. Bәlkim, biylikti kelesi adamgha tiyimdi týrde beru mehanizmin oilastyrudyng uaqyty kelgen shyghar?
– Maghan Nazarbaevtan keyin ne bolatynyn elestetu qiyn. Men Preziydent Nazarbaevtyng ózining preziydenttik merzimin ayaghyna deyin, yaghny 2012 jyldyng jeltoqsan aiyna deyin atqaruy qajettigin bilemin әri oghan óte nyq senimdimin. Búl uaqytqa deyin elimiz daghdarystan shyghyp, Preziydent kelesi merzimge, yaghny 2017 jylgha deyin preziydent bolu ýshin saylaugha týsudi ózi sheshedi.
MenQazaqstanhalqyýshinOdaqkýiregennenkeyinosyndaykóshbasshynynbolghanynýlkenjaqsylyqәrisәttilikdepesepteymin. TMD elderinde kóp bolamyn. Sol kezde olardyng bizge qarap qyzyghatynyn bilemin. Bizding Preziydent Qazaqstan ýshin kóp nәrse jasady jәne barlyq sarapshylardyng pikirinshe, Nazarbaev – TMD kenistigindegi eng tabysty reformator. Alys shetelde de bizding Preziydentti qúrmettep, ony TMD kóshbasshylarynyng birine balap, әlemdik dengeydegi sayasatker sanaydy.
Áriyne, Preziydent biylikti tabys etu mәselesin oilaydy. Biraq naqty bir túlghalar jayly aitugha erterek.
Áriyne, Preziydent biylikti tabys etu mәselesin oilaydy. Biraq naqty bir túlghalar jayly aitugha erterek.
– Qazir sheteldik basylymdargha kózjýgirtseniz, keybir sarapshylar jaqynda ghana Qazaqstannyndamubanki viyse-preziydentibolghan 23 jastaghy NúrәliÁliyevtitaqmúrageriretindejiyiqarastyratynbolypty. Siz búl jóninde ne oilaysyz?
– Men qatelespesem, Qazaqstan preziydenti 40 jasqa tolghan, Qazaqstan azamaty bola alady. Sondyqtan sizding súraghynyz 17 jyl ótkennen keyin, yaghny 2030 jylgha qaray ózekti boluy mýmkin. Biraq oghan deyin kim bar, kim joq? Kez kelgen Qazaqstan azamaty, onyng ishinde Nazarbaevtyng tuysqandary da el preziydenti bolu ýshin saylaugha týse alady. Degenmen sizding súraqty búlay qoyynyzdyng mәnisi joq. Óitkeni sheshushi sózdi halyq aitady. Bәsekelesti әri erkin saylauda halyq eldi kim basqaratynyn ózi sheshedi.
– JaqyndaPreziydenttinopponentterininbiriRahatÁliyevPreziydentәkimshiliginin «Superhan» depatalatynstrategiyalyqjobasyturalyaytqanedi. Preziydent biyligin 2025 jylgha deyin úzartu mәselesi taldanghan qanday da bir joba bar ma?
– Birinshiden, RahatÁliyev – Nazarbaevtynopponentiemes. Rahat Áliyev – sot 20 jyl týrmege qamaugha ýkim shygharghan memlekettik qylmysker. «Superhan» degen eshqanday da preziydenttik baghdarlama joq. Múnyng bәri – oidan shygharylghan qaueset.
Óziniz oilanyzshy, bizge Preziydentting biyligin úzartu ýshin qaydaghy joq baghdarlama ne ýshin qajet? Onsyz da 2005 jyly jeltoqsannyng 4-de qazaqstandyq saylaushylardyng 91 payyzy qazirgi Preziydentti qoldap dauys berdi emes pe?! Al 2012 jyldyng jeltoqsanyna deyin әli ómir sýruimiz kerek. Alda uaqyt kóp. Preziydent qazir bir-aq nәrsege bas qatyrady: әlemdik qarjy daghdarysynan qalaysha abyroyly týrde shygha alamyz? Qazaqstan ekonomikasy men naryqtyq reformalardyng barlyq nәtiyjelerin qalay ghana saqtap qalamyz? Búl baghytta ol kýn sayyn júmys isteydi.
Óziniz oilanyzshy, bizge Preziydentting biyligin úzartu ýshin qaydaghy joq baghdarlama ne ýshin qajet? Onsyz da 2005 jyly jeltoqsannyng 4-de qazaqstandyq saylaushylardyng 91 payyzy qazirgi Preziydentti qoldap dauys berdi emes pe?! Al 2012 jyldyng jeltoqsanyna deyin әli ómir sýruimiz kerek. Alda uaqyt kóp. Preziydent qazir bir-aq nәrsege bas qatyrady: әlemdik qarjy daghdarysynan qalaysha abyroyly týrde shygha alamyz? Qazaqstan ekonomikasy men naryqtyq reformalardyng barlyq nәtiyjelerin qalay ghana saqtap qalamyz? Búl baghytta ol kýn sayyn júmys isteydi.
– Degenmen janaghy joba boyynsha júmys istegen naqty adamdardyng esimderi atalady. Mysaly, qazirgi «Samúryq-Qazyna» qorynyng tәuelsiz diyrektory, amerikalyq maman Aleksandr Mirchev. Siz ony tanisyz ba?
– Menózimonymenjeketanysbolghanemespin. Biraq anda-sanda ony bir mәjilisterden kórip qalamyn. Ol turaly bedeldi jәne sauatty maman dep aityp jatady. Sheteldikterdi «Samúryq-Qazynagha» tәuelsiz diyrektor etip taghayyndaghandary dúrys. Búl – halyqaralyq tәjiriybe. Sheteldik mamandardy tartuymyz kerek. Qazaqstan Ayda emes, halyqaralyq qauymdastyqta túrady emes pe?! Preziydent mysaly, tәuelsizdik alghan kezde sheteldik kenesshiler men mamandargha jii jýginetin.
– Sizdin «Qazaqstanmen Nazarbaev: ózgerister qisyny» atty kitabynyzgha qaraghanda, birinshi Preziydentturalykópaqparatqaqanyqsyz. Al siz Preziydentting janynda jýrgen kezinizde onyng tosyn nemese qisyngha baghynbaytyn bir isin bayqadynyz ba?
– Egermeninsolkitabymdymúqiyatoqysanyz, onynishinenPreziydenttisynaytynbetterdidetabarediniz. Aytpaqshy, Preziydent osy kitapty oqyp shyqqannan keyin búl syngha da jaybaraqat qana qarady. Onyng kýshi de – osynda.
Jalpy, 17 jyl ishinde Preziydentke qarsy aitylghan syn kóp boldy. Búl tek qana oppozisiyalyq basylym betinde ghana aitylyp qoyghan joq. Saliqaly syndy Preziydent әrdayym dúrys qabyldaydy. Biraq «tyrnaq astynan kir izdeushilikke», jónsiz qaralau pen faktini búrmalaushylyqqa tózbeydi. Eger bir gazet sheneunikti negizsiz aiyptasa nemese sybaylas jemqorlyq boyynsha oghan kinә taqsa, Preziydent әrdayym sheneunikting ony joqqa shygharuyn nemese óz abyroyyn qorghau ýshin gazetti sotqa beruin talap etedi.
Strategiyalyq túrghydan alghanda, Preziydent qisynsyz qadamdargha barghan emes. Biraq ol taktikalyq baghytta shalys basuy, kadrlyq qatelikter jiberui mýmkin. Preziydentting de tiri pende ekenin esten shygharmayyq, al grekter: «Adamgha qatelesu tәn» dep ertede aitqan. Derbes memleket qúru, sayasy jәne naryqtyq reformalar jasau – auyr is. Eng bastysy – biz algha qaray úmtyldyq, toqtaghan joqpyz, últaralyq jәne ýlken әleumettik qaqtyghystargha jol bermey, tabysty naryqtyq reformalar jasadyq.
Jalpy, 17 jyl ishinde Preziydentke qarsy aitylghan syn kóp boldy. Búl tek qana oppozisiyalyq basylym betinde ghana aitylyp qoyghan joq. Saliqaly syndy Preziydent әrdayym dúrys qabyldaydy. Biraq «tyrnaq astynan kir izdeushilikke», jónsiz qaralau pen faktini búrmalaushylyqqa tózbeydi. Eger bir gazet sheneunikti negizsiz aiyptasa nemese sybaylas jemqorlyq boyynsha oghan kinә taqsa, Preziydent әrdayym sheneunikting ony joqqa shygharuyn nemese óz abyroyyn qorghau ýshin gazetti sotqa beruin talap etedi.
Strategiyalyq túrghydan alghanda, Preziydent qisynsyz qadamdargha barghan emes. Biraq ol taktikalyq baghytta shalys basuy, kadrlyq qatelikter jiberui mýmkin. Preziydentting de tiri pende ekenin esten shygharmayyq, al grekter: «Adamgha qatelesu tәn» dep ertede aitqan. Derbes memleket qúru, sayasy jәne naryqtyq reformalar jasau – auyr is. Eng bastysy – biz algha qaray úmtyldyq, toqtaghan joqpyz, últaralyq jәne ýlken әleumettik qaqtyghystargha jol bermey, tabysty naryqtyq reformalar jasadyq.
BÁSEKENIN KÓKESI SONDA BOLADY
– Jaqynda birqatar konstitusiyalyq zandar qabyldandy. Al búghan deyin jeti birdey sayasy partiya Preziydentten oghan veto qoiydy súrap edi. Sebebi olardyng oiynsha, biylik týzetuler arqyly zandardy әnsheyin «әrlep» qoyghan. Onda búl ózgerister bizge nege kerek boldy?
– Enbastysy – bizbirornymyzdatúrghanjoqpyz. Sayasy jýieni modernizasiyalap, Qazaqstan qoghamyn demokratiyalandyru jolymen kelemiz. Oghan qosa EQYÚ pikirlerin eskeremiz. Biraq EQYÚ Qazaqstannyng osy úiymgha tóraghalyq etuine qatysty eshqanday sharttar qoyghan emes. Múny erekshe atap ótken manyzdy. Oppozisiya «әrlegish» ózgerister turaly aituy mýmkin, biraq qazirgi jaghdayda jappay demokratiyalyq qayta qúrulargha baru aghattyq bolar edi.
– Nege? Demokratiyalyq ózgeristerding nesi qorqynyshty?
– Demokratiyanyng ornyna bizde haos payda bolar edi. Bilesiz be, Germaniyada 30-jyldardyng basynda qatty qarjylyq jәne ekonomikalyq daghdarys boldy. Demokratiya әlsirep, haosqa ainaldy. Osy aghymmen biylikke týnek pen zúlymdyq kýshteri keldi.
Múnyng bәri Germaniya men әlem ýshin nemen tynghanyn bәri jaqsy biledi.
Múnyng bәri Germaniya men әlem ýshin nemen tynghanyn bәri jaqsy biledi.
– Demokratiyalyqelderdinkerisinsheekonomikasydaórkendeptúrghanjoqpa? Siz qanday demokratiyalyq qayta qúrulardan qauiptenip túrsyz?
– Áleumettiknarazylyqórshipketetinekonomikalyqjәneqarjydaghdarysykezindebiylikpartiyasyýshinsaylauótkizuqauiptide, qaterlidepotyrmyn. Bir-eki jyl ýkimet, jergilikti biylik júmys isteui tiyis. Sebebi әlemdik ekonomikalyq daghdarys eki jylgha sozylatyn shyghar. Sodan keyin ekonomika sózsiz qayta órkendey bastaydy. Sol kezde saylau ótkizuge bolady.
– Egerqazirsaylaubolsa, qoghamdajappaybeybereketsizdikorynaladydepotyrsyzba?
– Joq. Bizdinoppozisiyadaghyopponentterimizәleumettik-sayasiybaghyttaghyqyzylsózgeberilip, әleumettikdaghdarystynbarlyqkemshiliginbiylikkejabadyda, halyqqauәdeniýiiptógedi. Onda búl saylau emes, jappay aldau nauqany bolyp shyghady.
– Saylauboyynshaamerikalyqbirzertteushirespublikalyqtarmendemokrattarkýresindeekonomikalyqfaktordynsheshushirólatqaratynynaytqanedi. Qazirgi elimizdegi ekonomikalyq jaghday qazirgi biylikting saqtaluyna qanshalyqty qauipti bolmaq?
– Qazirgiekonomikalyqjaghday 2012 jylghysaylaudaParlamentýshinde, Preziydentýshindeensheshushirólatqarady. Eger daghdarys sozylyp, resessiya (óndiristing toqtap qaluy) úzaq uaqytqa sozylsa, kelesi saylauda «Núr Otan» partiyasyna óte qiyn bolady. Preziydentke qalay bolghanda da jenilirek soqpaq. Óitkeni onyng halyq arasyndaghy bedeli óte joghary. Degenmen 1999, 2004 jyldardaghyday óte kýshti bәsekelestik kýres bolatyny anyq.
– Qazirkeybirqazaqstandyqsayasattanushylareldeekonomikalyqjaghdayushyqpaytúrghankezde 2012 jylghadeyinsaylauótkizipjiberubiylikýshinәldeqaydatiyimdibolmaqdeydi. Olay bolsa, Qazaqstanda kezekten tys parlamenttik jәne preziydenttik saylaudyng ótu mýmkindigi qanday?
– Qazirgi daghdarys terendegen joq. «Núr Otan» partiyasy әli kýshti jәne halyqtyng aldynda bedeldi әri onyng senimine ie bolyp otyr. Al 2012 jyldyng tamyz aiynda (kelesi kezekti saylau bolatyn uaqyt) jaghday qanday bolady? Ony aitu qiyn. Eger biyl kezekten tys saylau bolsa, «Núr Otan» jenip shyghady. Biraq endi Parlament bir partiyaly bolmaytyndyqtan, Parlamentke jeti payyzdyq mejeden ótpegen ekinshi partiya da kiredi. Eger dauys jinau mejesin enserse, teoriya jýzinde ýsh partiya da Parlamentke ótui mýmkin. Áriyne, partiyalar ýshin joghary meje qoyylyp otyr. Biraq zandy oryndau kerek.
Preziydent byltyr qyrkýiekting 2-si kýni Parlament sessiyasynyng ashyluynda kezekten tys parlamenttik saylau ótkizuge eshqanday ýlken qúqyqtyq jәne sayasy sebepter kórip túrmaghanyn aitqan. Sondyqtan búl mәsele qazir Preziydent әkimshiliginde talqylanyp, qaralyp jatqan joq.
Preziydent byltyr qyrkýiekting 2-si kýni Parlament sessiyasynyng ashyluynda kezekten tys parlamenttik saylau ótkizuge eshqanday ýlken qúqyqtyq jәne sayasy sebepter kórip túrmaghanyn aitqan. Sondyqtan búl mәsele qazir Preziydent әkimshiliginde talqylanyp, qaralyp jatqan joq.
– Preziydentjaqynda «NúrOtan» mýshelerineldinqarjydaghdarysynjenuinekýmәndanatynsayasatkersymaqtardyәshkereleugeshaqyrdy. Búl sonda qanday nauqan bolady? Áshkereleu qalay jýrmek?
– Áriyne, partiyajinalystaryndaoppozisionerlerdi «qútyrghanitter» men «fashistagentteri» siyaqtyatyptastaughashaqyrghan 1937 jyldaghydaybolmaydy. Ángime pikirtalastar men jaryssózder arqyly preziydenttik baghytty jýrgizip, oppozisiyalyq baghyttyng jónsizdigin kórsetu turaly bolmaq. Mysaly, oppozisiya Últtyq qordaghy qarjyny halyqqa tendey taratyp beruge shaqyryp edi ghoy. Eger biz búghan 2004 jyly barsaq, onda qazir valuta qorynan júrday bolyp, jýie qúraushy bankterdi aman alyp qala almas edik. Sóitip eldegi jaghday kýrt nasharlap keter edi.
Men bizding opponentter tarapynan aitylatyn syngha jauap beru qajet dep sanaymyn. Sondyqtan ózim gazetterge belsendirek maqala berip, televiziyagha kóbirek shyghamyn. Birneshe ret tipti oppozisiyanyng sezderinde sóz sóilep, «Politon» klubyna baryp, dóngelek ýstel, týrli mәjilisterge qatysamyn. Sebebi aqiqat pikirtalas kezinde ashylady.
Men bizding opponentter tarapynan aitylatyn syngha jauap beru qajet dep sanaymyn. Sondyqtan ózim gazetterge belsendirek maqala berip, televiziyagha kóbirek shyghamyn. Birneshe ret tipti oppozisiyanyng sezderinde sóz sóilep, «Politon» klubyna baryp, dóngelek ýstel, týrli mәjilisterge qatysamyn. Sebebi aqiqat pikirtalas kezinde ashylady.
– Sizózinizoppozisiyaqatarynanbiylikkeketkende: «Qazaqstandaoppozisiyaqúruqúrdalbasa: eshqandaytәrtipjoq, oydyntolyqbeybereketsizdigi, ózarabirin-biriayyptaumenliyderboluýshinjasyryntartysbar» degenediniz. Sodan beri bizding oppozisiya ózgerdi me?
– Bizde oppozisiyalyq liyderler bar. Olardy renjitpeu ýshin olargha bagha bermeymin. Men olardyng kóbimen әngimelesip, údayy sayasy jiylystarda jolyghyp túramyn. Mәsele – olardyng kýshti nemese әlsiz boluynda emes. Oppozisiyanyng mәrtebesi olardyng harizmasyna nemese jekelegen adamdardyng sayasy erik-jigerine tәueldi bolmauy tiyis. Oppozisiyanyng mәrtebesi AQSh pen Angliyadaghyday sayasy jýiege dendep enui tiyis. Onda jengen partiya ýkimetti jasaqtap, jenilgen partiya resmy týrde parlamentte oppozisiyalyq partiyagha ainalady. Angliyada, mysaly, «Úly mәrtebelining ýkimeti» nemese «Úly mәrtebelining oppozisiyasy» deydi. Yaghny onda biylik pen oppozisiya – birtútas. Al bizde biylik pen oppozisiya ýnemi ýzdiksiz soghysyp jýrui kerek degen eski stereotip qalyp qoyghan. Búl dúrys emes. Mysaly, Amerikada «oppozisiya» degen úghym mýldem joq. Onda tek jekelegen mәseleler boyynsha oppozisiya bar. Aytalyq, Irak mәselesi nemese memlekettik budjetke qatysty. Bizge de osynday tәjiriybeni engizgen jón.
ÓZIMTURALYNEKROLOGTANBASQANYNBÁRINERIZAMYN
– Ermúhametmyrza, endiózinizjaylysóilessek. Jaqynda respublikalyq gazetterding birinde jariyalanghan derekterge qaraghanda, 2007 jyly siz Mәdeniyet jәne aqparat ministrligin basqaryp túrghan kezinizde memlekettik elektrondy kitaphana jasau ýshin budjetten 100 mln tenge (800 myng dollardan astam) qarjy bólinipti. Al búl osy maqsatqa júmsaluy tiyis qarjydan 25-44 ese artyq eken! Múnsha aqshanyng qayda ketkenin aitpaysyz ba?
– Múnynbәri – jurnalistinoylaptapqanyghoy.Aytpaqshy, 100 millionturalymaqalashyghasalysymen, menenbirinshineistegenimdibilesizbe? Birden Mәdeniyet ministrligine telefon shalyp, jauapty hatshydan osy soma boyynsha barlyq aqparatty berudi súradym. Maghan sonda memlekettik qarjy baqylauynyng búl mәseleni teksergenin jәne birde-bir zang búzushylyqty tappaghanyn aitty. Men búl qújatty «Vremya» gazetine joldaudy súradym. «BAQ» turaly zang boyynsha olar ony jariyalauy tiyis edi. Biraq olar múny әli istegen joq. BAQ turaly zang boyynsha jurnalisting mindeti – shynayy әri obektivti aqparat taratu. Myna jaghdayda jurnalist ótirik pen jalghan aqparatty taratuda. Men búl ótirikke mәn bermey otyrmyn. Eger búlay jalghasa berse, sotqa shaghymdanatyn shygharmyn. Biz osylay ghana BAQ turaly zannyng júmys isteuine qol jetkize alamyz.
– Ondasizgeqarsyúshatynbәtenkelerdekóbeyetinshyghar. Mәselen, Bushqa ayaqkiyimin laqtyrghan Irak jurnaliysi siyaqty osy gazetting jurnalisteri eng birinshi sizge «bәtenke» laqtyrugha dayar. Siz odan da Jogharghy sottyng qadaghalau kollegiyasynyng sheshimin oryndap, jurnalisterding bәtenkelerinen basynyzdy arashalap almaysyz ba?
– 2007 jyldynnauryzayynda «31» telearnadansóilegenkezimde: «Jurnalisterdinarasyndaonbaghandar, aferistermenalayaqtarbar» degenedim. Birde maghan «Vremya» gazetindegi sondaylardyng biri telefon shaldy. Redaktor sotqa berdi. Men audandyq, qalalyq, qalalyq sottyng qadaghalau kollegiyasynda, aqyry Jogharghy sotta jenip shyqtym. Tәuelsiz filologiyalyq saraptama mening eshkimning familiyasyn atap, namysyna tiymegenimdi dәleldedi.
BiraqbyltyrghyjylymamyrayyndamenqyzmettenketkennenkeyinJogharghysotkenettenmenidekinәlideptauyp, basredaktorgha 5 myntengeayyppúltólep, ózmәlimetterimdijoqqashygharuymdysúrady. Men shyn kónilimmen baryp aiyppúlymdy tóledim. Al mәlimetterdi joqqa shygharu mәselesine kelsek, endi qalay әreket eterimdi bilmeymin.
– Nedentosyldynyz?
– Mәselebylayghoy: 1992 jylyzannanazamattardynkeshirimsúraunemesebirnәrsenijoqqashygharumindetinalyptastaghan. Tek bir ghana jaza týri bar: aqshalay aiyppúl tóleu. Aytpaqshy, kiykiljindi ushyqtyrmayyn dep, men eki ret («Qazaqstan» jәne «31» telearna arqyly) keshirim de súradym. Men jenip shyqqan tórt sot ta: «Sot Ertisbaevtyng keshirim súraghanyn nazargha alady» dep jazghan. Biraq bas redaktor ómirining sonyna deyin mening izime týsudi jón kórgen siyaqty... Búl endi onyng abyroyyn arttyrmaytyn is. Biraq men múnyng bәrine óte bayyppen qaraymyn. Baspasózde ózim turaly jazylghannyn, tek nekrologtan basqasynyng bәrine rizamyn.
– Býginsizjurnalistermen, onynishindeIrakjurnaliysinin «erligin» qaytalaghysykeletindermendekezdesesiz. Jýreksinip túrghan joqsyz ba?
– Egerondayjaghdaybolsa, búlbaryptúrghanbúzaqylyq, úyatsyzdyqbolady. Onda búqaranyng aldynda búzaqylyq jasaghan joldastardy әkimshilik jauapkershilikke tartu turaly milisiyagha aryz jazudan basqa amal qalmaydy.
– Sizbyltyrministrqyzmetinenkettiniz. Osy joly da gazettegi maqaladan keyin sizdi júmystan ketui kerek degen pikir aitylyp qalyp jatyr. Eger sayasatpen ainalyspasanyz, qanday ispen shúghyldanar ediniz?
– Rejissuramen. Kórkem filimder týsirer edim. Jas kezimde әuesqoy filimder týsirgenmin. Olar tipti saqtalyp qaldy. Kinony jaqsy kóremin!
Alózqyzmetimdijogharyoquornyndadәrisberudenbastaghanedim. Kandidattyq jәne doktorlyq dissertasiya qorghadym. Birneshe kitap shygharyp, kóp maqalalar jazdym. Kez kelgen sәtte eshqanday dayyndyqsyz sayasattanudan dәris oqy alamyn. Sondyqtan men júmyssyz qalmaymyn. Oghan alandamasanyz da bolady. Biraq qazir men Preziydent komandasyndamyn jәne Memleket basshysyna adal qyzmet etemin. Ol ýshin de, el ýshin de osynday qiyn sәtte Preziydentting janynda boludy ózim ýshin manyzdy jәne mәrtebeli is dep bilemin.
– Ángimenizge raqmet!
Súhbattasqan
Ayjan KÓShKENOVA
Ayjan KÓShKENOVA
