Astana qalasynda bir top qoghamdyq úiym basshylary, qogham qayratkerleri QR Preziydenti-Elbasy Núrsúltan Nazarbaevqa hat joldap, 4 talap qoydy. Onyng ishinde birinshi talap, QR Energetika ministri Vladimir Shkolinikti qyzmetinen alu turasynda eken. Osyghan oray alghashqylardyng biri bolyp jana ministrding taghayyndaluyna qarsylyghyn ashyq bildirgen belgili zanger, Qazaq Últtyq kenesi tóraghasynyng orynbasary Maqsat Iliyasúlynan mәn-jaydy súrap, bildik.

- Maqsat myrza, Vladimir Shkolinikke aldymen shýiligip, onyng ministr boluyna qarsy shyqqan siz boldynyz-au deymin. Ministr myrza nesimen únamay qaldy? Sizding últshyl ekeninizdi bilemiz, sondyqtan ministrding qazaq emestigi negizgi sebep emes pe?

- Onyng negizgi jәne jalghyz sebebi – Vladimir Shkolinik myrzanyng Resey Federasiyasyna býiregi búryp túratyndyghy. Býkil energetikany, onyng ishinde múnayy bar, gazy bar, atom salasy, jylu, elektr bәrin jiyp-terip basqa bir elding mýddesin qorghaushy retinde kózge týsip jýrgen adamgha beru sayasy jaghynan da, últtyq qauipsizdik mәselesinde de ýlken qatelik dep sanaymyn.

- Naqty dәlel keltirseniz?

- Atap aitatyn bolsaq, Vladimir Shkolinik 2009 jyly QR Industriya jәne sauda ministri bolyp túrghan kezde Qazaqstangha keletin shet eldik avtokolikterge salynatyn kedendik salyqty 30 payyzgha arttyrdy. Al 2010 jyly Kedendik odaq qúrylghannan keyin Resey avtokólikterine salynatyn kedendik salyq joyyldy. Sonyng saldarynan, sapaly shet eldik avtokólikterding baghasy tym sharyqtap ketip, qazaqstandyq azamattar sapasyz resey «ladalaryn» alugha mәjbýr boldy. Búl - qazaqstandyq avtodillerlerding ekonomikalyq ziyan sheguine, al, 2010 jyldan bastap reseylik avtokólikterding satyluy 30% artyp, tabysqa keneluine jol ashty. 2014 jyly Qazaqstanda satylghan barlyq avtokólikterding 41,5 % reseylik avtokólikterdi qúrady. Sóitip, V.S.Shkolinik reseylik «Avtovaz» kompaniyasynyng mýddesin ashyq qorghady. 

Óziniz bilesiz, 2009-jylgha deyin «Qazatomprom» Últtyq kompaniyasy Japoniya, Qytay, Kanada, Ýndi, Fransiya jәne Resey kompaniyalarymen tiyimdi baylanysta júmys istedi. Sol kezdegi «Qazatomprom» basshysy Múhtar Jәkishev 2010-jyly Qazaqstannyng bayytylghan urandy Japoniyagha erkin saudalaytynyn, ol turaly Toshiba kompaniyasymen kelisimge qol jetkizgenin mәlimdedi. Alayda, kóp keshikpey M. Jәkishev isti bolyp, onyng ornyna V. Shkolinikting taghayyndaluymen  Qazaqstannyng ýsh birdey iri uran ken oryny «Rosatom»  korporasiyasyna qarasty "Atomredmetzoloto" holdingine satylyp ketti. Sóitip, ayaq astynan Resey Federasiyasy uran óndirisi boyynsha monopoliyagha ainaldy. Al, «Atomredmetzoloto» kompaniyasynyng basshysy Vadim Jivovtyng V. Shkolnikting tughan kýieu balasy bolyp shyghuy– onyng Resey Federasiyasyna qyzmet jasaydy degen kýdigimizdi odan sayyn terendete týsti.

V. Shkolinikting 2011 jyly da Reseyding «Evrohiym» kompaniyasynyng mýddesin qorghaghany turaly Aleksandr Trushkov degen azamat Preziydentke ashyq hat ta jazghan. Ashyq hatta Aleksandr Trushkov  «Evrohiym» kompaniyasyna Qazaqstannyng «Araltóbe», «Kesiktóbe» jәne «Gimmelifarb» fosfor ken oryndarynyng V. Shkolinikting arqasynda qalaysha zansyz ótip ketkeni turaly ashyna jazdy.

Taghy bir tang qalatyn mәsele, býgingi Qazaqstan biyligining energetika salasynda qos standartta sayasat jýrgizip otyrghandyghy.  Bәrimiz jalaulatyp jýrgen «Qazaqstan-2050» baghdarlamasyna sәikes, 2013 jyly Qazaqstan Respublikasynda «jasyl ekonomikany» damytu men  «jasyl ekonomikagha» kóshu Tújyrymdamasy Preziydent jarlyghymen bekitildi. Oghan qosa 2017-jyly EXPO-2017 kórmesin ótkizgeli otyrmyz. Onda da «jasyl ekonomikany» damytu basty nazarda  túr.   Soghan  qaramastan  ekinshi jaghynan Reseyge atom elektr stansiyasyn salugha rúqsat etemiz. Búl jerde de V. Shkolinikting Qazaqstanda AES saludy, ol AES-ti Resey Federasiyasynyng qolymen saludy jәne solardyng atom reaktoryn qoldanudy nasihattaumen kele jatqany mәlim. Endi, ol ministr bolghanda búny jýzege asyratyny anyq.

- Búl aqparattyng bәri qanshalyqty shyndyqqa janasady? Erteng ministr sizdi zansyz aiyp taqty, ar-ojdanyma núqsan keltirdi dep sotqa jýginse qaytesiz?

- Olay boluy da ghajap emes. Men aityp otyrghan jaghdaylardyng bәri osy uaqytqa deyin búqaralyq aqparat qúraldarynda jazylghan. Preziydentting atyna hat ta jazylghan. Biraq, ne Bas prokuratura, ne bolmasa búrynghy Qarjy polisiyasy tarapynan bir de bir tekseru, anyqtau sharalary bolghan emes. Al eger endi Shkolinik myrza meni nemese Preziydentke hat jazghan 31 zandy túlgha men 507 jeke azamatty jala japty dep sotqa berse, qúba-qúp. Onda biz sol jaghdaydy paydalanyp, kóp mәselening «su betine» shyghuyna kýsh salamyz.

- Al eger Shkolinik myrza búl hatqa nazar audarmasa, Preziydentten jauap ala almasanyzdar ne isteysizder? Preziydentke qanshama ashyq hattar joldanyp jatyr, biraq sol hatqa jauap berilip, nәtiyje shyghyp jatqan jaghday bayqalmaydy ghoy?

- Ókinishke qaray Aq ordanyng tabaldyryghyn attaghan týrli-týrli sәlemdemeler men ótinishterden habar joq. Qazaqtyng aituly ziyalylary men azuly azamattary qol qoyghan Halyq ókilderining Qúryltayy joldaghan hatqa da jauaptyng bolmaghany ras. Biraq endi ýnsiz qala beretin uaqyt artta qaldy. Eger Preziydentting ózi, onyng әkimshiligi zang talabyn búzyp, bir aidyng ishinde resmy jauap bermese, bizding de zangha qayshy keletin әreketterge barugha moralidyq qúqyghymyz bolady dep esepteymin. Jalpy búl sharany úiymdastyru barysynda biz Konstitusiyanyng 33-babyna sýiengenimizdi atap ótken jón. Endi Preziydent myrza Konstitusiya talaptaryn ayaq asty etpeytin shyghar degen ýmittemiz.

- Zangha qayshy әreketter dep neni menzep otyrsyz?

- QR «Jeke jәne zandy túlghalardyng ótinishterin qarau tәrtibi turaly» zanynyng 8-babynda hatqa jauap beru merzimi anyqtalghan. Eger Preziydent sol merzimde jauap bermese, atalghan zandy búzghan bolyp esepteledi. Búl jaghdayda biz   «Qazaqstan Respublikasynda beybit jinalystar, mitingiler, sheruler, piyketter jәne demonstrasiyalar úiymdastyru men ótkizu tәrtibi turaly» zang talaptaryn orynday almaymyz dep oilaymyn. Bylaysha aitqanda biz rúqsat etilmegen mitingilerge, sherulerge, piyketterge shyghuymyz mýmkin.

- Vladimir Shkolinikting ministr bolyp taghayyndaluyna EAEO qúryluynyng әseri bar dep oilaysyz ba?

- Iya, EAEO qúru turaly kelisim shart boyynsha odaqqa mýshe elderding ortaq múnay jәne gaz bazasy jasaqtaluy tiyis. Sol ýshin de Vladimir Shkolinikting dәl energetika ministri boluyna Resey biyligi kýsh saldy dep oilaymyn.  Onyng taghayyndaluyna jaqyndaghy Resey syrtqy ister vedomstvasynyng bastyghy Sergey Lavrovtyng Qazaqstangha kelui әser etti deuge negiz bar. Sebebi sol saparda Sergey Lavrov atom elektr stansiyasyn salu turaly vedomstvaralyq kelisimning dayyn ekenin de aitqan bolatyn. Al Shkolinik myrzanyng atom stansiyasyn saluda Reseyding atyn ozdyrugha mýddeli ekenin aittym.

Sonymen birge biz   2010-jyly V. Shkolinikting «Qazatomprom» kompaniyasy esebinen 55 million AQSh dollaryna «Bәiterek» yahtasyn jasatqany turaly da hatta kórsettik. Ol turaly aqparat qúraldary da jazghan. Endi sol jaghdaydy tiyisti qúqyq qorghau organdary tekserui tiyis dep esepteymiz. Keshe ghana Preziydent jemqorlyqpen kýresti kýsheytu turaly tapsyrma berdi. «Núr Otan» partiyasy jemqorlyqty jenemiz dep bilek sybanyp otyr. Eger olardyng jemqorlyqpen kýresu jónindegi niyetteri týzu bolsa, búl mәselege nazar audarugha mindetti dep esepteymin.

- Ángimenizge rahmet

Maqsat Iliyasúly

Abai.kz