استانا قالاسىندا ءبىر توپ قوعامدىق ۇيىم باسشىلارى، قوعام قايراتكەرلەرى قر پرەزيدەنتى-ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا حات جولداپ، 4 تالاپ قويدى. ونىڭ ىشىندە ءبىرىنشى تالاپ، قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى ۆلاديمير شكولنيكتى قىزمەتىنەن الۋ تۋراسىندا ەكەن. وسىعان وراي العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جاڭا ءمينيستردىڭ تاعايىندالۋىنا قارسىلىعىن اشىق بىلدىرگەن بەلگىلى زاڭگەر، قازاق ۇلتتىق كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ماقسات ءىلياسۇلىنان ءمان-جايدى سۇراپ، بىلدىك.

- ماقسات مىرزا، ۆلاديمير شكولنيككە الدىمەن شۇيلىگىپ، ونىڭ مينيستر بولۋىنا قارسى شىققان ءسىز بولدىڭىز-اۋ دەيمىن. مينيستر مىرزا نەسىمەن ۇناماي قالدى؟ ءسىزدىڭ ۇلتشىل ەكەنىڭىزدى بىلەمىز، سوندىقتان ءمينيستردىڭ قازاق ەمەستىگى نەگىزگى سەبەپ ەمەس پە؟

- ونىڭ نەگىزگى جانە جالعىز سەبەبى – ۆلاديمير شكولنيك مىرزانىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنا بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىندىعى. بۇكىل ەنەرگەتيكانى، ونىڭ ىشىندە مۇنايى بار، گازى بار، اتوم سالاسى، جىلۋ، ەلەكتر ءبارىن جيىپ-تەرىپ باسقا ءبىر ەلدىڭ مۇددەسىن قورعاۋشى رەتىندە كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەن ادامعا بەرۋ ساياسي جاعىنان دا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىندە دە ۇلكەن قاتەلىك دەپ سانايمىن.

- ناقتى دالەل كەلتىرسەڭىز؟

- اتاپ ايتاتىن بولساق، ۆلاديمير شكولنيك 2009 جىلى قر يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى بولىپ تۇرعان كەزدە قازاقستانعا كەلەتىن شەت ەلدىك اۆتوكولىكتەرگە سالىناتىن كەدەندىك سالىقتى 30 پايىزعا ارتتىردى. ال 2010 جىلى كەدەندىك وداق قۇرىلعاننان كەيىن رەسەي اۆتوكولىكتەرىنە سالىناتىن كەدەندىك سالىق جويىلدى. سونىڭ سالدارىنان، ساپالى شەت ەلدىك اۆتوكولىكتەردىڭ باعاسى تىم شارىقتاپ كەتىپ، قازاقستاندىق ازاماتتار ساپاسىز رەسەي «لادالارىن» الۋعا ءماجبۇر بولدى. بۇل - قازاقستاندىق اۆتوديللەرلەردىڭ ەكونوميكالىق زيان شەگۋىنە، ال، 2010 جىلدان باستاپ رەسەيلىك اۆتوكولىكتەردىڭ ساتىلۋى 30% ارتىپ، تابىسقا كەنەلۋىنە جول اشتى. 2014 جىلى قازاقستاندا ساتىلعان بارلىق اۆتوكولىكتەردىڭ 41,5 % رەسەيلىك اۆتوكولىكتەردى قۇرادى. ءسويتىپ، ۆ.س.شكولنيك رەسەيلىك «اۆتوۆاز» كومپانياسىنىڭ مۇددەسىن اشىق قورعادى. 

ءوزىڭىز بىلەسىز، 2009-جىلعا دەيىن «قازاتومپروم» ۇلتتىق كومپانياسى جاپونيا، قىتاي، كانادا، ءۇندى، فرانتسيا جانە رەسەي كومپانيالارىمەن ءتيىمدى بايلانىستا جۇمىس ىستەدى. سول كەزدەگى «قازاتومپروم» باسشىسى مۇحتار جاكىشەۆ 2010-جىلى قازاقستاننىڭ بايىتىلعان ۋراندى جاپونياعا ەركىن ساۋدالايتىنىن، ول تۋرالى Toshiba كومپانياسىمەن كەلىسىمگە قول جەتكىزگەنىن مالىمدەدى. الايدا، كوپ كەشىكپەي م. جاكىشەۆ ءىستى بولىپ، ونىڭ ورنىنا ۆ. شكولنيكتىڭ تاعايىندالۋىمەن  قازاقستاننىڭ ءۇش بىردەي ءىرى ۋران كەن ورىنى «روساتوم»  كورپوراتسياسىنا قاراستى "اتومرەدمەتزولوتو" حولدينگىنە ساتىلىپ كەتتى. ءسويتىپ، اياق استىنان رەسەي فەدەراتسياسى ۋران ءوندىرىسى بويىنشا مونوپولياعا اينالدى. ال، «اتومرەدمەتزولوتو» كومپانياسىنىڭ باسشىسى ۆاديم جيۆوۆتىڭ ۆ. شكولنيكتىڭ تۋعان كۇيەۋ بالاسى بولىپ شىعۋى– ونىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنا قىزمەت جاسايدى دەگەن كۇدىگىمىزدى ودان سايىن تەرەڭدەتە ءتۇستى.

ۆ. شكولنيكتىڭ 2011 جىلى دا رەسەيدىڭ «ەۆروحيم» كومپانياسىنىڭ مۇددەسىن قورعاعانى تۋرالى الەكساندر ترۋشكوۆ دەگەن ازامات پرەزيدەنتكە اشىق حات تا جازعان. اشىق حاتتا الەكساندر ترۋشكوۆ  «ەۆروحيم» كومپانياسىنا قازاقستاننىڭ «ارالتوبە»، «كەسىكتوبە» جانە «گيممەلفارب» فوسفور كەن ورىندارىنىڭ ۆ. شكولنيكتىڭ ارقاسىندا قالايشا زاڭسىز ءوتىپ كەتكەنى تۋرالى اشىنا جازدى.

تاعى ءبىر تاڭ قالاتىن ماسەلە، بۇگىنگى قازاقستان بيلىگىنىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىندا قوس ستاندارتتا ساياسات جۇرگىزىپ وتىرعاندىعى. ء بارىمىز جالاۋلاتىپ جۇرگەن «قازاقستان-2050» باعدارلاماسىنا سايكەس، 2013 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا «جاسىل ەكونوميكانى» دامىتۋ مەن  «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۇجىرىمداماسى پرەزيدەنت جارلىعىمەن بەكىتىلدى. وعان قوسا 2017-جىلى EXPO-2017 كورمەسىن وتكىزگەلى وتىرمىز. وندا دا «جاسىل ەكونوميكانى» دامىتۋ باستى نازاردا  تۇر.   سوعان  قاراماستان  ەكىنشى جاعىنان رەسەيگە اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋعا رۇقسات ەتەمىز. بۇل جەردە دە ۆ. شكولنيكتىڭ قازاقستاندا اەس سالۋدى، ول اەس-ءتى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قولىمەن سالۋدى جانە سولاردىڭ اتوم رەاكتورىن قولدانۋدى ناسيحاتتاۋمەن كەلە جاتقانى ءمالىم. ەندى، ول مينيستر بولعاندا بۇنى جۇزەگە اسىراتىنى انىق.

- بۇل اقپاراتتىڭ ءبارى قانشالىقتى شىندىققا جاناسادى؟ ەرتەڭ مينيستر ءسىزدى زاڭسىز ايىپ تاقتى، ار-وجدانىما نۇقسان كەلتىردى دەپ سوتقا جۇگىنسە قايتەسىز؟

- ولاي بولۋى دا عاجاپ ەمەس. مەن ايتىپ وتىرعان جاعدايلاردىڭ ءبارى وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جازىلعان. پرەزيدەنتتىڭ اتىنا حات تا جازىلعان. بىراق، نە باس پروكۋراتۋرا، نە بولماسا بۇرىنعى قارجى پوليتسياسى تاراپىنان ءبىر دە ءبىر تەكسەرۋ، انىقتاۋ شارالارى بولعان ەمەس. ال ەگەر ەندى شكولنيك مىرزا مەنى نەمەسە پرەزيدەنتكە حات جازعان 31 زاڭدى تۇلعا مەن 507 جەكە ازاماتتى جالا جاپتى دەپ سوتقا بەرسە، قۇبا-قۇپ. وندا ءبىز سول جاعدايدى پايدالانىپ، كوپ ماسەلەنىڭ «سۋ بەتىنە» شىعۋىنا كۇش سالامىز.

- ال ەگەر شكولنيك مىرزا بۇل حاتقا نازار اۋدارماسا، پرەزيدەنتتەن جاۋاپ الا الماساڭىزدار نە ىستەيسىزدەر؟ پرەزيدەنتكە قانشاما اشىق حاتتار جولدانىپ جاتىر، بىراق سول حاتقا جاۋاپ بەرىلىپ، ناتيجە شىعىپ جاتقان جاعداي بايقالمايدى عوي؟

- وكىنىشكە قاراي اق وردانىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان ءتۇرلى-ءتۇرلى سالەمدەمەلەر مەن وتىنىشتەردەن حابار جوق. قازاقتىڭ ايتۋلى زيالىلارى مەن ازۋلى ازاماتتارى قول قويعان حالىق وكىلدەرىنىڭ قۇرىلتايى جولداعان حاتقا دا جاۋاپتىڭ بولماعانى راس. بىراق ەندى ءۇنسىز قالا بەرەتىن ۋاقىت ارتتا قالدى. ەگەر پرەزيدەنتتىڭ ءوزى، ونىڭ اكىمشىلىگى زاڭ تالابىن بۇزىپ، ءبىر ايدىڭ ىشىندە رەسمي جاۋاپ بەرمەسە، ءبىزدىڭ دە زاڭعا قايشى كەلەتىن ارەكەتتەرگە بارۋعا مورالدىق قۇقىعىمىز بولادى دەپ ەسەپتەيمىن. جالپى بۇل شارانى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا ءبىز كونستيتۋتسيانىڭ 33-بابىنا سۇيەنگەنىمىزدى اتاپ وتكەن ءجون. ەندى پرەزيدەنت مىرزا كونستيتۋتسيا تالاپتارىن اياق استى ەتپەيتىن شىعار دەگەن ۇمىتتەمىز.

- زاڭعا قايشى ارەكەتتەر دەپ نەنى مەڭزەپ وتىرسىز؟

- قر «جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرىن قاراۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭىنىڭ 8-بابىندا حاتقا جاۋاپ بەرۋ مەرزىمى انىقتالعان. ەگەر پرەزيدەنت سول مەرزىمدە جاۋاپ بەرمەسە، اتالعان زاڭدى بۇزعان بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل جاعدايدا ءبىز   «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيبiت جينالىستار، ميتينگiلەر، شەرۋلەر، پيكەتتەر جانە دەمونستراتسيالار ۇيىمداستىرۋ مەن وتكiزۋ ءتارتiبi تۋرالى» زاڭ تالاپتارىن ورىنداي المايمىز دەپ ويلايمىن. بىلايشا ايتقاندا ءبىز رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگىلەرگە، شەرۋلەرگە، پيكەتتەرگە شىعۋىمىز مۇمكىن.

- ۆلاديمير شكولنيكتىڭ مينيستر بولىپ تاعايىندالۋىنا ەاەو قۇرىلۋىنىڭ اسەرى بار دەپ ويلايسىز با؟

- يا، ەاەو قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم شارت بويىنشا وداققا مۇشە ەلدەردىڭ ورتاق مۇناي جانە گاز بازاسى جاساقتالۋى ءتيىس. سول ءۇشىن دە ۆلاديمير شكولنيكتىڭ ءدال ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولۋىنا رەسەي بيلىگى كۇش سالدى دەپ ويلايمىن.  ونىڭ تاعايىندالۋىنا جاقىنداعى رەسەي سىرتقى ىستەر ۆەدومستۆاسىنىڭ باستىعى سەرگەي لاۆروۆتىڭ قازاقستانعا كەلۋى اسەر ەتتى دەۋگە نەگىز بار. سەبەبى سول ساپاردا سەرگەي لاۆروۆ اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ تۋرالى ۆەدومستۆارالىق كەلىسىمنىڭ دايىن ەكەنىن دە ايتقان بولاتىن. ال شكولنيك مىرزانىڭ اتوم ستانتسياسىن سالۋدا رەسەيدىڭ اتىن وزدىرۋعا مۇددەلى ەكەنىن ايتتىم.

سونىمەن بىرگە ءبىز   2010-جىلى ۆ. شكولنيكتىڭ «قازاتومپروم» كومپانياسى ەسەبىنەن 55 ميلليون اقش دوللارىنا «بايتەرەك» ياحتاسىن جاساتقانى تۋرالى دا حاتتا كورسەتتىك. ول تۋرالى اقپارات قۇرالدارى دا جازعان. ەندى سول جاعدايدى ءتيىستى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تەكسەرۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىز. كەشە عانا پرەزيدەنت جەمقورلىقپەن كۇرەستى كۇشەيتۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. «نۇر وتان» پارتياسى جەمقورلىقتى جەڭەمىز دەپ بىلەك سىبانىپ وتىر. ەگەر ولاردىڭ جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ جونىندەگى نيەتتەرى ءتۇزۋ بولسا، بۇل ماسەلەگە نازار اۋدارۋعا مىندەتتى دەپ ەسەپتەيمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت

ماقسات ءىلياسۇلى

Abai.kz