Ýkimetting toqpaghynan son, shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldau ýshin Últtyq qordan bólingen qyruar qarajat ekinshi dәrejeli bankter arqyly, yaghny tamyr boyymen el ekonomikasynyng ón boyyna jyldam taray bastaghan siyaqty. Bankterding qazirge deyin ayaqalysy jaman emes. Jobalar boyynsha qazirgi iygerilgen qarjy somasy 118 milliard 813 million tengege jetipti. Búl «Samúryq-Qazyna» әl-auqat qory bólgen 127 milliard tengening 94 payyzyna juyghy. Qazannyng týbi kórinuge de jaqyn. Shamamen 6-aq payyz iygerilmegen qarjy qaldy. Búl qaspaghy ghana. Qalay bolghanda da Ýkimet basshysynyng orynbasary Serik Ahmetov oiyndaghysyn jýzege asyra aldy.
«Mening oiymsha, bólingen 127 milliard tenge mamyr aiynyng sonyna qaray tolyq iygerilip bitedi» degen bolatyn ol internet-konferensiyada. Negizinen qarjyny iygeru josparlaghan merzimnen bir ay erte bitti. Jospar boyynsha 1 shildede mәrege jetuge tiyis bolatyn. Ekinshi dәrejeli bankterding alghashqy qarqyny óte shaban bolghanyn aitugha tiyispiz. 16 nauryzda barlyq bankting iygergen qarjysy bar-joghy 10,3 milliard tenge ghana edi. Al qarjy aqpan aiynda bólinip qoyghan. Osy ýshin de Ýkimetting talay jinalysta jýikesi tozghan bolatyn.

Ýkimetting toqpaghynan son, shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldau ýshin Últtyq qordan bólingen qyruar qarajat ekinshi dәrejeli bankter arqyly, yaghny tamyr boyymen el ekonomikasynyng ón boyyna jyldam taray bastaghan siyaqty. Bankterding qazirge deyin ayaqalysy jaman emes. Jobalar boyynsha qazirgi iygerilgen qarjy somasy 118 milliard 813 million tengege jetipti. Búl «Samúryq-Qazyna» әl-auqat qory bólgen 127 milliard tengening 94 payyzyna juyghy. Qazannyng týbi kórinuge de jaqyn. Shamamen 6-aq payyz iygerilmegen qarjy qaldy. Búl qaspaghy ghana. Qalay bolghanda da Ýkimet basshysynyng orynbasary Serik Ahmetov oiyndaghysyn jýzege asyra aldy.
«Mening oiymsha, bólingen 127 milliard tenge mamyr aiynyng sonyna qaray tolyq iygerilip bitedi» degen bolatyn ol internet-konferensiyada. Negizinen qarjyny iygeru josparlaghan merzimnen bir ay erte bitti. Jospar boyynsha 1 shildede mәrege jetuge tiyis bolatyn. Ekinshi dәrejeli bankterding alghashqy qarqyny óte shaban bolghanyn aitugha tiyispiz. 16 nauryzda barlyq bankting iygergen qarjysy bar-joghy 10,3 milliard tenge ghana edi. Al qarjy aqpan aiynda bólinip qoyghan. Osy ýshin de Ýkimetting talay jinalysta jýikesi tozghan bolatyn.
Endi qarjyny iygergen bankterding jaghdayyna kósheyik. Qarjyny iygerude o bastan oq boyy ozyq kele jatqan bank – «BTA Banki». Atalmysh bankke shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldaugha 22 mlrd tenge qarjy bólingen. Biraq bank bólingen qarjynyng ýstinde 4,5 mlrd tengeni óz qaltasynan artyq júmsaghan. Yaghny bank shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldaugha jalpy somasy 26 mlrd 547 mln tenge bólgen. Bankke múnday jomarttyq qaydan kelgen deuiniz mýmkin. Bank bar bolghany óz qarjylyq sayasatyn oryndaghan. Ózining kliyentterin joghaltyp almas ýshin bank osynday tәuekelge baryp otyr. Ýkimetting bólgen qarjysy tausyldy dep qol qusyryp qarap otyrmay, qordan bólingen qarajat jetpey qalghan kliyentterge óz esebinen qayta qarjylandyrugha aqsha bólgen. Búl bankten barlyghy 875 kәsipker nesie alypty.

Bankterding sonynda sýiretilip kele jatqany – «Qazkommersbank». Ol ózine bólingen 16 mlrd tengening tek 53 payyzyn ghana iygergen. Teng jartysyna juyghy shang basyp әli jatyr.
Mindetinen uaqytynda әri 100 payyz qútylghan bankter әzirge beseu. Atap aitsaq: «ATFBank», «Aliyans Bank», «Kaspiy bank», «Sesnabank» jәne «Astana-Finans Banki».
Aymaqtardaghy iygerilgen jobalardyng bólinu jaghdayyna keler bolsaq, shashasyna shang júqtyrmay alda kele jatqany – Almaty qalasy. Últtyq qordan bólingen qarajattan nesie alushylardyng jalpy sany – 2 myng 390. Sonyng 17 payyzgha juyghy osy Almaty qalasyna tiyesili, yaghny 398 kәsipkerlik nysan almatylyqtar bolyp shyqty. Áriyne, búl megapolis qala ýshin zandy da. Al Shyghys Qazaqstan oblysy Almaty qalasyn ókshelep, ekinshi orynda keledi. Búl aimaqtan 302 kәsipkerlik qúrylym nesiyege qol jetkizgen.
Daghdarys jaghdayynda shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldau eki baghytta jýrgizildi. Birinshisi – búghan deyin alynghan nesiyelerdi qayta qarjylandyru, ekinshisi – jana jobalardy qarjylandyru. Osy baghyttargha bólingen qarjynyng ýlesine nazar audarar bolsaq, búghan deyin alynghan nesiyelerdi qayta qarjylandyrugha jalpy somanyng 53 payyzy baghyttalghan. Al 47 payyzy jana jobalardyng ýlesine tiygen.
Nesie alushylardyng salalargha bólinui de kóp nәrseni anghartady (diagrammada). Elimizde nesie alushylardyng kóbisi sauda salasyndaghy kәsipkerler (48 payyz, yaghny teng jartysyna juyghy). Búl jerde bir súraq tuyndaydy: Elimizding ekonomikasyn daghdarystan keyin qayta janghyrtugha sauda salasy aitarlyqtay ýles qosa ala ma? Álde búdan góri perspektivasy aiqyn, kósegemizdi kógerteri dausyz salalargha kýsh salghan jón be? Onday salalardyng nәtiyjesi úzaq uaqyt kýttiretini ras. Biraq ertengi berer jemisi mol әri bayandy. Mәselen, olardyng qataryna ónerkәsip pen auyl sharuashylyghyn qosugha bolady. Ókinishke qaray, barlyq jobalardyng ishinen atalmysh salalargha qatysy bar nesiyelengen jobalar tek 7 payyzdy ghana qúrap otyr.

Saltan SÁKEN
«Alash ainasy» 28 Mamyr 2009 jyl