Qazaqstandaghy jetim balalar mәselesi qogham nazarynan bir sәt tys qalghan emes. Jetimin qarausyz qaldyrmaytyn, qayyrshy atandyrmaytyn qazaq ýshin búl býgingi kýnning eng ózekti taqyryby desek te bolady. Taghdyrdyng talayymen jetim atanghan jetkinshekter biylghy 1 mausymda jaqsy janalyq estidi. Balalardy qorghau kýninde «Bóbek» qorynyng Preziydenti Sara Nazarbaeva jautankózderge tosyn syy jasady. Búl turaly «Egemen Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen «Jerdegi bir jetim quansa, kóktegi jetpis jeti perishte toy toylaydy» degen tómendegi maqaladan oqy alasyzdar.

Abai.kz

Jerdegi bir jetim quansa, kóktegi jetpis jeti perishte toy toylaydy 

Almatydaghy «Bóbek» Últtyq ghylymiy-praktikalyq, bilim beru jәne sauyqtyru ortalyghynda Halyqaralyq balalardy qorghau kýni erekshe oqighamen atap ótildi. «Bóbek» qorynyng preziydenti Sara Nazarbaeva men Bilim jәne ghylym ministri Aslan Sәrinjipov balalar ýilerining tәrbiyelenushileri ýshin maqsatty qayyrymdylyq kómek kórsetu jóninde ózara kelisimshartqa qol qoydy. «Bóbek» qorynyng qamqorlyghynyng arqasynda kelesi jyldan bastap elimizdegi 145 balalar ýiining 90 payyz tәrbiyelenushisi, yaghny 7 myngha juyq mektep bitirushilerding joghary jәne sapaly bilim aluyna mýmkindik tuyp otyr. Búl izgi qadam – ata-anasynyng qamqorlyghynsyz qalghan qamkónil balaqaylargha ýmit otyn jaqqan shuaqty kýn retinde este qalmaq.

– Men ýshin býgin bir sәtin salghan kýn boldy, – dep aghynan jaryla quanyshyn jasyrmaghan Sara Alpysqyzy әngimeni әriden bastady. – Jalpy, ómirde kezdeysoq eshnәrse joq. Onyng ýstine, әr adamnyng ózining atqaratyn mindeti bolady. Maghan kezinde osy «Bóbektin» sizge qajeti bar ma degender de tabyldy. Áriyne, ony әrkim ózinshe týsindi. Ol kezde «Bóbektin» osynday dengeyge jetetinin ózim de bilmedim. Bәri Allanyng әmiri deymin. Men qorghansyz, ómirge, taghdyryna ókpeli balalargha tittey de bolsa kómek qolyn sozyp, óz mindetimdi oryndaghanyma óte razymyn. Qazir shýkirshilik, elimizding ómir sýru dengeyi búrynghy uaqytqa qaraghanda әldeqayda joghary. Biraq, jetim balalar sany azaymay otyr. Ras, «Bóbekti» qúrghannan keyin jetim balalargha qolymnan kelgenshe qayyrymdylyq sharalaryn ótkizip, dәri-dәrmek, kiyim-keshek, yaghny materialdyq jaghynan kómegimdi berip, osy ispen kóp jyldar ainalys­tym. Bayqaymyn, búl jolmen balalardyng barlyq mәselesin sheshe alar emespin. Sonan song oilanyp, tolghanyp, búl mәselening sebep-saldaryn tauyp, jetim balalardy azaytudyng basqa jolyn izdestiru kerektigin týsindim. Ol jol – aghartushylyq, yaghny balalargha ruhany adamgershilik bilim beru.

Odan әri Sara Alpysqyzy onda da týsinbeushilikting bolghanyn, biraq, adam qay isti de bar niyetimen qolgha alsa, alynbaytyn qamal joq ekenin, sodan da shyghar bastaghan isi ongha basyp, tipti búl mәsele memlekettik túrghyda sheshilip, jana ereje shyghyp, bilim beru jýiesinde «Ózin ózi tanu» pәni engizilgenin tilge tiyek ete ketti.

– Pende emespiz be, – dep sózin jalghady Qor basshysy. – Júrt «Bóbektin» qarjysy turaly sóz ete bastaghanda, ony bankke salyp, odan týsken syiaqy payyzdaryn balalar ýiining tәrbiyelenushilerine azdap bolsa da bere bastadym. Sol kezde 4 myngha juyq balalar ay sayyn 3-5 myng tenge aralyghynda «Bóbekten» shәkirtaqy alyp túrdy. Sodan mereyjasymda qonaqtardan týsken aqshalay syilyqty qosyp, balalar ýiining 70 týlegine alghashqy grantymdy berip, әri shәkirtaqy taghayyndadym, әli de beremin. Qazir 200-ge tarta balalar ýiining týlekteri grantta oqidy. Býginde «Bóbektin» qory tolyqty. Densaulyq ta syr berip qoyady. Balalaryma osy mәseleni aityp, bastaghan isimdi jalghastyrasyndar ma dedim. Jastar ghoy, «iyә» dep qoydy, biraq senbedim. Sodan birde BGhM-ning Balalar qúqyghyn qorghau komiytetining tórayymy Raisa Sherdennen byltyr Memlekettik bilim beru jinaqtaushy jýiesi baghdarlamasy dýniyege kelgenin estidim. Ondaghy oiym – osy jighan-tergen qarajatymdy qalayda әr jetim balanyng ózine jetkizu. Birden osy baghdarlamanyng demeushisi bolatynymdy bildirdim. Endigi armanym – qarjy әdil bólinip, әr jetim balagha jetip, olar ata-analary bar balalarday bilimderin odan әri jalghastyrsa deymin. Óitkeni, biz ýshin balalarymyzdyng eresek ómirge barynsha beyimdelgendigi óte manyzdy.

Óz kezeginde Bilim jәne ghylym ministri Aslan Sәrinjipov balalardy tól merekelerimen qúttyqtap, óte manyzdy әri meyirbandylyq, izgilik kýnining ereksheligine toqtalyp ótti.

– Býgin atalmysh jobanyng jýzege asuynyng arqasynda 7 myngha juyq balalar ýiining tәrbiye­lenushilerine mektepte alghan bilimin әri qaray jalghastyryp, joghary dengeyde kәsiby bilim alularyna, olardyng óz elining layyqty azamaty boluyna ýlken mýmkindik tuyp otyr. Biz óz kezegimizde olardyng kәsiby túrghyda ósu joldaryn qadaghalaytyn naqty jýie jasaymyz. Sara Alpysqyzy, Siz osynday qayyrymdylyq jasay otyryp, býtindey bir úrpaq ókiline bolashaqqa degen senimdilik, oghan qosa analyq sýiispenshiliginizdi syilap otyrsyz. Sondyqtan da Bilim jәne ghylym ministrligi, pedagogtar men barsha balalar atynan Sizge shyn jýrekten alghysymyzdy bildiremiz, – dedi ministr.

Kelisimshartqa qatysushylar qúramyna «Memle­kettik bilim beru jinaqtaushy jýiesinin» operatory «Qarjy ortalyghy» AQ pen «Qazaqstan Halyq banki» AQ engen. «Qarjy ortalyghy» AQ preziydenti Ramazan Álimqúlovtyng aituynsha, әrbir balanyng atyna jeke shot ashylyp ta qoyylghan. Ondaghy qarjy 23 jasqa deyin jinaqtalady. Qarjy tek joghary jәne kәsiptik tehnikalyq bilim alugha ghana júmsalady.

– Joghary oqu ornyna týsetinderge 3-3,5 mln. ten­ge jinalady, – dedi Ramazan Álimqúlov. – Al kәsip­tik-tehnikalyq bilim alghysy keletinderge odan azd­au týsedi. Búl somalar balalardyng jinaqtalu kezin­degi jasyna baylanysty. Mysaly, bireuler kelesi jyly oqu bitiredi. Basqalargha oqugha týsuge әli 10 jyl bar degendey. Eger salymshylar, yaghny balalar ýiining týlekteri joghary oqu ornyna grant boyynsha ózi týsetin bolsa, onda jinaqtalghan qarjyny bankting jәne memleketting syiaqysymen qosyp ala alady. Taghy bir aita ketetin jayt, biz memleketting syilyqaqysyn inflyasiya dengeyinen tómen qoymau turaly Ýkimetke aqparat berip otyratyn bolamyz. Býgin kelisimshartqa qol qoyyldy. Balalardyng aty-jóni belgili, ertennen bastap tólqújattaryn jinap, esepshotyn asha bastaymyz.

Memlekettik bilim beru jinaqtau jýiesi elimiz­de byltyrdan bastap jýzege asuda. Taghy bir aita keter­lik anyqtama, búl jýie tek jetim balalargha emes, kez kelgen elimizding azamaty atalmysh jinaqtau jý­ye­sin paydalanyp, «HalyqBanki», «TemirBank», «SesnaBank», «BTA» bankterine baryp, balalaryna, n­e­me­relerine bilim beru jinaqtau salymyn asha alady.

Saltanatty jiynda Almatydaghy №2 balalar ýiining diyrektory Aqmaral Shataeva da ýlken әsermen tebirene sóiledi.

– «Bóbek» qory qúrylyp, júmys istegeli beri jetim jәne ata-ana qamqorlyghynan aiyrylghan balalargha ýnemi qayyrymdylyq jasap, kómegin ayaghan emes. Mәselen, qor búghan deyin kolledjde oqityn balalargha shәkirtaqy taghayyndady. Qazir mine, ekijaqty memorandumgha qol qoyyldy. Búl degeniniz – qanshama qamkónil balalardyng bolashaqqa degen ýmit otyn jaghyp otyr. Yaghny bizding týlekterimiz qazirden bastap ózine únaytyn mamandyghyn tandap, aldaghy uaqytta sol oqu ornyna baryp, armany oryndalatynyna senimdi. Bizding mektep qabyrghasynda oqityn 82 balanyng barlyghyna jeke esepshot ashylmaq. Búl qanday keremet dýniye! Sondyqtan Sara Alpysqyzyna ýlken rahmet! – dedi ol.

Ózin №2 balalar ýiining 7-shi synyp oqushysy dep tanystyrghan Mariya Shamraydyng ezui eki jaqta, kózi búl-búl jaynaydy. Asyghyp, aptyghyp sóz bas­tady. «Eng aldymen memleketimizge, onan song Sara Alpysqyzy apaygha bizderdi qamqorlyqtaryna alyp, osynday jaqsylyq kómekterin jasap jatqandary ýshin alghys aitamyz. Múnday qamqorlyq, qoldau bizge bolashaqqa degen senimimizdi úlghaytady. Shynynda da, mende bir kýsh payda boldy. Endi joghary bilim alyp, ózim armandaghan jurnalistika fakulitetine oqugha týsip, ómirden óz ornymdy tabamyn dep oilaymyn».

IYә, perishte balalardyng jýzinen quanysh kóru qanday ghaniybet desenizshi. Saltanatty jiynda Alma­tydaghy birneshe balalar ýiinen kelgen kishkene qonaq­tar syilyq alyp, eki saghattay Qazaqstannyng birinshi hanymy Sara Nazarbaeva «analarynyn» әngimesin, aqyl-kenesin tyndap, birge әn aityp kónilderin kóterdi. Eng bastysy, olardyng әrqaysysy ózderin jarqyn bolashaq kýtip túrghanyn sezingeni haq. Óitkeni, býginde múnday mýmkindikke ata-anasy bar balalardyng qoldary jetui ekitalay. Qazaq aitady emes pe, «Jetimge aqyl berushi kóp, baqyr berushi joq», «Jerdegi bir bala quansa, kóktegi jetpis jeti perishte toy toylaydy» dep, shynynda da býgin 7 myng balanyng quanghany ras…

Gýlzeynep SÁDIRQYZY,

«Egemen Qazaqstan».

ALMATY.