Januarlar tili
Januarlar adam siyaqty sóiley almaghanymen, bir-birimen telepatiya arqyly qarym-qatynas jasaydy. Eshqanday dybys shygharmay-aq әrtýrli әreketter arqyly, bir-birimen kelisip otyrady eken. Mysaly, qasqyrlardyng ýiiri men arystandardy alayyq. Tamaq tabugha shyqqanda әrqaysysy birinshi bolyp oljagha tap bergisi keledi. Al, is jýzinde ýiirding әr mýshesi ózine tiyesili qyzmetti atqarady. Bireuleri qúrbandy quyp jetse, basqalary ony tap berip óltiredi. Kelesi joly olardyng rólderi auysyp otyrady.
Ár jaghdayda qanday mindet atqaratynyn olar qaydan biledi? Búl jerde dybys signaldary jetkiliksiz. Jauap bireu ghana: qasqyrlar da, arystandar da telepatiya arqyly qarym-qatynas jasaydy. Qústardyng arasynda «aqylgói» sanalatyn qarghalarda da osynday qasiyet bar. Telepatiya arqyly birigip is-әreketter jasaydy. Osynday úiymshyl is-әreketterding arqasynda qarghalar úyadan qúlap týsken balapandaryn qútqaryp qalghany turaly myna qyzyqty oqigha Pavlodar qalasynda bolghan.Ol oqighany balabaqsha mengerushisi, eki tәrbiyeshi jәne kýzetshi bayandap bergen edi.
Balabaqsha aulasynyng ishindegi ýlken aghashqa qargha úya salypty. Kýzetshi aulany sypyryp jýrip, úyadan qúlap qalghan qarghanyng balapanyn tauyp alady. Balapandy әkelip, balabaqsha mengerushisine kórsetedi. «Temir tor satyp alyp, asyrayyq, balalar qyzyqtasyn, әzirshe qorapqa sala túrayyq», dep sheshedi. Balapan әbden әl jighansha baghyp-qaghady. Bir kýni kýtpegen jerden kýzetshining tóbesinen qarqyldap, bir ýiir qargha ketpey qoyady. Balapandy kýzetshining tauyp alghanyn qarghalardyng bireui kórgen bolu kerek. Kýzetshi abdyrap-saspaydy, ol jýgirip baryp balapandy әkelip, sol bayaghy aghashtyng týbine qoyady. Osydan keyin qarghalardyng bәri óz jónderine úshyp ketedi. Keshke deyin eki-ýsh qargha kezek-kezek balapandy kýzetedi. Kelesi kýni tanerteng balapan aghashtyng týbinde joq bolyp shyghady. Sóitse úyasyna aparylypty.
Egeuqúiryqtar turaly erekshe aitugha bolady. Olar januarlar әlemining arasynda aqyldylardyng biri bolyp sanalady. Biraq, búl januarlardyng miy kishkentay ghana, basqa kemirgishterden eshqanday artyqshylyghy joq. Adamdar ejelden beri egeuqúiryqtarmen kýresip keledi. Alayda, jer betinen tolyq joyyp jibere almay otyr. Onyng sebebi, olardyng asyp týsken telepattar ekendiginde bolar. Mynaday bir mysal keltireyin: dýniyejýzindegi zerthanalardyng barlyghynda egeuqúiryqtardy joigha arnalghan himiyalyq preparat jasau joldary izdestirilude. Eng myqty degen udyng ózi egeuqúiryqtargha qatty әserin tiygizbeydi. Sebebi, olar ulanghan tamaqqa tap bolyp birden jemeydi eken. Aldymen taghamdy egeuqúiryqtyng bireui ghana jep kórip, artynan su iship alyp, inde jata túrady. Qalghandary ne bolady eken dep kýtedi. Eger de, alghashqy egeuqúiryq ulanyp qalsa, qalghandary ol taghamdy jemeydi. Sonda, toptyng ishinen bir egeuqúiryq suyrylyp shyghyp, basqalary ýshin óz ómirin qiigha dayyn ekendigin kóruge bolady. Olardyng ishinen bir egeuqúiryq ózi shygha ma, әlde ortaq kelisim arqyly ma? Ol әli qúpiya. Qalay bolghan jaghdayda da telepatiyanyng kómegimen olar óz ómirlerin saqtap qalatyny belgili.
Ghalymdar jýrgizgen tәjiriybeni mysal retinde keltireyin. Eki egeuqúiryqty arnayy, eki úyasy bar, edeni temirden jasalghan qorapqa kirgizip qoyady. Ekeui de bir úyada bolghan kezde dybys nemese jaryq dybysy beriledi, eden arqyly әlsiz tok jiberiledi. Osy jaysyz jaghdaylardan bas saughalap qashu ýshin, ekeui de qauipsiz jerge, yaghny ekinshi bólimge baryp tyghylady. Endi eki egeuqúiryqty bólip, ekinshisin basqa bólmege tura sonday qoraptyng ishine salyp qoyady. Qonyrau shyryldaghanda jәne tok berilgen kezde, birinshi egeuqúiryqtyng qorapshasynda tynyshtyq bolsa da, ol da ekinshi úyagha baryp tyghylghan. Yaghny olar bir-birimen telepatiya arqyly habarlasady.
Taghy bir mysal retinde, ózim jýrgizgen tәjiriybeme jýgineyin. 90-shy jyldardyng basynda Aqtóbe oblysy, Komsomol audany, «Pskov» sovhozynda júmys istep jýrgen kezim bolatyn. Joghary oqu ornyn janadan bitirgen jas maman edim. Mәskeudegi K.A.Timiryazev atyndaghy auyl sharuashylyghy akademiyasynyng aspiranturasyna týseyin dep talaptanyp jýrgenmin. Bir kýni mәskeulik professor-biolog IY.N.Golovistikov maghan dala egeuqúiryqtarynyng qylyqtary men daghdylaryn zertteuge tapsyrma berdi. Mәskeuden kele salyp, qaqpan tauyp, tapsyrmany oryndaugha kiristim. Egeuqúiryqtar kóbinese mal ústaytyn qorada, jem-shóp saqtaytyn úralarda kóp jýretini belgili. Úyalarynyng qasyna qaqpan qúryp qoydym. Kýnde kelip, birneshe qaqpandy tekserip túrdym. Ánsheyinde qaptap jýretin egeuqúiryqtardyng bireui de kórinbedi. Basqa jerden úya qazyp alghan. Janadan qazylghan úyalardyng qasyna men de qalyspay qaqpan qúryp jýrdim. Bir kýni, әiteuir, bir shynghyrghan dauysqa jýgirip kelsem, bir egeuqúiryqtyng qaqpangha qúiryghy ilinip qalypty. Áp, bәlem, týsting be dep oilap, quanyp kettim. Endi ne ister eken degendey әrirek baryp, baqylap túrdym. Kóp úzamay eki egeuqúiryq qaqpannyng qasyna jýgirip keldi. Endi, myna qyzyqty qaranyz, qaytkende de qaqpangha týsken túqymdastaryn qútqarugha kiristi. Qaqpangha týsken egeuqúiryq jastau boluy kerek. Ekeui oghan qaraghanda kәrileu ekeni kórinip túrdy. Qaqpandaghy egeuqúiryqtyng qúiryghyn ekeui eki jaqtan kemirip, bosatyp jiberdi. Taghy bir kórgenimde, qoymadaghy et ilinip túrghan baqangha egeuqúiryqtar birining ýstine biri mingesip, etti tartqylap, aqyry qúlatyp, jerge týsirdi. Sóitip oljagha batty.
Bir qyzyghy, dala egeuqúiryqtary qalanikine qaraghanda әldeqayda aqyldy, ailaly bolyp keledi-au degen oy keldi. Kemening sugha bataryn da sezip, birinshi bolyp qashatyn osylar emes pe? Taghy aita ketetin jәit, egeuqúiryqtar jýrgen jerde, tyshqandar bolmaydy eken. Keyinnen olardyng úyalaryn qazyp, tekserip kórsem, onyng ishinde synghan aina, taraq, týime t.b. zattar tabyldy. Yaghni, búl egeuqúiryqtardyng qor jinaqtaytynyn dәleldeydi.
Maqsat RSALIYN
Abai.kz