QAZAQTYNG ÚLTTYQ NAMYSYNYNG QÚNY QANShA?
Kez kelgen adamnyng adamy bolmysy men minez-qúlqyn anyqtaytyn basty psihologiyalyq qasiyet – ar-namys bolyp tabylady. Ol jeke adamnyng boyyndaghy adaldyq, әdilettilik, shynshyldyq, ar, abyroy, tektilik, kórgendilik siyaqty sapalyq qasiyetterdi baghalaytyn keshendi moralidyq-etikalyq jәne әleumettik-psihologiyalyq týsinik. Namys san-qyrly qyzmet atqarady: ol beyne bir adamnyng ishindegi kórinbeytin tәrtip saqshysy ispetti, adamgershilikke jat is-әreketter jasaudan saqtap qana qoymay, pasyq niyetterden de arylu ýshin asa qajet. Ayta berdi, ony adamnyng ary men abyroyyn, jynysyn, dinin, otbasy men otanyn, últtyq erekshelikterin saqtau men ózi azamaty bolyp tabylatyn memleketting mýddesin qorghau ýshin janyn qiigha dayyn etetin ystyq sezim deymiz.
V.I. Daliding týsindirme sózdiginde namys úghymyna mәni teren, mazmúny keng úghym retinde týrli anyqtamalardyng berilui de sondyqtan. Búl úghymgha adamnyng abyroyyn, adaldyghyn, kenpeyildigin, taza pighylyn bildiretin sezim degen negizgi anyqtama berile kele, onyng san aluan maghynasy men ózgeshelikteri de bar ekendigi eskertiledi. Sózdikte «namys» sezimining ózi keyde shartty, keyde aldamshy, «sasyq namys» týrinde kórinis beretini de aitylady. S.I. Ojegovtyng sózdiginde bolsa ar-namysqa tórt týrli maghynada týsinik beriledi: Birinshi, adamnyng boyyndaghy syilau men maqtaugha túrarlyq moralidyq sapalary, tiyisti ústanymdary; Ekinshi, jaqsy, eshbir bylghanbaghan, ayaqqa taptalmaghan reputasiya, abyroyly esim; Ýshinshi, pәktik, tazalyq, búzylmaghandyq, adaldyq; Tórtinshi, qúrmet, syilau. Yaghni, namys tek qana adamy sezim ghana emes, erekshe moralidyq kategoriya, búghan qosa, zanmen qorghalatyn әleumettik mәni zor, materialdy emes adamy qúndylyqqa da jatady. Jeke túlghanyn, últtyn, dinning abyroyy men namysy zannyng qorghauynda. Ol bir jaghynan әr adamnyng qoghamdaghy alatyn ózindik ornyn bilip, ózin-ózi baghalauyn aiqyndasa, ekinshi jaghynan qogham tarapynan onyng moyyndaluyna yqpal etedi. Namys adamgha syi-qúrmet pen ataq-danqqa qol jetkizu ýshin de asa qajet sapa. Aytqan sózinde túryp, uәdege berik bolu – tek namysshyl adamnyng ghana qolynan keledi.Sondyqtan da, ar-namys turaly maqal-mәtelder әlem halyqtarynyng foliklorynda kóptep kezdesedi. «Erdi namys, qoyandy qamys óltiredi», «Malym janymnyng sadaqasy, janym arymnyng sadaqasy», «El namysy – er namysy», «Jarly bolsang da, arly bol», «At – shabysymen, ar – namysymen», «Batyr bir ret, qorqaq myng ret óledi» degen maqaldardy bilmeytin qazaq joq bolar. Óz zamanynda әl-Faraby babamyz «Ar-ojdan aldyndaghy adaldyq — óz qadir-qasiyetine, izgi is-әreketine baylanysty» dese, Abay atamyz «Payda oilama — ar oila» dep qadap aitqan, M. Dulatov «Ar-namys, mahabbat bolmaghan jerde adamshylyq joq», M. Áuezov: «Jalghan namys — qasiyet emes, ar saqtaghan – qasiyet, ar jazasy – bar jazadan auyr jaza», Sh. Múrtaza «Ruhy men namysy sóngen el – ólgen el» degen qanatty sózderin tegin aitpaghan. Elbasymyz N. Nazarbaev Abaydyng 150-jyldyq mereytoyynda sóilegen sózinde «Ar-namyssyz azamat ózgelerding kósegesi týgili, ózining kósegesin kógerte almaydy. Onsyz últtyq sana men últtyq namys ta túl» deuinde tereng mәn bar.
Kórip otyrghanymyzday, ar-namys bastapqyda jeke adamgha ghana qatysy bar qasiyet siyaqty kóringenimen, onyng mәni men mazmúnyna terenirek ýnilsek tútas últqa, el-júrtqa qatysy bar keng auqymdy, qasiyetti qúndylyq ekenin bayqaymyz. Óitkeni, әr adam qanday da bir últtyng ókili bolyp tabylady, belgili bir dindi ústanushy, әrkimning óz ana tili, tuyp ósken Otany bar. Búghan qosa, әrbir jeke adam ózin qanday da bir әleumettik topqa jatqyzyp (jynystyq, demografiyalyq, kәsibi, azamattyq, mәdeni, t.b.), ózin-ózi aiqyndauy taghy bar (iydentifikasiya).Sәikesinshe, jeke adamdardyng ar-namysynyng jiyntyq sapasy týptep kelgende qanday da bir últtyn, eldin, dinnin, әleumettik toptyng ar-namysynyng dengeyin anyqtaydy. Kez-kelgen últ ókilderining ar-namysy qanshalyqty bolsa, sol últtyng últtyq namysynyng sapalyq dengeyi de soghan say bolmaq.
Ana til men últtyq salt-dәstýrdi qúrmetteu – últtyq namystyng bastauy. Bauyrjan Momyshúly kezinde: «Óz halqyn qúrmettep, sýimegen adam – opasyz, onbaghan adam. Óz elining baghasyn bilgen pende ghana basqa eldi qadirley alady. Óitkeni, halyqtardyng tuystyghy aldymen adamdardyng óz halqyna sýiispenshiligi arqyly ghana keledi. Men ózge últtardy qúrmetteushi, óz últyn sýishi adammyn» degen.Ókinishke oray, qazir keybir qazaq bauyrlarymyz ózining ana tili – qazaq tilin bilmeytinine eshbir namystanbaydy. Preziydentimiz N. Nazarbaevtyng «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóilessin» degen ýndeuine pysqyryp ta qaramaydy. Kerisinshe, «Qazaqsha nege sóilemeysiz?» dep súray qalsanyz, «tili bólek» bolghanymen, týri men esimi qazaqy, ózinmen qandas adam bir týrli namystanyp, dýrse qoya beredi. «Mende sharuang bolmasynnan» bastap, «tildik diskriminasiya jasaushy», «arandatushy», «últshyl», «naspat» siyaqty nebir pәle-jalagha úshyratyp, basynyzdy daugha qaldyrady. Sonda, múny namystyng qanday týrine jatqyzamyz? Qazaq tilin qazaqtyng ózi kerek qylmay jatsa, basqalar qaytsin?
Qazaqtyng aqiyq aqyny Qadyr Myrza Áliydin:
Ana tiling – aryng búl,
Úyatyng bop túr bette.
Ózge tilding bәrin bil,
Óz tilindi qúrmette, – degen jyr shumaghy týsingen jandy tereng oigha salary sózsiz.Qazirgi aqparat ghasyrynda orys qana emes, týrli shetel tilderin bilu ótkir qajettilik. Biraq, shet tilderin bilu ýshin ana tilindi úmytuyng kerek pe?Ana tilimizdi bәsekege qabiletti etu ózimizding qolymyzda. Úlytauda bergen súhbatynda Elbasy «…Qay-qaydaghyny, aqyrzamandy basqa ornatpay, Til turaly zandy qoldanyp, ózimizben ózimiz qazaqsha sóilesuimiz kerek. Tildi qoldanyp, batyl sóileuimiz kerek. Tilding mayyn tamyzyp sóilep, basqa júrtqa ýlgi kórsetuimiz kerek» – dedi. Árbir qazaq ózining ana tilin ózi qúrmettep, belsendi qoldanyp, jan-jaqty damytugha kýsh salsa ghana memlekettik til retinde shynayy damityn bolady. Sonymen qatar, tilding dúrys, sauatty qoldanyluyna da jiti baqylau jasaluy qajet. Qazir bizding әkimshilikterde til komiytetteri bar, biraq, olar qansha qyzmet atqarsa da, kósheler men búqaralyq aqparat qúraldaryndaghy qazaqsha aqparat pen jarnamalardaghy qatelerge kóz sýrinedi. Jarnama jasaushylargha «qazaqsha aitylyp-jazyldy» degen aty bolsa, al, jarnama berushilerge payda tapsa bolghany, biznesting adamdary basqasyna bastaryn qatyrmaydy. Bay da kórkem qazaq tilin qatelermen shúbarlaghandaryna, ana tilderin «saqaudyn» sózindey búrmalaghandaryna eshbir namystanbaydy. Al, onyng basty sebebi – últtyq ruh pen namystyng ornyn aqsha men payda degen qúndylyqtardyng basyp ketui. Ayt, aitpa ne kerek, qazirgi naryqtyq zamanda aqshasy bardyng asyghy alshysynan týsetinin barshamyz moyyndaytyn boldyq. Baylyq pen biylikke qol jetkizgender tabysty, baqytty, elge ýlgi sanalady. Atam zamannan beri «Baydyng jýzi jaryq, kedeyding jýzi sharyq» deytin qarasha qazaq baydyng kekesin әziline, miyghynan kýlip, mýsirkep aitqanyna da, jasaghan «syn-eskertpesine» de eshbir namystanbastan, qabyl alyp, oghan bas iyzep, qoshemet kórsetuge dayyn. Al, qolynda baylyghy joq bolsa da, oqyghany men kónilge toqyghany kóp, mәdeniyetti ziyaly qauym ókilining shyn jýrekten, jany ashyp aitqan aqyl-kenesine qazaqtyng kópshiligi namystana qalady. Sonda ne, bay adamnyng aldynda qúrday jorghalaytyn qazaqtyng namysyn aqshanyng buy men baylyqtyng mysy basyp ketetin bolghany ma? IYә, ruhany qúndylyqtar devalivasiyalanyp, aqsha men materialdyq iygilikterding parqy aspandap túrghan tútynushylyq qoghamnyng býgingi bet-beynesi osynday.
Jalpy, qazaqtardyng últtyq namysy basqa últtargha qaraghanda ózgeshe. Ýsh jýzge kiretin týrli ru-taypalardyng birigip, Kerey men Jәnibek handardyng bastauymen Qazaq handyghyn qúryp, qazaq atty tútas últqa ainalghaly bes jarym ghasyr bolsa da, rulyq sana-sezim men rulyq mýdde әli kýnge deyin qazaqtarda basym. Obaly neshik, «Bar qazaq – bir qazaq» degennen góri, jýzge, rugha bólinu býgingi qogham ómirinde ishinara kórinis tabuda. Jasyratyny joq, qarapayym adamdardyng kýndelikti ómirinen bastap, biylik organdaryna deyingi aralyqta rushyldyqqa mәn beretinder barshylyq. «Jaman qazaq» dese selt etpeytin qazaqqa: «Sening ruyng jaman» – deseniz bolghany, ol lezde shamdanyp, namysqa bulyghyp shygha keledi. Jiyn-toyda ru-ru bolyp, әzil-shyny aralas, daulasyp jatqan qazaqtardy kórsek te, oghan mәn bermeymiz. Ony әdettegi, ýirenshikti jaghday siyaqty qabyldaymyz. Tipten, keybir rushyl qazekemder memlekettik avto nómirding qabyna, jalaushagha, kiyim-keshek, dýken-toyhanagha «Alban», «Nayman»,«Aday», «Bojban» t.b. qazaq ru-taypalarynyng attaryn jazyp alyp, jýzshildik pen rushyldyqty sәnge ainaldyruda. Al, keybir óner iyeleri men ziyaly qauym ókilderi bolsa, aty-jónderine ózderining shyqqan ruyn qosyp, psevdonim etip jýr. Múnyng barlyghy býgingi qazaqy qogham ómirining shyndyghy. «Jeti atasyn bilmegen – jetesiz» degen ataly sózge jýginu kerek-aq, ózinning arghy tegindi bilgen dúrys. Biraq, jýzge bólinushilik, traybalizmge salynu dúrys emes. Ishki birligi bolmasa, memleket qúrushy tól últ ózining úly missiyasyn qalay jýzege asyrmaq? Tútas últ bolmasaq, qalay el bolmaqpyz? Bәsekege qabiletti últ bolugha da kesirin tiygizetin rushyldyq pen jershildik, klan men komanda siyaqty kesapattar. Biraq, búlar turaly oilanyp jatqan qazaq joq. Kerisinshe, qolda barda qonyshtan basyp, rulas ne jerles «bәlenshe kókenin» kómegin der kezinde paydalanyp qalugha tyrysyp baghuda. Osyghan qarap, «Qazaqtarda últtyq sana-sezimge qaraghanda rulyq sana-sezim әli basym bolghany ma?» – degen súraq kókeyge keledi. Qúqyqtyq sana-sezimning ornyn rulas, jerles, klan-komanda siyaqty sybaylasudyng aramza týsinikteri bassa, Ata zanymyzda maqsat-múrat etip kórsetilgen demokratiyalyq, qúqyqtyq, әleumettik, zayyrly memleketke qashan jetpekpiz? Týiindep aitsaq, qazaqtar rulyq sana-sezimning dengeyinen shyghyp, últtyq sana sezimning dengeyine kóterilmeyinshe qazaqy ruh ta, últtyq namys ta shyndalyp damymaydy.
Últtyq namys, ruh pen jiger, synshyldyq pen shynshyldyq joq jerde patriotizm danghaza úrangha ainalmaq. Orystar «otansýigishtiktin» múnday týrin «kvasnoy», «ura patriotizm» deydi. Memlekettik nyshandargha qúrmet te últtyq namysqa baylanysty. Islamda «Otandy sýI – imannan» – degen qanatty sóz bar. Qazaqtar da er jigitting ýsh namysy bar deydi: birinshi – imany, ekinshisi – Otbasy, ýshinshisi – Otany. El azamattarynyng memlekettik nyshandardy qasterleuine qarap olardyng memleket azamaty retindegi sezimderining dengeyin, otandarynyng bolashaghyna senetinin, qanday namysqoy patriot ekenderin bayqaugha bolady. Mysaly, Qytaydan elge oralghan qandastarymyz, aqyn Almas Ahmetbekúlynyng sózine jazylghan Ermúrat Zeyiphannyng «Kók tudyng jelbiregeni» atty últtyq namysty janityn patriottyq әni memlekettik nyshannyng qúdiretti kýshin kórsetkendey. Alayda, Iman azaydy ma, әlde basqa ma, qalay ekeni belgisiz, oqta-tekte Qazaq elining nyshandaryn keybir otandastarymyzdyng ayaq asty etip, týrli kelensizdikterge jol bergenderine kuә bolyp jýrmiz. Qan qyrghyn soghystyng ózinde tudyng jyghylmauy ýshin talay sarbaz janyn berse, bizding keybir sabazdar beybit kýnde kók bayraqty tulaq etip, masqaralap jýr. Búdan jekelegen azamattarymyz últtyq namys degen qasiyetten júrday ekenin kóremiz. Jahandanu jaghadan alghan qazirgi almaghayyp zamanda últtyq ruhy әlsiz, namysy jasyq últtyng bolashaghy joq. Últtyq namys bolmay memlekettik til de damymaydy, ózimizding últtyq mýddemizdi de qorghay almaymyz.
Últtyng namysy úrpaqtan úrpaqqa berilui ýshin ony bala jastan tәrbiyelep, bolat qylyshty tat bastyrmaghan siyaqty, ýnemi janyp, qayrap otyru qajet. Al, ol ýshin tәrbiyeshi ata-ananyng últtyq namysy berik boluy shart. «Balapan úyada ne kórse, úshqanda sony iledi» degen maqal tegin aitylmaghan.Bauyrjan Momyshúlynyng «Balalargha besik jyryn aitatyn kelinderimning azayyp bara jatqanynan qorqam, ekinshi, nemerelerine ertegi aityp beretin әjelerding azayyp bara jatqanynan qorqam. Óitkeni, besik jyryn estip, ertegi tyndap, dәstýrdi boyyna sinirip óspegenning kókiregi kór bola ma dep qorqam» degeni eriksiz oigha oralady. Ananyng sýtimen, bala jastan berilgen últtyq tәrbiyeni kórgen úrpaq ózining últyn da, ana tilin de, әiel zatyn da syilaytyn bolady. Al, anany qúrmetteu, bolashaq ana-qyzdardy syilau últtyq namystyng bir belgisi. Mysaly, kavkazdyq tau halyqtary qyzu qandy, namysqoy minezderimen belgili. Ashyq-shashyq kiyingen, teris jolgha týsken tau elining qyzdaryn kórmeysiz. Ózge últ ókilderi olardyng qyzdaryna tiyisuge batpaydy: bir jaghynan ar-namysty tau qyzdarynan iymense, ekinshi jaghynan, namysshyl da ruhty tau jigitterinen seskenedi. Ókinishke oray, qazaq qyzdary men jigitterinde múnday namysqoylyq qasiyet az kezdesetin bolyp barady. Qarakóz qyzdarymyzdyng arsyz jezókshe boluyna, teris jolgha týsip, jat júrttyqtardyng qol jaulyghyna ainaluyna ata-ananyng beyqamdyghy, qoghamdyq jәne aqparattyq ortanyng teris yqpaly siyaqty faktorlarmen qatar, qazaqtyng jigitteri de kinәli. Kóptegen namyssyz jigitsymaqtarymyz qyz-qyrqyndy aldap-arbap, el aman, júrt tynyshta janghyz basty analar men tiri jetimderding kóbengine sebep boluda. Qazaqtyng qaradomalaq balasy qazaqtyng qarakóz qyzyn syilamauy – ózining aq jaulyqty anasyn syilamauy dep týsinui tiyis. «Bir birindi jattay syila, jat janynnan týnilsin» degen ataly sózding mәni keng әri teren. Sol siyaqty, qyzdar da ózderining bolashaq ana ekenderin, qazaq últynyng sany men sapasyna jauap beretinderin ýnemi esterinde saqtap, namysqa tyrysulary qajet. Sondyqtan da, últtyq namysty bekitetin manyzdy amaldardyng biri – imandy da ibaly tәlim-tәrbiye. Ashy da bolsa, osy jerde aita keterlik taghy bir qiyn mәsele – jynys namysy — erkek erkektik qasiyetin, al, әiel zaty ózining ereksheligin saqtauyda býgingi tanda ózekti taqyrypqa ainalyp barady. Batys elderinde tuyndaghan bir jynystylardyng bir-birine әueyi bolyp, neke qiyp, tipten, birjynysty «otbasylardyn» bala asyrauyna deyin zandastyrylghan. Batystyq búqaralyq mәdeniyetting ekspansiyasy arqyly osynau qauipti dert әlem elderine júqpaly auruday taralyp, Qazaq elining de shetin shalyp otyr. Almatynyng qaq tórinde, Qúrmanghazy men Pushkin kóshelerining qiylysynan oryn tepken qyztekeler men erkekshoralardyng týngi jynoynaq klubsymaghynyng jarnamasyn jasaushylar qazaq pen orystyng maqtanyshy sanalatyn kýishi Qúrmanghazy Saghyrbayúly men aqyn A.S. Pushkinning әruaqtaryn qorlap, attaryna kýie jaqty. Sóitip, eki birdey últtyng namysyn ayaqqa taptady. Qúqyq jýiesin gumandy etemiz, batystyq qalypqa (standarttargha) say qylamyz, adamnyng qúqyqtary men bostandyqtaryn qorghaugha basymdyq beremiz dep jýrgenimizde, keybireuler sol bostandyqqa mas bolyp, bilgenderin isteude. Qúday jaratqan erkek pen әielding jynystyq aiyrmashylyghy men tabighy zandylyqty búzghandardyng ar-namysy bar ma? Erkektik namys, qyzdyng ary degen qasiyetter olargha mýldem jat pa? Kezinde Kenes Odaghy túsynda birjynystylardyng tósektes qatynasta boluy auyr qylmys sanalatyn. Nәpsisin tiya almaghan múnday ar-úyatsyz azghyndar qatang qylmystyq jauapkershilikke tartylyp, psihikalyq auytquy bolsa qoghamnan alastatylatyn. Músylman elderinde onday ospadar qylyq jasaghandar tipten ólim jazasyna kesiledi. Al, bizde bolsa, onday anayylar tayrandap jýr. Sonda, Qazaq eli ar-úyattan bezgen namyssyz qyztekelerdi betimen jiberip qoya ma? Olardy tezge salyp, shekteuge bolmay ma?
Jasalghan taldau kórsetkendey, últtyq namys taqyryby kóptegen qoghamdyq mәselelermen astasyp jatyr. Ásirese, últtyq namystyng damuyna kýshti yqpal etetin ziyaly qauymmen memlekettik qyzmetkerlerding namysshyl boluy. Óitkeni, olar qarapayym halyqqa jón silteydi, iydeyalar berip, iydeologiyany qalyptastyryp, memlekettik sayasatty jýzege asyrady. Qazaq jerin bólshektep, Reseyge qosudy kókseytin Jirinovskiy, Limonov siyaqty arandatushylar últtyq namysymyzgha tiyip jatsa, eshbir qaymyqpay, birinshi bolyp qarymta jauap beretin de ruhy kýshti intelliygensiya men namysty chinovnikter. Olar jasyq bolsa, artyndaghy halqy kimge ýmit artpaq? Alayda, bizding ziyaly qauym últtyq namysty qorghaugha kelgende júmylghan júdyryqtay is-qimyl jasay almaytynyn kórsetip keledi. Últtyq namysy kýshti, azghantay ghana últ ziyalylary elimiz ben jerimizge qatysty ózekti mәseleler tuynday qalsa, eshnәrseden taysalmay, ózderining pikirlerin ashyq aityp, bas kóterip, dauystaryn shygharugha dayar. Al, qalghandary әlipting artyn baghyp, tasada tyghylyp otyrady, biraq, ózara daulasu men jaulasugha kelgende ýdere týregelip, ayaq astynan namysshyl bola qalady.Qazirgi aqparattyq qoghamda eshtemeni jasyra almaysyn, múnyng barlyghyn halyq kórip, bilip otyr. Sheneunikterimizding de basym bóligi últtyq namys turaly oilanbaytyn da siyaqty. Oghan sheneunikter arasyndaghy sybaylas jemqorlyqqa qatysy bar qylmystardyng songhy jyldary ýdep ketui dәlel. «Altyn kórse perishte joldan tayady» demekshi, Elbasynyng senimin aqtamay, halqynyng amanatyn saqtamay jýrgen keybir jemqor shendiler memleketimizding damuyn tejep otyr. Otangha adal qyzmet etu, el-júrtqa qamqor bolu, últtyq mýddeni qorghau, amanatqa qiyanat jasamau, zandy saqtau jemqorlar ýshin bos sóz. Egoizm men ashkózdikke negizdeletin qyzmet babyn paydalanu, týrli joldarmen memlekettik budjetti tonap, halyq pen qogham iygiligine júmsalatyn qarjy-qarajatty talan-tarajgha salu, qysqasy, qaytse de tez arada baydy kózdeytin aramza oidyng jetegindegi sheneunikterde últtyq namys qaydan bolsyn. Biraq, onyng esesine «biylik pen lauazym ótkinshi nәrse, mýmkindikti jibermey bayyp qalayyn» degen uaqytsha psiyhologiyamen jýrgen shen-shekpendilerding kókiregin ózimshil sasyq namys kernep túr.Qazaqstan myqty elge ainaluy ýshin memlekettik qyzmetkerlerimiz sana-sezimderin týzep, boylaryndaghy últtyq namystaryn janyp, últtyq mýddeni bәrinen de joghary qoyatynday etip damytuy qajet.
Últtyq namys keshendi mәsele bolghandyqtan, tarqatyp aita bersek, oidan oy tua bermek. Jogharyda aitylghan oi-tolghamdardy «Qazaq ýshin últtyq namystyng qúny qansha?» – degen súraqqa jauappen qorytyndylaghanymyz jón siyaqty. Bile bilsek, qazaq ýshin de, kez-kelgen basqa últ ýshin de, últtyq namystyng qúny sheksiz. Ol últty últ etetin basty sapalardyng ishindegi manday aldysy. Sol qadir-qasiyetti ústanghan últ qana ózining últtyq tilin, dinin, salt-dәstýrin, elin, jerin jәne basqa da erekshelikterin saqtap, odan әri damyp, sol baghyt-baghdardy ústanghan memleket qana ózining últtyq mýddelerin eshbir qaymyqpastan qorghay alady. Namysy bar últtyng ruhy da biyik. Sondyqtan, Qazaq elining namysyn qoldan bermeu ýshin әrbir qazaqstandyq azamattyng boyynda últtyq namys pen ruh kýshti boluy qajet.
Seyilbek MÚSATAEV,
әl-Faraby atyndaghy Qazaq ÚU-i
Sayasattanu kafedrasynyn
professory, sayasy ghylymdarynyng doktory
"Aqiqat" jurnaly