Osy jyldyng qyrkýiek aiynan bastap Almaty oblysy, Qarasay audany, Janatúrmys auylyndaghy qazaq orta mektebining janynan orys synyptary ashylyp, bilim ordasy aralas mektepke ainaldyrylghan. Búl jayynda redaksiyamyzgha Janatúrmys auylynyn  túrghyndary habarlady.

Auyl azamattarynyng aituy boyynsha búl bilim shanyraghy ótken oqu jylynda taza qazaq mektebi bolghan. Biyl Janatúrmys auylynda túratyn  kýrd, әzerbayjan sekildi úsaq diaspora ókilderining talabymen bilim ordasy aralas mektepke ainalyp shygha keldi. Sebebi, «әzekender» men «kýrdekender» balalaryn qazaq synybyna beruden bas tartqan. Onymen qoymay, audandyq әkimdik pen bilim bólimining basshylaryna hat jazyp jýrip, taza qazaq tildi mektepti aralas mektep etuding tóte jolyn tauypty.  

Qanat Saparghaliyúly, ústaz:

– Osydan onshaqty jyl búryn mektebimizde Intin Týsiphan Kiymúly degen azamat diyrektor bolghan edi. Sol kisining túsynda auyl azamattary tabanyn tozdyryp jýrip mektebimizge qazaq synyptaryn әreng ashtyrghan bolatyn. Birinshi synypqa baratyn bala sany tolmaghandyqtan jasy jetpese de bes jasar qyzymdy mektepke jetelep aparugha tura keldi. Sodan beri mine 10 jyl ótip, mektebimiz taza qazaq mektebine ainalyp ýlgergen edi. Endi mine, biyl birdi-ekili ózge diaspora ókilderi úsynys jasady dep mektep qaytadan aralas mektepke ainalyp otyr.

Qanat Saparghaliyúly atalghan mektepte kóp jyldardan beri ústaz bolyp keledi. «Ardager ústaz retinde men óz oiymdy ashyq aitugha qúqylymyn» deydi ol kisi.

– Bizding mektepte ózge últ ókilderining balalary qazaqsha oqityn. Odan jaman bolghan balany kórmedim. Olar týrli oblystyq jarystargha qatysyp, jýldeli orynmen oralatyn. Endi ne bolady? Birte-birte auylymyzdaghy jalghyz mektep orys mektebi bolyp ketpey me? Búlay alandauymnyng sebebi, biyl birinshi synypqa bir ghana qazaq synyby qabyldandy. Eki synyp – orys synyby. Yaghni, aralas mektep bolmay jatyp, orys synyby basymdyqqa ie bolyp túr, – deydi ardager ústaz.

Janatúrmys auylyndaghy qazaq orta mektebining nelikten aralas mektepke ainalghanyn bilmek bolyp mektep diyrektory Nýsipbekova Begjan Bazarqúlqyzyna habarlastyq.

Begjan Nýsipbekova, «Janatúrmys» orta mektebining diyrektory:

– Men búl mektepke biyl ghana diyrektor bolyp kelip jatyrmyn. Mektepti aralas mektepke ainaldyru turaly sheshim men kelgenshe qabyldanyp qoyypty. Sonda da mektep újymy men ata-analardy jinap, birneshe ret nasihat júmystaryn jýrgizdim. Memleketimiz memlekettik tilge basymdyq berip otyrghandyghyn aittym. Biyl mektebimizding qasynan eki mektepke deyingi dayyndyq, eki birinshi orys synyptary ashylyp otyr. Búghan deyin auyldaghy ózge diaspora ókilderining birazy orys synyby bolmaghandyqtan balalaryn basqa auyldardaghy mektepterge tasyp oqytqan. Al qalghandary bolsa, bizding mekteptegi qazaq synybyna bergen. Ata-analar «balalarymyz qazaqsha oqugha qinalady» dep audandyq bilim bólimine ótinish jazyp, nәtiyjesinde mektebimiz aralas mektepke ainaldy.

Elimizdegi ózge diaspora ókilderi nege memlekettik tilde bilim alugha qarsy? Endigi qoyylar saual osy. Búl birinshiden bizdegi iydeologiyanyng әlsiz ekenin kórsetedi. Eger de memleketimiz bolashaghyn tek qazaq tilimen baylanystyryp, memlekettik tilding kókjiyegin keneytudi oilasa, basqa diaspora ókilderi qazaq tilin oqudan osylay bas tartpas edi. Qazaq bir kezderi jer auyp kelgen qanshama diasporany qúshaq jaya qarsy aldy. Olardy tórine ozdyryp, bauyr etti. Endi ol «bauyrlary» qazaqty keudesinen keri iyterip otyr. Aydyng kýnning amanynda qazaq mektebining aralas mektepke ainaluy – keudeden keri iyteru emey nemene? Qazaq memlekettiligin moyyndamau osynday sipattardan-aq kórinip túrmay ma? Ekinshiden, bizding tizgin ústaghan basshylar ózderine keler syndy baghamday almaydy. Mәselen, Qarasay audanynyng bilim bólimining basshylary nege, qanday sebepke sýienip mektepti aralas mektepke ainaldyrdy. Birdi-ekili (meyli 50, meyli 100 bolsyn) ata-ana ótinish aitty dep mektepterdi aralas mektepke ainaldyra berse, Qarasay audanynda qazaq mektebi qala ma? Ýshinshiden, irgedegi million qazaghy bar Reseyde birde-bir qazaq mektebi joq. Al biz «Ázekendi» de, «Kýrdekendi» de, «Týrekendi» de orys synybymen, orys mektebimen jarylqap jatyrmyz. Nege?

Kóp jyl bilim beru salasynda qyzmet etken ústazdar qauymy: «Aralas mektep degenmiz – qazaq balalaryn orystandyrudyng jymysqy týri» dep jatady. Dәl býgin Qazaqstanda 1777 taza orys mektebi,  2068 aralas mektep bar eken. Yaghni, barlyghy 3845 mektep oryssha oqytyp jatyr degen sóz. Al, taza qazaq mektebi 3750 shamasynda. Búl tәuelsiz Qazaq elinde taza qazaq mektebi 50 payyzgha da jetpey otyrghanyn kórsetedi. Oghan Janatúrmystaghy mektepting jayyn qosynyz... Býite bersek, biz el boludan qalamyz.

Siz ne deysiz? Qarasay audanynyng atqaminerleri ne deydi eken?

Shәriphan Qaysar

Abai.kz