QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining «Ádebiyetting әleumettik manyzdy týrlerin basyp shygharu» baghdarlamasy ayasynda jazushy Beybit Qoyshybaevtyng qazaq azattyq qozghalysy tarihynan syr shertetin «Alash joly» atty kitaby jaryq kórdi (Qoyshybaev B. Alash joly. Riysәlә. – Almaty: «Qaratau KB»; «Dәstýr» baspasy, 2015. – 400 b.). Kitapta Resey imperiyasynyng otaryna ainalghan qazaq elinde  bostandyq ýshin jana túrpatty  kýreske bet búrghan XX ghasyrdyng basyndaghy kezeng suretteledi.

Avtor býginderi Alash qozghalysy dep atalatyn qúbylystyng bastauynda túrghan agha úrpaqtyng is-әreketterin  kórkem zertteuding nysanasy etip alghan eken. Halqymyzdyng sayasy túrghyda oyanuyn, qaz túryp, maqsatyn aiqyndauyn mýmkin etken azattyq jolyndaghy qozghalysy  ótken jýzjyldyq tabaldyryghynan attay bere tughan da, «halyqtar týrmesin» qausatudy kózdegen jalpyimperiyalyq revolusiyalyq qozghalystyng quatty tolqynyna tolqyn bolyp qosylghan. Jazushy  sonau kýrdeli kezendegi úly ózgerister makrokosmyn on bólimnen túratyn óz әdeby tәjiriybesining mikrokosmynda beynelep, imperiyadaghy jalpyrevolusiyalyq qozghalyspen astasa óristegen Alash qozghalysy syndy eren de erek qúbylysty býgingi derbestigimizdin, memlekettik tәuelsizdigimizding irgetasy, memleketimizding myng jyldyq ghúmyryn qamtamasyz etu  jolyndaghy kýresting kýretamyry retinde tanytugha tyrysqan.

Alash sayasy oiy әlemin kórsetetin riysәlәning «Ansau» atty alghashqy bóligi últtyq qozghalys ómirge kelgen shaqtaghy otarlyq ahual men sayasiy-әleumettik tynys-tirshilik keypin surettep, patsha ýkimetine halyqtyng mún-múqtajdyqtary turaly jazylghan tilekhat jayyn әngimeleydi.  «Tamyrda» jalpyreseylik músylman qozghalysynyng kýshengi, qazaq qayratkerlerining qatysuymen ashyq әreketke shyghuy sóz bolady. Jana órkeniyetke say demokratiyalyq ózgerister jasau ýshin kýresu barysynda qazaq jerinde elimizding bolashaq qoghamdyq-sayasy kelbetining alghashqy nobaylary qalay tughany «Aybat» bóliminde kórsetiledi. Riysәlәning atalghan bólimderinen oqyrmandar Álihan Bókeyhanov, Baqytjan Qarataev, Serәli Lapiyn, Jaqyp Aqbaev, Ismail Gasprinskiy, Álimardan Topchibashev, Ábdirәshit Ibragimov, Shahmardan Qosshyghúlov syndy birqatar tarihy túlghalardyng beynelerimen, olardyng azattyq qozghalysynyng bastapqy jyldaryndaghy qyzmetimen tanysady.

«Alash joly» riysәlәsi Qazaq handyghynyng 550 jyldyghy men Alash qozghalysynyng 100 jyldyghyna oray  últ-azattyq qozghalys tarihyna qyzyghushylyq tanytatyn barsha oqyrmangha, jastargha  paydaly tarihy maghlúmattar beredi.

Surette: Beybit Qoyshybaevtyng «Alash joly» riysәlәsi.

 Abay-aqpart