Bilgishterimizding bәri qatelesip jatyr – qarjy sayasatyna kelgende. «Myqtynyng myqtysy» dep әspettegenderimizding boljamdary bosqa ketti. Joramaldarynyng «jolgha týsip», tórt ayaghymen teng basyp ketip jatqany jәne joq.

Ótken shildening on besi kýni Astananyng qaq tórinde baspasóz mәslihatyn ótkizip, qarjy sayasatyn «shemishkeshe shaqqan» Últtyq bank tóraghasy Qayrat KELIMBETOV: «Dәl qazirgi kezde dollardyng tengege shaqqandaghy baghamy 187 tenge bolyp túrsa, aldaghy uaqytta da pәlendey ózgerister bola qoymaydy, - degen edi, - óitkeni amerikandyq dollargha degen súranystyng kýrt jogharylauyna negiz bola qoyatynday qanday da bir sebep-saldardy óz basym kórip túrghan joqpyn. Sondyqtan da bizding tengemiz shamamen osynday diapazon mólsherinde ornyghyp qalady, al bolashaqta bir dollardyng 190 tengege deyin kóterilui әlbette әbden mýmkin, alayda jaqyn arada, dәlirek aitqanda, aldaghy bir-eki toqsan ishinde múnday ózgerister oryn almaydy...»

Osylay dep bas bankiyrimiz resmy týrde mәlimdeme jasaghannan keyin «bir-eki toqsan» emes, nebәri otyz bes kýn ótti me, ótpedi me – elimizde tenge men dollar taytalasy búrq ete qaldy. Nәtiyjesining ne bolghanyn «aqsha sanay alatyn adamdardyn» bәri jaqsy biledi. Osylaysha bas bankir boljamynyng kýli kókke úshty. Múnday «maghynasy mayysyp» ketken mәlimdemelerden keyin ózin kәdimgidey-aq syilay biletin qarjy salasynyng kózi ashyq kez-kelgen basshysy otstavkagha ketse kerek edi, biraq Kelimbetov qynq etpedi. HOSh deyik.

Elimizde jas ta bolsa bas bolyp, ekonomikanyng da, basqanyng da tәp-tәuir dәmin tatyp ýlgergen Erbolat DOSAEV degen myqtymyz bar edi, bú kisi de «sózinen janyldy» – bolashaqqa boljam jasaymyn dep. Elimizding ótken jyly ghana janadan qúrylghan Últtyq ekonomika dep atalatyn jap-jana ministrligining jap-jana tizginin ministrlik qúryla sala qolyna alghan Dosaev ta «kóshten qalghysy» kelmey, tengening taghdyryna baylanysty óz joramaldaryn jasap tastaghan edi. Kelimbetovten qalyspady – bylq-sylq etpey, әngimening ashyghyn bylay dep aitqan bolatyn: «Erteng nemese býrsigýni, tipti jaqyn bolashaqta devalivasiya bola qoyady degen aqparat joq, - dedi ERBOLAT myrza dәp bir ózine bireuler devalivasiyanyng bolatynyn, ya bolmaytynyn arnayy habarlap otyratynday ynghay tynytyp, - sondyqtan da mening sizderge aitarym - devalivasiya  әzirge bolmaydy. Ázirge. Tipti jaqyn bolashaqta da bola qoymaydy...»

Onyng jәne bir aituyna qaraghanda, elimiz Ýkimeti Resey Federasiyasyndaghy ekonomikalyq situasiyalargha kirpik qaqpay qarap, oghan tipti ara-arasynda ózindik saraptamasyn da jasap otyrghan kórinedi. «Resey 2014-shi jyly óz ekonomikasyn 0,6 payyzgha kóteriledi dep joramaldap edi, alayda songhy kezderi әrtýrli halyqaralyq agenttikter men týrli qarjy úiymdary búl kósetkishting búdan tómen ekendigin aityp jatyr.  Osyghan oray bizding Últtyq bankimiz Ýkimetimizben birge Resey rublining qay baghytqa qaray kýsheyetinin nemese әlsirey bastaytynyn der kezinde týsine qoy ýshin barlyq qajetti is-sharalardy qazirding ózinde qolgha aluda» - dedi Dosaev.

Búl – Últtyq ekonomika ministrining osydan on aiday búryn, dәlirek aitqanda ótken jyldyng onynshy qazany kýni arnayy brifing ótkizip, qadap-qadap túryp aitqan әngimesining bir ýzigi ghana. Ángimesining anysyna qaraytyn bolsaq, ministr Dosaev sol kezding ózinde-aq tól tengemizding Resey rubline «jaltaqtap» otyrghanyn ashyp-ashyp aityp tastapty. Sebep?

Sebebin aita almady. Óitkeni ózi de bilmese kerek, bizding bayqauymyzgha qaraghanda. Eki myng on ýshting aqpanyndaghy devalivasiyadan keyin esin әren-әreng jighan Últtyq ekonomika ministri men Últtyq bank tóraghasynyng halyqty dәl osylaysha aldausyrata sóileui ras, «balany kәmpitpen» aldaghanday әser qaldyratyny jasyryn emes. Tipti sonday әser qaldyrdy da. Sodan beri de mine, kóp uaqyt ótken joq – devalivasiya dauyly qayta ainalyp soqty. Tengening taghdyry qyl ýstine baylanyp, amerikandyq dollardyng «múrty ayaq astynan tikireyip» shygha keldi. «Aqshalarynyzdy tengemen saqtanyzdar» degen Kelimbetovting «keleli» sózderine senip qalghan talay qazaqstandyqtyng aq ter, kók termen jighan aqshasynyng salmaghy qanbaq salmaghynday «jep-jenil» boldy da qaldy. «Ýkimet pen Últtyq bank tiyisti is-sharalar jýrgizip jatyr» degen DOSAEV myrza sol is-sharalardyng qanday is-sharalar ekenin atalghan әngimesinde ashyp aitqan joq edi. Demek, ol da bos sóz degen sóz. Aty atalyp, týsi týstelmegen song bos sóz dep aitugha әbden bolady.

Al endi ne boldy? Bayqauymyzsha, eshtene de bolmaghan siyaqty. Sol Kelimbetov, sol Dosaev. Biri - osydan bir ay búrynghy boljamdarynyng kýlining kókke úshqanyna qaramay, halyqty taghy da «kәmpitpen aldaugha» kóshse, ekinshisi - sol «kәmpitterding qaghazyn oraugha» kirisken synayly.

Bir qyzyghy - ekeuining de basshylyq jasap otyrghan mekemesi ÚLTTYQ dep atalady: Últtyq ekonomika. Últtyq bank.

Marat MADALIMOV

Abai.kz