بىلگىشتەرىمىزدىڭ ءبارى قاتەلەسىپ جاتىر – قارجى ساياساتىنا كەلگەندە. «مىقتىنىڭ مىقتىسى» دەپ اسپەتتەگەندەرىمىزدىڭ بولجامدارى بوسقا كەتتى. جورامالدارىنىڭ «جولعا ءتۇسىپ»، ءتورت اياعىمەن تەڭ باسىپ كەتىپ جاتقانى جانە جوق.

وتكەن شىلدەنىڭ ون بەسى كۇنى استانانىڭ قاق تورىندە ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزىپ، قارجى ساياساتىن «شەمىشكەشە شاققان» ۇلتتىق بانك توراعاسى قايرات كەلىمبەتوۆ: ء«دال قازىرگى كەزدە دوللاردىڭ تەڭگەگە شاققانداعى باعامى 187 تەڭگە بولىپ تۇرسا، الداعى ۋاقىتتا دا پالەندەي وزگەرىستەر بولا قويمايدى، - دەگەن ەدى، - ويتكەنى امەريكاندىق دوللارعا دەگەن سۇرانىستىڭ كۇرت جوعارىلاۋىنا نەگىز بولا قوياتىنداي قانداي دا ءبىر سەبەپ-سالداردى ءوز باسىم كورىپ تۇرعان جوقپىن. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ تەڭگەمىز شامامەن وسىنداي دياپازون مولشەرىندە ورنىعىپ قالادى، ال بولاشاقتا ءبىر دوللاردىڭ 190 تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلۋى البەتتە ابدەن مۇمكىن، الايدا جاقىن ارادا، دالىرەك ايتقاندا، الداعى ءبىر-ەكى توقسان ىشىندە مۇنداي وزگەرىستەر ورىن المايدى...»

وسىلاي دەپ باس بانكيرىمىز رەسمي تۇردە مالىمدەمە جاساعاننان كەيىن ء«بىر-ەكى توقسان» ەمەس، نەبارى وتىز بەس كۇن ءوتتى مە، وتپەدى مە – ەلىمىزدە تەڭگە مەن دوللار تايتالاسى بۇرق ەتە قالدى. ناتيجەسىنىڭ نە بولعانىن «اقشا ساناي الاتىن ادامداردىڭ» ءبارى جاقسى بىلەدى. وسىلايشا باس بانكير بولجامىنىڭ كۇلى كوككە ۇشتى. مۇنداي «ماعىناسى مايىسىپ» كەتكەن مالىمدەمەلەردەن كەيىن ءوزىن كادىمگىدەي-اق سىيلاي بىلەتىن قارجى سالاسىنىڭ كوزى اشىق كەز-كەلگەن باسشىسى وتستاۆكاعا كەتسە كەرەك ەدى، بىراق كەلىمبەتوۆ قىڭق ەتپەدى. حوش دەيىك.

ەلىمىزدە جاس تا بولسا باس بولىپ، ەكونوميكانىڭ دا، باسقانىڭ دا ءتاپ-ءتاۋىر ءدامىن تاتىپ ۇلگەرگەن ەربولات دوساەۆ دەگەن مىقتىمىز بار ەدى، بۇ كىسى دە «سوزىنەن جاڭىلدى» – بولاشاققا بولجام جاسايمىن دەپ. ەلىمىزدىڭ وتكەن جىلى عانا جاڭادان قۇرىلعان ۇلتتىق ەكونوميكا دەپ اتالاتىن جاپ-جاڭا مينيسترلىگىنىڭ جاپ-جاڭا تىزگىنىن مينيسترلىك قۇرىلا سالا قولىنا العان دوساەۆ تا «كوشتەن قالعىسى» كەلمەي، تەڭگەنىڭ تاعدىرىنا بايلانىستى ءوز جورامالدارىن جاساپ تاستاعان ەدى. كەلىمبەتوۆتەن قالىسپادى – بىلق-سىلق ەتپەي، اڭگىمەنىڭ اشىعىن بىلاي دەپ ايتقان بولاتىن: «ەرتەڭ نەمەسە بۇرسىگۇنى، ءتىپتى جاقىن بولاشاقتا دەۆالۆاتسيا بولا قويادى دەگەن اقپارات جوق، - دەدى ەربولات مىرزا ءداپ ءبىر وزىنە بىرەۋلەر دەۆالۆاتسيانىڭ بولاتىنىن، يا بولمايتىنىن ارنايى حابارلاپ وتىراتىنداي ىڭعاي تىنىتىپ، - سوندىقتان دا مەنىڭ سىزدەرگە ايتارىم - دەۆالۆاتسيا  ازىرگە بولمايدى. ازىرگە. ءتىپتى جاقىن بولاشاقتا دا بولا قويمايدى...»

ونىڭ جانە ءبىر ايتۋىنا قاراعاندا، ەلىمىز ۇكىمەتى رەسەي فەدەراتسياسىنداعى ەكونوميكالىق سيتۋاتسيالارعا كىرپىك قاقپاي قاراپ، وعان ءتىپتى ارا-اراسىندا وزىندىك ساراپتاماسىن دا جاساپ وتىرعان كورىنەدى. «رەسەي 2014-ءشى جىلى ءوز ەكونوميكاسىن 0,6 پايىزعا كوتەرىلەدى دەپ جورامالداپ ەدى، الايدا سوڭعى كەزدەرى ءارتۇرلى حالىقارالىق اگەنتتىكتەر مەن ءتۇرلى قارجى ۇيىمدارى بۇل كوسەتكىشتىڭ بۇدان تومەن ەكەندىگىن ايتىپ جاتىر.  وسىعان وراي ءبىزدىڭ ۇلتتىق بانكىمىز ۇكىمەتىمىزبەن بىرگە رەسەي ءرۋبلىنىڭ قاي باعىتقا قاراي كۇشەيەتىنىن نەمەسە السىرەي باستايتىنىن دەر كەزىندە تۇسىنە قويۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى ءىس-شارالاردى قازىردىڭ وزىندە قولعا الۋدا» - دەدى دوساەۆ.

بۇل – ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ وسىدان ون ايداي بۇرىن، دالىرەك ايتقاندا وتكەن جىلدىڭ ونىنشى قازانى كۇنى ارنايى بريفينگ وتكىزىپ، قاداپ-قاداپ تۇرىپ ايتقان اڭگىمەسىنىڭ ءبىر ۇزىگى عانا. اڭگىمەسىنىڭ اڭىسىنا قارايتىن بولساق، مينيستر دوساەۆ سول كەزدىڭ وزىندە-اق ءتول تەڭگەمىزدىڭ رەسەي رۋبلىنە «جالتاقتاپ» وتىرعانىن اشىپ-اشىپ ايتىپ تاستاپتى. سەبەپ؟

سەبەبىن ايتا المادى. ويتكەنى ءوزى دە بىلمەسە كەرەك، ءبىزدىڭ بايقاۋىمىزعا قاراعاندا. ەكى مىڭ ون ءۇشتىڭ اقپانىنداعى دەۆالۆاتسيادان كەيىن ەسىن ارەڭ-ارەڭ جيعان ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى مەن ۇلتتىق بانك توراعاسىنىڭ حالىقتى ءدال وسىلايشا الداۋسىراتا سويلەۋى راس، «بالانى كامپيتپەن» الداعانداي اسەر قالدىراتىنى جاسىرىن ەمەس. ءتىپتى سونداي اسەر قالدىردى دا. سودان بەرى دە مىنە، كوپ ۋاقىت وتكەن جوق – دەۆالۆاتسيا داۋىلى قايتا اينالىپ سوقتى. تەڭگەنىڭ تاعدىرى قىل ۇستىنە بايلانىپ، امەريكاندىق دوللاردىڭ «مۇرتى اياق استىنان تىكىرەيىپ» شىعا كەلدى. «اقشالارىڭىزدى تەڭگەمەن ساقتاڭىزدار» دەگەن كەلىمبەتوۆتىڭ «كەلەلى» سوزدەرىنە سەنىپ قالعان تالاي قازاقستاندىقتىڭ اق تەر، كوك تەرمەن جيعان اقشاسىنىڭ سالماعى قاڭباق سالماعىنداي «جەپ-جەڭىل» بولدى دا قالدى. «ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك ءتيىستى ءىس-شارالار جۇرگىزىپ جاتىر» دەگەن دوساەۆ مىرزا سول ءىس-شارالاردىڭ قانداي ءىس-شارالار ەكەنىن اتالعان اڭگىمەسىندە اشىپ ايتقان جوق ەدى. دەمەك، ول دا بوس ءسوز دەگەن ءسوز. اتى اتالىپ، ءتۇسى تۇستەلمەگەن سوڭ بوس ءسوز دەپ ايتۋعا ابدەن بولادى.

ال ەندى نە بولدى؟ بايقاۋىمىزشا، ەشتەڭە دە بولماعان سياقتى. سول كەلىمبەتوۆ، سول دوساەۆ. ءبىرى - وسىدان ءبىر اي بۇرىنعى بولجامدارىنىڭ كۇلىنىڭ كوككە ۇشقانىنا قاراماي، حالىقتى تاعى دا «كامپيتپەن الداۋعا» كوشسە، ەكىنشىسى - سول «كامپيتتەردىڭ قاعازىن وراۋعا» كىرىسكەن سىڭايلى.

ءبىر قىزىعى - ەكەۋىنىڭ دە باسشىلىق جاساپ وتىرعان مەكەمەسى ۇلتتىق دەپ اتالادى: ۇلتتىق ەكونوميكا. ۇلتتىق بانك.

مارات ماداليموۆ

Abai.kz