Konstitusiyamyzgha 20 jyl toldy. Egemendi elding zayyrly, demokratiyalyq, qúqyqtyq, әleumettik sipaty - býgingi kýn tiyanaghy. Sonau "Egemendik  deklarasiyasynan" bastap , 1993 jylghy jәne 1995 jylghy konstitusiyalar men sol konstitusiyalargha engizilgen týzetuler demokratiyalyq baghyttyng kepili. Bara kele preziydenttik respublikadan preziydenttik-parlamenttik formagha damuy; Parlamentting qúzyretining kóterilui, jergilikti mәslihattardyng qúzyrynyng ósui  - tipti jeke sheneunikti qyzmetten taydyru haqynyng payda boluy; jergilikti budjetting ósui, ony júmsau haqynyng payda boluy jergilikti  jerde óz mәselelerin óz qolymen sheshuge mýmkindik ashyp otyr.  Ótken 20 jyldyng ishinde  birshama eleuli jetistikter bayqaldy.

Birinshiden, Egemen elimiz sayasy egemendigin saqtady, Reseyge qayta  jútylmady.

Ekinshiden, qazaqtyng postkenestik sayasy jәne ekonomikalyq elitasy men isteblishmenti qalyptasty. Jogharghy dengeydegi elita men isteblishment qazaq burjuaziyasyna ainaldy.

Ýshinshi, ortang qol taby qalyptasty. Olardyng ýlesi qyryq-elu payyz.

Tórtinshi, qazaq qalagha keldi. Qala qazaghynyng ýlesi 60 payyz boldy. Keybir qazaqtan shyqqan orysshyldar qazaqty qalagha jibermegen jón, bәrin býldiredi. Qazaq qaptasa Almatyny ýlken auylgha ainaldyrady dep baybalam saldy. Býgingi Almatygha qarasang qazaq kóp bolsa da  býlinip jatqan dýnie joq.

Áli de bolsa býgingi kýnde týzetetin irge, bekitetin qapqa, baghatyn mal, qarasatyn  kórshi bar.

Til mәselesi - tauqymetterding bastysy. Sayasy túraqtylyqty saqtap otyryp, arnayy zangha qosymsha bap engizbey-aq Konstitusiyalyq Kenesting konstitusiyalyq qúzyreti-aq jetkilikti bolar edi. Aytalyq, egerde Konstitusiyalyq Kenes : memlekettik qyzmetkerler memlekettik tildi mindetti týrde paydalanady. Basqa jaghdayda  qyzmetten shettetiledi. Memlekettik nemese memlekettik emes mekemeler (jeke menshik ashanadaghy dayashylar,  dýkenshiler, qoghamdyq kóliktegi qyzmetkerler, polisiya qyzmetkerleri )bәri de aldymen qazaqsha, azamat qazaqsha bilmese, oryssha qyzmet kórsetu kerek.   Osy mәnerde AQSh-tyng Joghary Sot sheshimi boldy. Kezinde AQSh-ta qara nәsildi jәne aq nәsildi mektepter bólek boldy. Búl jaghday nәsildik segregasiyany kýsheytti, AQSh-tyng Joghary Soty búl jaghdaygha tiym salghannan keyin búl mәsele tez sheshildi. Aq nәsildi mektep diyrektorlary arnayy avtobuspen qara nәsildi balalardy óz esebinen óz mektepterine tasityn boldy.

Últtyq doktrinagha mynaday úsynysym bar. AQSh-ta pozitivtik diskriminasiya degen zangerlik kategoriya bar. Bizge de sol kerek. Bizding mulitikulituralizmge "pozitivtik diskriminasiya" jetpeydi. Olay bolsa qazaqsha sóilegisi kelmeytin qazaqtar aldymen qyzmetinen keter edi, qalghandaryna  ýlken sabaq. Preziydentimizge til sayasatyn jýzege asyruda qoldau kerek. Onday qoldaudy men "Janashyr" baghdarlamasy dep atar edim. Basqa últ ókilderinen qúralghan qazaq tildi janashyrlary óz mindetin pәrmendi oryndar edi. Keyin olar qazaq tektiler qataryn toltyrar edi.

Jalpy aitqanda mektep segregasiyasy jaqsylyqqa әkelmes. Oryssha mektep bitirip qazaqsha bilmey, memlekettik qyzmetke jaramaushylyq Qazaqstan orys mektebining ýlken kemshiligi. Qazaqstan mektebinde orys klastarynda sabaqtardyng basym kópshiligi memlekettik tilde jýrgeni abzal. Úighyr, ózbek - diqanshy halyq, biraq olardyng mandayyna egemen elimizde tek ketpenshi bolu jazylmaghan: bastyq bolsyn, әkim bolyp Ázimbaygha memlekettik tildi qasterleu turaly dәris oqyp, qazaq dәstýri turaly jón aitsa...

Biregey , enshisi bólinbegen úighyr-ózbek osy qazaqtyn  biri aghasy biri inisindey. Búl jaghday elimizdegi teke tiresti emes  ishki konkurensiyany kóteredi. Ózbek pen úighyrdyng enbekqorlyghy men dindarlyghy qazaqtyng darhandyghy men qosylyp qayta dýrkirese, biraq qazir úmytylyp bara jatqan Alty alashty janghyrtqanday bolar edi. Alty alashtyng qayta týlegen kýnge qúday bizdi jetelesin!

Abai.kz