Senbi, 23 Qarasha 2024
Újdan 5846 0 pikir 4 Tamyz, 2015 saghat 11:08

QÚDAY QAZAQTY QALAY SAQTADY?

Sonymen, 2022 jylghy Aq olimpiada ótkizuden qazaq qútyldy, qytay tútyldy...

 Malayziya astanasy Kuala-Lumpurde Halyqaralyq Olimpiada komiytetining 128-shi sessiyasy barysynda 2022 jylghy qysqy Olimpiada oiyndaryn qabyldaytyn Beyjing qalasy bolyp tanyldy. Beyjing qalasy Jazghy olimpiadany da, Qysqy olimpiadany da ótkizgen túnghysh el bolmaq.

Átten, aqtyq sayysta bútyn qysyp, tilin jútqan biraz qazaq jemqor­lary­nyng janarlaryn ókinish jas judy...

Milliardtardy jymqyrghan el tize býgip, milliardtary jybyrlaghan el jeniske jetti.

Almaty әkimi Ahmetjan agha Esimovting aghylshynsha sóilegenine әri quandym, әri qapa boldym: quanghanym – shau tartqan shaghyndaghy kisining talaby tauday eken; qapa bolghanym – qazaq ta ana tili bar irgeli últ edi, әtten, tilsiz januarday jat tilde salaqtattyq...

Kim bilsin, bizding asyghymyz alshysynan týskende: Qazaq Eli men Almaty qalasyn әlem kenirek tanyr ma edi – óitkeni, qysqy sport oiyndaryn jer betinde 3 milliardtan astam jankýier ýzdiksiz tamashalaydy; sosyn, qazaqtyng qysqy sport oiyndarynyng týrleri kóbeye týser me edi – nebәri alty qysqy oiyndargha qatysqan qazaqtarda jeti ghana medali bar, onyng bireui ghana altyn; eng aqyry, Almatynyng infraqúrylymy jaqsarar ma edi – әri әrbir olimpiada ótkizetin qalada 50 mynnan – 300 myngha deyin júmys oryndary ashylady t.s.s.

Áytkenmen, qazaqty qúday saqtady. Qazir әlem qarjylyq daghdarystan tenselip túr. Qara altynnyng baghamy kýn sayyn qúldyrap barady, al, ertendi eshkim boljay almaydy...

Adamzat tarihynda tabys әkelgen olimpiadalardyng barlyghy derlik elde jәne әlemde ekonomika jana qarqynmen damyghan kezende ghana oryn aldy. Al, olimpiadalardyng deni elderdi túralatyp ketti...

Mysaly, kýni keshe futboldan «EVRO-2012» ótkizgen Ukraina 4 milliard evro kólemindegi shy­ghyn­gha úryndy da, artynsha tereng qar­jy­lyq daghdarys shúnqyryna qúlady...

2004 jyly Afina Olimpiadasynda Grekiya 10 milliard AQSh dol­larynan aiyrylyp, súmdyq eko­nomikalyq daghdarysqa jol ashyp berdi. Olimpiadagha arnayy salynghan zәulim ghimarattar týgel qanyrap qalyp, el jaghdayyn tyghy­ryq­qa (defolt) tiredi. Shash-etek qa­ryzgha batqan grekter qúlaghan shy­nyrauynan býginge deyin shygha almay keledi.

1976 jyly Monreali Olimpiadasyn úiymdastyrghan kanadalyqtar «sasqan ýirek artymen sýngip», kóptegen tauarlardyng (ishinde temeki de bar) aksizdik salyqtaryn ósirip, úzyn-sheti kórinbes baqanday 30 jyl boyy qaryz qaytaryp, 2006 jyly әzer esin jidy...

...2011 jyly biz Aziya oiyndaryn abyroymen atqaru ýshin infra­qú­rylymdar salugha 1,4 milliard AQSh dollaryn, oiyndardy úiymdastyrugha 250 million AQSh dollaryn júmsap, barlyghy 1,65 milliard AQSh dollaryn júmsadyq. Tapqan «paydamyz» ben nәtiyjemiz mynaday: týsimimiz nebәri 31 million dollar, Qarjy polisiyasy 57 million dollardyng qoldy bolghandyghyn anyqtady jәne bir sheneunik baukespe-úrylyghy 5, 5 jylgha sottaldy. (Bәlkim, qazir bostandyqqa shyghyp, týrik tenizderining birinde salqyn sugha shomylyp jýrgen shyghar?!.)

...Bir qyzyghy, osynau oily әngi­memizding bәri 2022 jylghy Aq oliym­pia­danyng budjeti turaly órbise, balanyng oiynshyghy bolyp qalady. Eng aldymen, qazaq ýkimeti 2022 jyly Almatyda Qysqy Aq Olimpiada ótkizu ýshin Halyqaralyq Olimpiada komiytetine 75 milliard AQSh dollary kóleminde qarjylyq kepildik berdi. Al, Olimpiadanyng budjeti 4-5 milliard AQSh dollary mólsherinde belgilengen. Endi qazaqtyng tamaghy sau, tәbeti kýshti sheneunikteri Olimpiada tayanghan kezde shyghyndy 2-3 esege kóterip jiberuge әbden mashyqtanyp alghan... (Almaty jenilis tapqan sәtte milliardtaghan dollarlardan dәmeli qanshama biyshigishterding ókirip jylaghanyn kózge elestetuding ózi qiyn!..)

Eger Almaty jeniske jetkende, bizde kommunaldyq tólemderding (energiya quaty, gaz, ystyq jәne suyq su, belgili bir salyq týrleri, túrghyn ýy baghasy t.s.s.) aspandap qymbattauy sózsiz edi.

Bizdi qúday saqtady: Qazaq Eli ekonomikalyq daghdarystyng aldyn aldy. Asa iri kólemdegi jemqor­lyqtyng joly kesildi. Qanyray­tyn ghimarattar salynbaytyn bol­dy. Kommunaldyq tólemder sharyq­tamaydy. Salyq týrleri óspeydi.

Basty aqiqat: biz әli jas, әlsizdeu elmiz:

1. Biz әli qarjylyq basqarudyng tiyimdi jýiesin qúra alghan joqpyz.

2. Otanshyldyq qasiyetimiz – otbasymyzdan alystap ketken joq.

3. Olimpiadadan kiris kirgizip, tabys tabudy ýirengenimiz joq.

...Áytse de, kónil týsip, jýrek syz­daytyn dәneme kórmedim: qúday qalasa, el aman, júrt tynysh bolyp, әl-auqatymyz quattanghan kezde talay qyzyq oiyndardy ózimizdi ótkeremiz...

Qazir asyqqanymyz – saytannyng isi. Áne, «toydyng bolghanynan – boladysy qyzyq» dep, bizding «danyshpan» ýkimet tiyn tappay, zeynetaqy jiynyna qosymsha 5 payyz salym qospaqshy eken; al, EKSPO-2017 halyqaralyq kórmesining manayy kónirsip, qyruar qarjylary milliardtap tonalyp jatqan kórinedi...

...Biz bolsaq, shamamyzgha qaramay, Pekinmen teketiresip-talasqymyz keledi. Sol Pekin jemqorlarmen әngime aityp әure bolyp jatpaydy, alangha aparady da, atyp tastaydy...

Qajymúqan GhABDOLLA

 Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3233
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5347