BIZDI AGhYLShYN TILI ÚLTTYQ QÚNDYLYQTAN ALYSTATA TÝSPEY ME?
Býgin Elbasymnyng ótkenge sholuyn qarap shyqtym...Sosyn "qadamdar" turaly "ÚLT JOSPARYN" qayta qarap shyghyp, ózimshe ELBASY men QADAMDAR arasynda, yaghny ony jazushylar nemese dayyndaushylar arasynda JER men KÓKTEY aiyrmashylyq bar ma dep qaldym.
Birinshiden, el, últ, memleket degen úghymdardyng mәni әzirge jer betinde ógeriske týsken joq. Qanshama pozitivistik teoriyalar arqyly memleket qabattaryna jasalghan taldaular men týsindirmeler qazir qajetsiz makulatura bolyp qaldy. Eng basty mәtin ol el jәne ony qúrushy últtyng mәdeniyeti bolyp otyr.
Osy tústa qazir memleket emes endi әlemdik korporasiyalar dәuiri kele jatyr degen teoriyalar basymdyq alyp bara jatyr. Mәdeniyet teoriyalary da qayta kommentariylerge toly, biraq sol bayaghy onyng substansionaldyq, kiyelilik mәnine qayta oralyp jatyr.
Sol siyaqty syrtqy iydeologiyalyq ortalyqtar tarapynan bizding memleket taghdyryna qatysty "Qazaqstandyq últ" degen tirkesterdi de soqqysy keldi. Biraq ol iydeya tasqyny sayabyrsyp qaldy.
Endi mәne "Últ jospary" jýz naqty qadam degen JOBA birazdan beri el bolyp, qogham bolyp talqygha ýsip jatyr.
Elbasy tarapynan jasalyp jatqan qadamdardyng negizi bolashaqqa ýmitti kórikteydi. Degenmen, myna aksiologiyalyq ýderisterdi zertteushi retinde, bir osy elding azamaty retinde óz oiymdy bóliskim keledi. Ózi adam degen bolmysta "ýmit pen kýdik" qatar jýredi. Bolashaqqa senmimmen naqty qadam basqan әriyne jaqsy, biraq ol adam, partiya, firma, ne kompaniya, ne korporasiya ne jamaghat top ýshin basqasha taldanady, al memleket instituty ýshin basqasha taldanyp, qorytyndylanady. Býgingi respubikalyq zayyrly memleketting qúrylymdyq qabattary arsyndaghy óz ara ýilesim men ýndestik tetikteri aqsauynyng basty sebebi memleket instutynyng býginge deyingi qúndylyqtar aralyq, qúndylyqtar ishilik qatynastardyng antroposentristik kommentariiyleri naqty bolmay otyrghandyghynda jatyr. Qazir әlemde osy tónirekte talas tartystar ótken ghasyrgha qaraghanda әldeqayda tereng әri ghylymy tanymdyq negizderde, saraptaluda. Bitpedi. Jalghasyp jatyr.
Osynday jaghdayda, әri keshegi postkenestik qúndylyqtar batpaghynan aryla almay jatqynymyzda eki jaqty qysym eki býiirden soqqylap jatyr. Egemendik, tәuelsizdik jeke dara memlekettilikting basty ústanymy onyng qúrushy elin bolmystyq ontologiyalyq negizde anyqtaytyn qúndylyqtardy saqtau әri damytu tetikterin tabumen tikeley qatysty. Qysqasha qazaqqa óz bolmysyn saqtaudyng ishki jәne syrtqy qorghandary qúndylyqtyk qabattaryn nyqtau qajet. Almyna jerde qazaqtyng tek qana syrtqy әlemmen, materialdyq qúndylyqtar ghana basty nazargha alynghan. Ol jaqsy adamnyng qarny toq boluy kerek. Biraq ol erteng qarny toq bolghanymen, myna elden, jerden, mәdeniyeten, órkeniyetten óz erkimen bas tarta alatyn, qara qúlgha ainalyp shygha keledi. Onda "Mәngilik el" turaly aitylyp jatqan kommentariylerding eshqanday paydasy bolmay qalady.
Barlyq qúndylyqtar adamgha bir qabat arqyly sinedi. Ol til. Al tildi qúral retinde memleket ishki jәne syrtqy qúndylyqtardyng negizgi qabaty retinde kótermey ne memleket tik qamqorlyq jaratpay, el bolu, bayandylyq pen túraqtylyqqa ýmit etu bos sóz.
Bir adamdy, mektep qabyrghasynda aq, bilim berude óz últtyq qúndylyqtary emes, jahandyq ortalyqtyng qysymymen onyng tiline auyystsaq, qaryn toq bolady. Biraq el, jer, mәdeniyet, erkindik, egemendikti óz qolymyzben syrtqy kýshterge tabystaghan bolmaymyz ba?
Bir qazaq balasy nege mektep qabyrghasynda aghylshynsha oqu kerektigining múnda basty maqsaty aitylypty...Biraq búl memleketting maqsaty emes, ol korporsiyanyn, kompaniyanyng maqsatyna say keledi. Búl turaly әlemdegi teoriyalardyng barlyghyn salystyryp qoyyp tarazylap bere alatyn mýmkindigim bar...Búl turaly arnayy kitap jazuyma da bolady..biraq uaqyt qysqa bolghandyqtan osylay elmen bólisip otyrmyn. Jalpyhalyqtyq talqygha qatysynyz aghayyn..tuyndaghan súraqtar bolsa, ghylymy tanymdyq negizde jauaptaugha tryysyamyn. Búl degen bilgishtikten emes, qayghydan, kýdikten tuyndap jatqan ishki hәlim...Siz ne deysiz?
Qosymsha aqparat:
"79. Poetapnyy perehod na angliyskiy yazyk obucheniya v sisteme obrazovaniya - v starshey shkole y vuzah. GLAVNAYa SEL - POVYShENIE KONKURENTOSPOSOBNOSTY VYPUSKAEMYH KADROV Y ROST EKSPORTNOGO POTENSIALA OBRAZOVATELNOGO SEKTORA.
79-qadam. Bilim beru jýiesinde – joghary synyptar men JOO-larda aghylshyn tilinde oqytugha kezen-kezenmen kóshu. Basty maqsaty –DAYaRLANATYN KADRLARDYNG BÁSEKELESTIK QABILETIN ARTTYRU JÁNE BILIM BERU SEKTORYNYNG EKSPORTTYQ ÁLEUETIN KÓTERU." - Últ jospary – «100 naqty qadam».
Dosay Kenjetay.
(Áleumettik jeliden)