Qazaqstannyng Týrkiyadan tasymaldaytyn tauarlaryn Resey kedenshileri shekarada ótkizbey túrghandyghy turaly aqparat qazaqstandyq jәne týrkiyalyq búqaralyq aqparat qúraldarynda jazyluda.  Shekarashylar týrkiyalyq tauarlaryn ótkizbey túrghan Resey ýshin Qazaqstan milliondaghan dollar shyghyngha batpaq. Búl turaly nur.kz sayty jazady.

Al týrkiyalyq «Dýniya» gazetining mәlimetterine sýiensek, Reseymen qarym-qatynastyng shiyelenisui saldarynan týrkiyalyq kókónis pen jemis eksporttaushylary kóretin shyghyn shamamen 150 million AQSh dollaryn qúraydy.  

«Resey aumaghyna jetkize almaghandyqtan jolda shirip ketetin, nemese býlinetin kókónisterding shamamen salmaghy 190 myng tonna. Aqshalay eseptegende ol $150 mln. Ol jýkter qazir porttarda, shekara men qoymalarda túr», – dep jazady basylym.

Basylym jazghanday, osy jýkter Reseyge jetkizilmegenimen Týrkiyanyng ishinde kókónis – jemis baghasy kóterilip keledi.

Basylym Týrkiyanyng Jýk tasymaldaushylary halyqaralyq qauymdastyghynyng tóraghasy Chetin Nuhogludyng pikirin mysalgha keltirgen. Ol Reseymen shekaradaghy jaghdaydyng shiyelenisui sebepti shekarada tek Reseyge ghana emes, Resey arqyly Ortalyq Aziyagha baghyt alghan jýkterde túryp qaldy dep aityp otyr.

«Osy jaghdaygha baylanysty kaspiylik baghyt belsendi qoldanylatyn bolady. Eger paromdar Kaspiy tenizi arqyly tolyq jýktememen isteytin bolsa, jýk tasymaldaushylardyng jol aqysy 30%-gha arzandar edi», – deydi Chetin Nuhoglu.

Esterinizde bolsa, «Atameken» palatasynyng basqarma tóraghasy Abylay Myrzahmetov elimizge Resey arqyly tranzitpen keletin jýkterding әli de Resey men Gruziya shekarasynda toqtap túrghanyn «Astana» Astana  arnasyna aitqan bolatyn.

Onyng mәlimetinshe, Qazaqstangha ótui tiyis bolghan 78 kólik shekarada túr. Balamaly baghyt retinde jýkterdi Gruziya men Ázirbayjan arqyly, Kaspiy tenizi portymen alyp ótu mәselesi qaralyp jatyr. Biraq  búl tasymaldyng qúny qymbatqa týsip túrghan kórinedi.

“Gruziya men Ázirbayjan arqyly, yaghny Reseyden basqa territoriya arqyly ótu turaly marshrutyn ministrlikpen kelisip, kәsipkerlerge aityp berdik. Sondyqtan kәsipkerlerge kómektesuge dayynbyz. Aqtau arqyly, Baku arqyly qazir Ázirbayjan temirjoldarymen Ázirbayjan portymen de kelisip jatyrmyz. Ol aradaghy baghany tómendetu turaly. Sol aqysyn tómendetse, bizding kәsipkerlerge kóp shyghyn әkelmeydi”, – deydi «Atameken» últtyq kәsipkerler palatasynyng basqarma tóraghasy Abylay Myrzahmetov.

Eske sala ketsek, osyghan deyin Týrkiyadan Qazaqstangha tauar әkele jatqanondaghan jýk kóligi Resey shekarasynan óte almay túrghanyn habarlaghan edik.

Sonday-aq, Resey 26 qarashadan bastap Týrkiyadan keletin azyq-týlikke baqylaudy kýsheytti jәne shekarada qosymsha tekseru jýrgizip jatyr. Resey auyl sharuashylyghy ministrligining mәlimdeuinshe, Rospotrebnadzor ishki naryqtaghy da týrkiyalyq tauarlargha qadaghalaudy kýsheytip otyr.

Al Resey premieri Dmitriy Medvedev atyp týsrilgen Su-24 úshaghynan song Týrkiyagha qarsy ekonomikalyq sanksiya qoldanatynyn ashyq aitqan.  Tipti, Resey aimaghyndaghy týrik kәsipkerlerining investisiyalaryn búghattauymyz mýmkin dedi. Sonday-aq, týrik tauarlarynyng importyna shekteu qoyylatynyn mәlimdedi. Onyng syrtynda Resey premieri EAEO  mýshe memleketter jetekshilerine atalmysh sanksiyalar talaltaryn oryndaugha shaqyrghan.

Týiin: Kóresini Reseyden kóretin kýn alys emes bolsa kerek-ti. Týrkiyadan Qazaqstangha baghyt alghan 70-ten astam jýk kóligi Resey shekarasynda qantaruly qaldy. Ekonomikalyq soghys – Resey men Týrkiya arasynda bastaldy. Tek múnda Qazaqstandi kiyliktirerdey Vladimir Vladimirichti ne týlen týrtti?. EAEO-gha tórelik etip otyrghan kórshilerimiz qazaqstandyq jýk kólikterin birinshi ret búghaulap otyrghan joq. Esterinizde bolsa, osyghan deyyin 150 jýk kóligin kedende keptep qoyyp, әr kýnine 7000 rubli tóletkeni taghy bar. Odan keyin Europa elderinen Qazaqstangha baghyt alghan jýk kólikterin Resey sanksiyasy ýshin taghy búghaulap qoyghan. Endi mine,  Týrkiyadan Qazaqstangha bettegen  jýk kólikterin shekaradan ótkizbey otyr. Sondaghy Reseyding kóksegeni ne? Eks-imperiya tizginshisi atalmysh elderge arqasymen qarap, teris ainaldy. Sodan eregesip, sanksiya salu degen eski әdetine qayta basty. Búl Resey Preziydenti Putin myrzanyng ne ózim jemeymin, ne senderge jegizbeymin degeni bolsa kerek.

Al bizdinshe, dereu arada Qazaqstannyng kólik jәne keden komiytetining ókilderi jinalyp, Reseyding keden qyzmetine súrau salyp, hat joldauy tiyis. Kerek bolsa, búl mәseleni elimizding Syrtqy ister ministrligi jәne Qazaqstannyng Reseydegi elshiligi aralasyp anyqtauy kerek. Áriyne, biz mәselening retin tabarynan  ýmittimiz.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz