(qaz-qalpynda)

 UJS!...

Býgingi  pikir talastyng ózegi órttey qaulaghan kelin mәselesi boldy. «Kelinmen birge túru kerek pe, joq әlde týsken kýnning ertesi bólip jibergen dúrys pa?» degen jurnalisting súraghyna jamyraghan jauaptar aityla bastady.

Otyz jastar shamasyndaghy shashyn bórtege boyaghan sary kelinshekke kezek tiydi.

– Kelinmen birge túra almaymyn, sebebi, úrsyp qalamyn.

– Kelin týsirdiniz be?

– Qaydaghy!.. Úlym bes jasta, ýilenuine әli jiyrma jyl bar shyghar.
– Sonda jiyrma jyldan keyin ýiinizge keletin kelinmen úrsysu turaly qazirden bastap dayarlanyp jatyrsyz ba?

– Oi, onsyz da belgili... qay kelin enesimen túrghysy keledi? Qay ene kelin ústaghysy keledi deysin? Birge túryp bitbeytin daugha qalghannan Qúday saqtasyn!

– Sizding de qyzynyz bar shyghar? Ol da bireuding kelini bolady emes pe?

– Bireuding ýiine baryp tútqyn bolyp, syqsiyp otyrghannan, qayta qyzymnyng bolmaghany qanday jaqsy!

– Onda jalghyz úldy ýilendirip, bólip shygharyp jiberseniz erteng óziniz qartayyp kiriptar bolghanda qaytpeksiz?

– Kelinge kýnim qaraghansha, ólgenim artyq.

– Qazaqtar búlay oilamaydy!

– Mening sheshemdi enesi syighyzbapty, solar da siz aityp túrghan «qazaqtardan».
– Sizding de eneniz boldy ghoy...

– Mende ene de, kýieu de bolghan emes!

– Im...m, «sonda da kelinmen birge túryp qalamyn-au» degen oy basynyzgha kelgen joq pa?

-UJS!!!

Basyn shayqaghan jurnalist, mikropondy sóilegisi kelip úmtylyp túrghan apagha berdi.

LEON-KOLYa

– Dәuletbek, bayaghyda balamyzdyng atyn saghan qoyghyzyp, sol boyynsha qújat alghan edik.

– Iә LEON, esimde. Aytuly azamat, últtyng maqtanyshy aqyn Múqaghaliday bolsyn dep, azan aty – Múqammetqalidy qoydyq emes pe!?

– IYә, sol at únamay jýr. Aynalasy tegis Kolya atap ketti.

– Oi, Leon qúrdas, ózdering tolyq atymen shaqyrghanda, balanyz «mening atym – Múqammetqaliy» dese qalyptasyp boyyna siner edi ghoy.

– Dәuke, ol birinshiden, modydan qalghan eski at, ekinshiden, tym úzyn. Sol kezde saghan beker kelisken ekenbiz!

– Leon myrza, sonda ne aitpaqsyz?

– Mening atyma qarashy, jyp-jinaqy – Leon. Balam 18-ge toldy, atyn Kolya dep ózgertetin boldy.

– Bir әnshi Europagha únaymyn dep aty-jónin ózgertipti. Sizder de sol sekildi boldynyzdar ghoy. Sheshesi ekeulering kelistinder me?
– Áriyne!

– Tәuelsizdigimizge 25jyl boldy. Tilimiz, dinimiz óz túghyryn tauyp jatqanda búl ne istegenderiniz?

– Onda ne túr!..

«TRASH»

Týngi saghat 24-00-de qyz úzatu toyy songhy mәresine jetti. Osy aradan 500 shaqyrym jerde túratyn qúdalar toyhananyng aldynda kýtip túrghan on bes kisilik «Mersedes» kóligine jayghasyp otyrdy. Ýlkender jaghy on adam, úl men kýieuqosshy, kelin jәne qyzjoldas bolyp on tórt adam. Alty saghat boyy dasdarqanda otyru, úzaq-úzaq qaytalanghan sóz tyndau, dýnkildegen  muzyka, shanqyldaghan dauystardan әbden sharshap mezi bolghan qúdalar  soghystan olja týsirgen batyrlarday, kólikke otyra sala aldy-artyna qaramay gazdy basyp «shu!» dep jónele berdi.

Qyzdaryn úzatyp shygharyp salghan Danday men Kerbezding kónilderi alay-dýley. Toygha kelgen el-júrt, tuys-tughandar qoshtasyp birtindep ketip jatyr. Toy jasaghan әuletten ýrkerdey top qana qaldy. Toyhanamen esep aiyrysar kez keldi. Mengerushi kelinshek dәpterin ashyp sausaghymen shúqyp otyryp:

– Eki jýz kisige tapsyrys bergesizder, adam basyna on eki myng tenge. Barlyghy eki milion tórt jýz myng tenge bolady. Aldyn ala elu payyzyn tóledinizder, endigi beretinderiniz bir milion eki jýz myn, – dedi.

Bir quaryp bir qyzarghan Danday  qolyndaghy bar aqshany  әkimshige  úsyndy. Aqshany asyqpay sanaghan kelinshek: «Taghy da alty jýz myng jetpeydi» dedi súrauly beynede erli zayypty  Danday men Kerbezge qarap.

– Solay bolyp túr qaryndas, aldynghy jarty aqshasyn kredit alyp tólegemiz. Qalghanyn toydan týsken aqshamen  jabarmyz dep oilap edik, ókinishke oray  bes ýstel bos qaldy. Al, toydan týsken aqshanyng jaghdayy osy bolyp túr, – dedi kózimen jer shúqyp.

– Qalayda tólenizder! Esepti qazir jabuymyz kerek, – dedi basqarushy, bir ay búrynghy tapsyrys qabyldaghan kezdegi sypayy, kishpeyil  beynesinen airylyp qatqyldau әuenge auysyp. Osy kezde kózi búlauday bolyp isingen Kerbez sózge aralasyp:

– Ózderiniz de kórdinizder, shaqyrghan qonaqtarymyzdyn  kóbi kelmey qaldy. Kelgenderining әkelgenderi  de mardymsyz! Jeke  qújattarymyzdy  qaldyrayyq, – dedi qiylyp.

– Joq, bolmaydy! Shamalarynyz kelmese, әr oryny bes myng tengelik kafelerge barmadynyzdar ma? Aqsha joq bolsa kólikterinizdi kepilge qaldyrasyzdar, –dedi ornynan túrghan basqarushy kelinshek.

– Kilt pen kólikting qújatyn berip  «qolhat» jazynyz!

Bir saghat ótkende Danday men Kerbez ýlken joldyng boyynan  taksy tosyp túrdy.

– Qyzdan airylyp kóshken elding júrtynda qalghanymyz az bolghanday, ýige jayau qaytatyn boldyq, bosqa tyrashtanbay  әlimizge qarasaq bolmas pa? –dedi Kerbez kónili jerdey bolyp.

– Dúrys aitasyn,  qyz olay tartyp, biz búlay tartyp  jetken jerimiz osy. Kreditti kim tóleydi? Kólikti kepilden kim shygharady? –dedi Danday, meyramhananyng qasyndaghy qoqys lapasynyng mandayshasyn qolymen  núsqap.

– Qarashy, meyramhananyng ózi tyrashtanatyndargha  arnalghan eken. Anda «TRASH» dep  túrghan joq pa?!

TYNDAYTYN KISI TAPSANG AYTA BER

Jasy alpysty alqymdaghan Ayman apa, bir qozghalyp bir toqtap, bir qozghalyp bir toqtap gýjildegen qala manyna jýretin 54-avtobusqa alqyna basyp zorgha shyqty.

Gazdy baqyrta berip  qozghala bastaghanyna qarap  jýrip ketedi-au dep qalghan adamdar asyghys-ýsigis kirip jatyr. Dәl osynday júrtqa kóz qylghan kólik jarty metr qozghalyp «ynq» etip toqtap, taghy bir adym ilgerlep  «shiyq» etip toqtap, túp-tura 17 minut degende ornynan ynyrana zorgha qozghaldy. Taghaty tausylghan birnesheu týsip qalghysy da kelip edi, biraq qayda barady? Bәri sol, adam tolmay algha jyljymaydy.

– Jýrdi-au, әiteuir, – dep ainalasyna qaraghan Ayman apa, otyrghandargha kóz saldy. Kóbi kózderin júmyp mýlgip otyr, zorgha jetken ornyn kim bersin, óitkeni bәri de aqsha tóledi ghoy. Ol janyndaghy oryndyqta arghy jaghyna qyzyn otyrghyzyp, bergi jaghyna ózi otyrghan jas kelinshekke tayap kelip:

– Shyraghym, qyzyndy aldyna alyp ary taman jyljisyng ba? – dedi auyr denesin zorgha kóterip túrghan  tizesin uqalap.

– Áne osylar-aq kóre qalady, qyzym sabaqtan sharshap shyqty, mazalamanyz. Basqa jaqqa barynyz, – dedi jaqtyrmay. Oryn berse osy berer degen oiy әdiram qalghan Ayman apa sәl ary taman jyljyp túrdy.

Kóshedegi kólikter iyin tiresedi, baghdarshamnan óte sala jolgha talasqan avtobustar  kelesi ayaldamagha qaytsem búryn jetip, aldymen adam alamyn degen oimen úmtylady. Osy kezde qaydan shygha qalghany belgisiz, kóshe boyyna túra qalyp súq sausaghyn shygharghan jýrginshige, aldyda kele jatqan jenil kólik kenetten toqtay qaldy. Edel-jedel ónmendep , ekpindep basyp bara jatqan  54-ting jýrgizushisi ong ayaghyn shirene basyp, tejegishti týbine deyin biraq tiredi. Qapelimde ne bolghanyn bilmey qalghan, týregelip túrghan kisilerding bәri algha qaray japyryla qúlady. Úmsynyp syrghanaghan avtobus  taksiyge jarty sýiem qalghanda joldyng týtinin shygharyp, baj-búj etip baryp toqtady. Aldynghy kólikti soqpay qaldy degeninmen, ishindegiler ýime-jýime  bolyp japyryla qúlap jatyr. Ayman apanyn  basy oryndyqqa tiyip shekesinen qan búrq ete qaldy. Bireudi bireu bilip bolmaydy, әr jerden shyqqan ynyrsyghan dauystarmen, shopyrgha degen ókpe-renish, ashuly aiyptaular qarsha borady.

– Kózine qarap jýrmeysing be!

– Qaraghan song toqtadyq qoy!

– Ayaldamada túryp alasyndar, bylay shygha sala jarysasyndar, aqshadan óldinder me?!

– Aqsha demesen, ýiinde jatbay ne qylyp jýrsinder? Sonda sender, bizding plandy qúiyp beresinder me?

– Áy, sen mal emes adam әketip barasyng ghoy, abaylasang bolmay ma?!

– Qalamasang taksiymen ket, senderdi men shaqyrgham joq!

– Áy,jigit, keshirim súraghannyng ornyna asyp-asyp sóileysing ghoy, sende úyat bar ma? Osy kópting aqshasymen kýn kórip jýrsinderghoy?

– Beretindering 50 tenge, nemenege mindetsinip  túrsyndar? Qúndaryng da sol – elu tengelik! Maghan ne qyl deysinder?!

– Sózdi qoyyp aptechkandy ash! Myna apanyng basynyng qanyn toqtatayyq!

– Mende onday nәrse joq. Kempirdi kóshege qanghyrtyp qoyghan men emes. Úiyqtamay, dúrys túrsa bolmay ma?

Jýrgizushining dәleli kýshti, sózi de óktem, des berer emes. Myna jaqtan bir әielding dauysy estildi:

– Avto-parkke aitamyz, saghan shara qoldanu kerek!

– Ayta berinder, avto-park maghan aqsha tólep jatqan joq, qayta olardy biz baghyp jatyrmyz. Konduktor, әdirisin, telefondaryn bershi myna shuyldaqtargha! Baryp aitsyn! Tyndaytyn kisi tapsang aita ber!..

Júrt sózden buyldy, orta jolda týsip qalayyn dese onyng orny joq, jýre bereyin dese bes tiyndyq qadiri qalmaghan  bastaryna jany kýizeldi. Janaghy qol kótergen jolaushyny ilip alghan  taksy búl jaqta ne bolyp jatqanyna qaramastan, «ash pәleden-qash pәle» dep zyr etti de jýrip ketti. Qúlaghandar túryp, qisayghandar týzelgen son, 54-ting jýrgizushisi de gazdy bajyldata basyp, júqyna qozghaldy... Bir qolymen shekesin oramalymen basyp ústaghan Ayman apa, endi bir qolymen tútqadan ústap, ishi shang men perodonyng qonyrsyghan kýiik iyisine tolghan avtobus ishinde shayqalaqtap bara jatty...

Dәuletbek Baytúrsynúly  aqyn,  Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi

Abai.kz