Júma – úlyq kýn. Mekke – payghambarlar izi qalghan, kýlli músylmannyng namazda bet týzeytin Qaghbasy bar qasiyetti qala. Qasiyetti júma kýnindegi júma namazyn osy qasiyetti qala – Mekkede óteudi Alla nәsip etti.

«Kýn shuaghy shashylghan kýnderding eng qayyrlysy – júma», – depti әz payghambar Múhammed (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn). Júma – basqosu degen maghynany bildiredi.

18 qyrkýiekte (júma kýni) kýlli әlemnen qajylyqqa jinalghan músylman ýmbeti júma namazda basqosty. Múnday baqyt bizge de búiyrghanyna tәube deymiz.

Asylynda Islamdaghy kópshilikpen atqarylatyn qúlshylyqtar (qajylyq, ait, júma, tarauyq, kýndelikti bes uaqyt namaz, t.b.) bauyrmaldyqqa bastaydy, birlikke jeteleydi. Haq Elshisi júmysty tastap, júmagha barudy búiyruynda qayyr kóp.

Mekkeni jaylaghan jamaghat júma namazyna tang namazynan bastap dayyndalady. Tipti, tanghy qúlshylyqty ótegen júrt sonda qalyp, júmany kýtedi. Óitpeske de bolmaydy.

Sebebi, әl-Haram meshitining (Qaghba túrghan oryn) aulasy ýlken. Tabanynyzdan tozyp, kirip-shyghugha bir saghat uaqytynyzdy shyghyndaysyz. Namazdan shyghyp, qonaqýige jayaulatyp jetem degenshe, kelesi paryz namaz aldynyzdan «kýtip alady».

Mekke Qaghbasymen qúndy. Mekke – tek qúlshylyqtyng qalasy. Qu nәpsini týrtkileytin tirshilikting qyzyqtarynan ada. Ystyq aua, taqyr tau, adym sayyn Allanyng ýii. Azan shaqyrylghanda tirshilik toqtaydy. Bәri meshitke qaray aghylady. Júma kýni tipti adam nópiri kóp.

Biz de jamaghatpen birge әl-Haramgha qaray bet aldyq. Ózine kýnning qatty qyzuyn jinaghan tas joldan betke úrghan ystyq lep kensirikti keptirip jibererdey.

Búl da – Allanyng meyirimi ghoy. Ystyq klimat qajylyq oryndaugha, der kezinde boydәret alyp, namaz óteuge ynghayly. Qúdaydyng qarasqany dersin. Áytpese, suyq auada qajylyq rәsimderin (Mina jazyghynda jatu, Múzdalifada týneu, t.b.) oryndap kóriniz...

Taqyryptan tys tolgham

«Ata-ananyng qadirin balaly bolghanda bilesin» degenning mәnine búryn boylamaytynbyz. Balalyq bolar. Endi «óz elinning qadirin ózge jerge barghanda bilesin» degendi aitqymyz kelip otyr. Bizding Almatydaghy «Núr Mýbәrak» uniyversiytetine kelgen arab ústazdar: «Sender jer betindegi jәnnat mekende túrasyndar. Qysta qardyng qyzyghyn kóresinder, kóktem, jazda janbyrdyng rahatyna bólenesinder, jerlerinde jemisting bәri ósedi. Allanyng tórt mezgilin kóresinder», – dep tandanady eken. Osy sóz jolay oigha oralghan song taqyryp arasyna «tyqpylap» jatqanymyz ghoy.

Oygha shomyp jatqanda meshitke de andap qalyppyz. Qajylyq mausymynda qyzmetke tartylghan tәrtip saqshylary, jol polisiyasy kelgen músylmandardy tek «qajy» dep isharat jasaydy. Qúrmet bildirgeni dep bilemiz. Namaz uaqytyna bir jarym saghat búryn barsaq ta ishte oryn joq eken. Meshit aulasynda oqugha tura keldi. Kýn tas tóbede. Hadiste aitylghanday, әl-Haram meshitinde oqylghan namazdyng sauaby ózge meshitte oqylghan namazdan 100 myng ese artyq. Sauaptyn qúr qalsyn ba? Kýnning ystyghy, basqasy, qolaysyz jaghdaylar múndayda elenbeydi. Namaz qabyl bolsa qúp. Qalghanyna shydaugha bolady. Shydaymyn dep densaulyghy syr berip qalghandar da kezdesedi.

«Sabyr» degen sózdi kóp jaghdayda ashulanghan kezde aitamyz. Sabyrdyng da san týri bar eken. Sonyng biri – qúlshylyqta sabyr etu. Jaratushygha jaqyndau ýshin qúlshylyqtaghy qiyndyqqa sabyr etuge tura keledi. Jan men tәnning qinalghany – sauaptyng jinalghany. Sauap jinauda shek joq. Bir qyzyghy, әlgi tәrtip saqshylarynyng ainalasyndaghy adamdardyng basyna arnayy qúrylghymen su býrkip jýr. Sәl de bolsa salqyndasyn degen niyeti ghoy. Sol niyeti ýshin de ishing jylyp qalady eken. Áytpese, bir-eki tamshy su 45 gradus ystyqta ne ról oinaydy dersiz. Joq. Niyet amaldan qayyrly. Bәri izgi niyetten bastau almaq.             

45 gradus ystyqta namaz ótep, su ter bolghan jamaghattyng qúlshylyghy qabyl bolghay dep tileymiz.

Aghabek QONARBAYÚLY

suretterdi týsirgen – Qaysar Túrlybekov                           

Mekke shahary

Abai.kz