Latyn әlipbiyine kóshu mәselesi qoghamda ýlken talqygha týsken taqyryp. Keyingi jyldary sәl sayabyrsydy. Biraq, júmys toqtaghan joq. Byltyry Mәdeniyet jәne sport ministri Arystanbek Múhamediyúly baghdarlama qabyldanghanyn, júmys kestege say jýrgizilip jatqanyn aitqan. Degenmen, latyngha ótu mәselesine qarsylyq әlsin-әlsin bayqalady. Mәselen, keybir әleumettik jeli qoldanushylary arasynda «daghdarys kezinde latyngha ótuge aqsha shashqansha, júmyssyzdyqpen kýrespey me?» degen sarynda pikirler qylang berip jatyr.

Latyngha auysu mәselesi kóterilgende qazaq qoghamynyng ózi ekige jarylyp, bir qoldasa, endi biri qarsy bolghan. Qazaqstanda qazaq jәne orys tilinde sóileytin eki qogham bar ekenin eskersek, ekinshisi o bastan qarsy pozisiya ústandy. Áli de solay.

Latyn әlipbiyine kóshuding týp maqsaty týsinikti. Ol – memlekettik tilding mәrtebesin kóteru әri bir tildi memleket bolashaghyn qamtamasyz etu. Negizinde, memlekettik til – tu, eltanba sekildi Tәuelsizdikting anyq әri ajyramas nyshandary ispetti eshkim eshqanday qarsylyq kórsetpeytindey memleketting sayasy tәuelsizdigining basty belgisi bolyp saltanat qúruy tiyis edi. Biraq, el Tәuelsizdigining alghashqy jyldarynda biylik sayasiy-erik jigerining azdyghynan әri orys tilining óktemdiginen qorqyp, memlekettik til mәselesin ekiúshty kýide qaldyrdy da, búl óz kezeginde jyl ótken sayyn kýrdelene berdi. Osylaysha, Tәuelsizdikting eng negizgi tiregi әri kýndelikti qoldanystaghy basty belgisi - qazaq tili qazirgidey kýige týsti. Alayda, tilge qatysty qazaq qoghamynyng talaby uaqyt ótken sayyn birde bәsensip, birde kýsheyip otyrdy. Biylik óz tarapynan týrli aila-tәsil qoldanyp kórdi: «Memlekettik tildi qoldau qorynyn» qúryluy, «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóilessin» úrany kóterilui. Biraq, qazaq qoghamynyng múnday sayasy aldarqatu tәsilderge boy aldyrmasy bilindi. Al, Konstitusiyagha ózgeris engizuge kesh edi. Sebebi, Reseydegi imperiyalyq pighyldy sayasy arenagha shygharghan Putin rejiymi kýsh aldy da sonyng yqpaly әserinen Qazaqstandaghy orys tildi qoghamgha jan bitip, til mәselesinde iyilmeuge ainaldy jәne biyliktegi negizgi yqpaldy toptar, lauazymdy qyzmetkerler týgeldey orys tilinde sóiledi. Tipti ol tilden bas tartu olargha joyylyp ketumen para-par boldy. Osydan kelip, memlekettik til mәselesi tipten ushyqty. Osy kezde ortagha latyn әlipbiyine kóshu úsynysy tastaldy. Qazaq qoghamynyng bir bóligi búl úsynystan qazaq tilining Tәuelsizdigin kórip quandy, qoldady. Ekinshi bóligi, qarsy boldy. Olardyng oiynda, búghan deyingi kirilisada jazylghan ruhany múradan aiyrylyp qalu qaupi boldy.

Soghan qaramastan, latyngha auysu songhy jyldar bederinde qoghamdyq dәrejede qyzu talqylanghan mәsele boldy. Preziydent Nazarbaev latyn әlipbiyine kóshuden eshqanday sayasy astar izdeuding qajeti joq ekenin de aitty. Kimderdi menzegeni týsinikti de.

Latyn әlipbii biylik ýshin shiyrek ghasyrgha keshiktirip alghan til mәselesin sheshudegi eng ontayly núsqa ekeni týsinikti. Sóitip, iske kiristi. Dәl qazirgi uaqytta qogham nazarynan qalyp qoysa da búl mәselening ýkimet tarapynan jýrgizilip jatqany anyq. Óitkeni, bir memleket – bir til – bir halyq strategiyalyq mәselesin tezdetpese, Tәuelsizdik pen onyng birden bir alghysharty territoriyalyq tútastyqqa qauip tóndiretinin biylik Qyrym oqighasynan keyin anyq bildi. Latyn әlipbii Reseyding halyqaralyq sayasattaghy әreketining ózi jedeldetuge mәjbýr etken shara. Tap, osy latyngha kóshudi Preziydent pen Ýkimet әli de qadaghalap otyr dep senemiz! Jәne aldaghy saylaudan song jasaqtalatyn Mәjilis qaraytyn zandardyng qatarynan osy latyngha auysu turaly da zandy kóru – qoghamnyng armany.

Núra Matay

Abai.kz