«Aqsha su siyaqty, az bolsa – shól, kóp bolsa – sel. Tek jetkilikti bolsa ghana tirshilikke nәr beredi». Týrikting bir basylymy әlemning týrli elderinen syrtqa qashyp jatqan aqsha turaly maqalasyn osynday qanatty sózben týiindepti.

Aqsha men múnay júrttyng kýn sayyn qaujaytyn taqyrybyna ainaldy. Bitpeytin boljam, san týrli sәuegey. 

Keshe bas bankir Daniyar Aqyshev tengening dollargha shaqqandaghy baghamy pәlendey ózgermeytinin mәlimdedi. Biraq sol bagham taghy da sekirip, 390-gha jetti...
Ayta ketken jón, Últtyq Bankting jana tóraghasynyng basty mindeti tengege degen senimdi kýsheytu edi. 

Tóraghanyng pikirinshe, tengening baghamy Resey rublining ahualyna qaray qúbylyp otyrady. Bir anyghy, byltyr devalivasiyany auyzdyqtau maqsatymen 17,7 mlrd dollar júmsalypty. Búl az aqsha emes, әriyne. D.Aqyshev «Elding valuta qoryndaghy 91,6 mlrd dollar túraqsyzdyqqa jol bermeydi» dep júrtty sendiruge tyrysty.

Búl jetide sheteldik bir sarapshy tosyn pikirin jariya etti. Blouinnews.com internet basylymynyng sarapshysy Maykl Lernerge jýginsek, quat kózin eksporttaytyn ózge elderge qaraghanda Qazaqstan múnaygha tym tәueldi emes. Óitkeni, elimizdegi uran qory 80-90 jylgha jetedi. Al «Qazatomónerkәsibi» kompaniyasy 2014 jyly 24 myng tonna ónim óndirip, әlemdegi kósh bastaushylardyng qatarynda. Ras, urannyng qazirgi baghasy búrynghyday qymbat emes. 1 funt urannyng qúny (0,4 keli) 35-40 dollar arasynda. Ghalamdyq daghdarysqa deyin 65 dollardan tómen týspeushi edi. Maykl Lerner óz pikirine dәiek retinde dýniyejýzinde urandy paydalanatyn atom elektr stansasy beretin quat kózining ýlesi 11 payyzgha jetkenin әri búl kórsetkish óse týsedi dep esepteydi. 

«Qara altyn» baghasy qúldyray týsken búl aptada tyghyryqtan shygharatyn jol bar ekenin núsqaghan taghy bir maman dep Vagit Alekperovty aitugha bolady. Reseydegi jekemenshik «Lukoyl» kompaniyasynyng preziydenti múnay ónimderining jaghdayy jaman emes ekenin, óndeu zauyttarynyng paydagha kenelip jatqanyn aitty. Jóni bar sóz. Daghdarys kýsheygenimen benzin «jeytin» kóshedegi kólikting nópiri seyilgen joq. Qyrghyz kórshilerimiz osy ýrdisti eskerse kerek. Shu oblysyndaghy Toqmaq qalasynda qytay investorlarynyng kómegimen múnay óndeu kәsiporny iske qosyldy. Al bizding Manghystau ónirinde osynday zauyt ashudy kózdeytin niyetimiz әli jýzege aspay túr. Múnday kәsiporyn jergilikti súranysty qamtamasyz etip qana qoymay, Irannyng teristik ónirlerine múnay ónimderin satugha, qazynagha dәl qazir asa qajet qarjyny qúygha mýmkindik berer edi. 

Múnay baghasynyng arzandauy taghy bir mәteldi dýniyege әkeldi. «Arzan múnay – ashy dәri. Ashy bolsa da emdeydi». Búl jolghy daghdarystan sabaq alyp, shiykizatqa telmirtpeytin tiyimdi joldy tapsaq iygi.

Srayyl SMAYYL

"Jas qazaq" gazeti