Týrkstan ólkesining otyryqshy júrty - sart halqy 19 ghasyr men 20 ghasyrdyng basyndaghy derekterding barlyghynda jeke últ retinde kórsetiledi. 
Ony Resey imperiyasynyng jýrgizgen sanaqtarynan-aq kóruge bolady. 

Mәselen, 1897 jylghy sanaqta sart halqynyng sany – 968 655 bolsa, ózbekter odan azyraq – 726 534 adam eken (Obshiy svod po imperiy rezulitatov razrabotky dannyh pervoy vseobshey perepisy naseleniya, proizvedennoy 28 yanvarya 1897 goda. – SPb., 1905. – s. XXV-XXVI).

Sonday-aq ózimizding alash arystary da ózbek pen sartty bólip kórsetkeni turaly tarihshy Rashid Orazovtyng paraqshasynda mynaday derekter túr. 
«Maydandaghy júmysshylardy elge qaytaru .... 
«Bir eshelon ózbekterdi bastap student Nәzir 20 mamyrda,
bir eshelon jalayyrdy bastap Myrzahan 21 mamyrda, 
bir eshelon sarttardy bastap Shahmardan Qapsalamov 22 mamyrda Orynborlatyp ótti...
(Qazaq gazeti. 1917. №231).

***
Nelikten osy sart halqy 1923-24 jyldary óz ataularynan bas tartyp, kóshpeli ózbek halqynyng arasyna op-onay sinisip «ózbek» atanyp ketti?
Sebebi, sart halqy ózderining eng jaqyn kórshileri qazaq, ózbek, qyrghyz, týrkmen sekildi kóshpendilerden myndaghan jyldar boyy teperish kórip, últtyq namysy sónip qalghan edi. Qolayly sәt tughan kezde óz atauynan bas tarta saldy. 
Tek últtyq sanasy sóngen, namyssyz qazaqtar men bóten pighyldy azamattar ghana «Qazaqstandyq últ» iydeyasyn kóterui mýmkin. .

Ómir Shynybekúly

Facebook-tegi paraqshasynan