Jer dauy órship túr. Biylik halyqty mәmilege shaqyruda. Soghan oray, ýkimet pen halyq ókilderi bas qosqan kommisiya óz júmysyn bastap ketti. Áytse de halyq kónili kýpti. Sebebi, kommisiyada biylik soyylyn soghatyndar dausy basym. Sansyz saual aldyndy oraydy. 21 mamyrgha iyek artatyndar da az emes. Ne istemek lәzim? Qúrangha jýgineyik.

Qúran «...ózderinnen bolghan әmir iyelerine boy úsynyndar» deydi. Dúrys. Biylikke qazaqtay boy úsynghan el jer betinde neken-sayaq. Hadiske jýgineyik. Hadiysimiz «Patsha – Allanyng jerdegi kólenkesi» deydi. Búl da jón. Jón demeytindey Payghambarymyzdan ozyp ne aita qoymaqpyz. Degenmen... IYә. Myna bir ayatqa nazar audaru qajet siyaqty. Maghynasy «halyq qalauy ózgermeyinshe, biylik auyspaydy» degenge keledi. Moldalar tilinde «halyq ózgermey, biylik ózgermeydi» delinedi. Sonda halyq qalay ózgerui kerek? Kóshege shyghyp, ózgeriske týsuge jogharyda keltirilgen ayat pen hadis jol bermeydi. Shynymen solay ma? Endeshe sol diny eki ústanymgha oy jýgirtip kóreyik.

IYә, Patsha – Allanyng jerdegi kólenkesi. Alayda búl úghymdy tura maghynasynda qabyldau әbestik. Ras, adamnyng Allagha úqsastyryla jaratylghandyghyn din de joqqa shygharmaydy. Alayda ol úqsastyqty keskindik túrghyda qabyldasang dinnen shyghasyn. Shyntuaytynda ol qanday úqsastyq, qanday «kólenke»?

Úghynyqtylyq ýshin aitayyq. 1465 jyly qazaq halqy memleket retinde tarih sahnasyna shyqty. Búl – halyqtyng qalauy. Qalau – halyqtyq quat. Býgingi tilmen aitsaq – ókilettik. Halyq sol óz ókilettigin Kerey men Jәnibekke berdi. Endi aitpaghymyzdy jýieleyik. Han (Patsha, Preziydent –atta túrghan dәnene joq) – ókilettik iyesi. Ókilettik – Allanyng jerdegi kólenkesi. Ol ókilettikti hangha berushi – halyq. Al halyq – Allanyng bir aty. Sonda týptep kelgende әlgi ókilettikti berushi Alla bolyp shyghady.

Endi myna bir jaytqa nazar audarayyq. Biylik pen halyq tútas úghym. Preziydentting qayta-qayta saylana beretindigi sondyqtan. Eger halyq qalauy ózgerse handaghy ókilettikti qaytadan keri alyp qoyady. Bassyz halyqtyng tenizdey tolqityny sondyqtan. Al, ókilettiginen aiyrylghan hannyng sózine eshkim qúlaq aspaydy. Han taghy – halyq qalauyna oray shayqalady. Qalau kópshilik mәnge ie bolghanda halyq ózgeredi. Al, halyq ózgergende biylik auysatyndyghy Qúran ayatymen dәleldengen.

Halyqtyng býgingi qalauy – jerding tútastyghyn saqtau. Biylik sol qalaugha ýileskende ghana ózin saqtap qalady. Bolmasa...

Qúdiyar BILÁL 

Abai.kz