Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Tarihtyng bir kýni 8824 0 pikir 11 Mamyr, 2016 saghat 10:40

BAUYRJANNYNG BATASY

Ejelden er tilegi – el tilegi,

Adal úl er bop tusa – el tiregi.

Qol jayyp shyn niyetpen bergen bata

Sharshaghan jauyngerge bel tiregi.

Bauyrjan Momyshúly

 

                                                                        « ...Sayasy qyzmetker kapitan Egemqúl Tasanbaev

                                                                           úrystarda qatarynan ýsh ret jaralandy.

                                                                          Sonda da ol úrys dalasynan ketpedi,

                                                                         jauynger jigitterding ortasynda boldy.»

                                                                                Ázilhan Núrshayyqov «Aqiqat pen anyz»  

Soghys - Baukenning (Bauyrjan Momyshúly) sózimen aitqanda «halyqtyng kýsh-quaty men erik-jigerin synaytyn úly emtihan». Bosanghan buyngha batyrlyq pen batyldyqty arqau etip, adamdy qayyspas qaysarlyqqa úshtay týsedi. «Úly» degen sózdi bylay qoyghanda, jәy ghana qarapayym emtihannyng ózinde qinalghanyng sonshalyq tipti ayaq-qolyng diril qaghyp, mandayda búlqynystan tughan ter jipsy bastaydy.

Súrapyl soghys qatelikti keshpeydi. Ómiring – qyldyng ýstinde, janyng múrynnyng úshynda. Demek, ajalyng adym jerden alqymnan alady. Yaghny «úly emtihan» erlik pen ezdik tarazygha tartylatyn, balapan basymen bastau alar túrymtay tús. Búl emtihanda jarymes jankeshtining emes, oily da shapshan, jaudyng tozaghynan iynening jasuynday seskenbeytin, diyirmennen býteu, sudan qúrghaq bolyp shyghatyn qúryshtay atpal azamattardyng jan qiyar erligi sarapqa salynady. Súrapyl soghysta beluardan ot keshken jan bolattay beriktikti kerek etedi. Tózim – batyrlyq pen ójettilikting terenge ketken tamyry. Sol súm soghysta erligimen daralanghan jauyngerlerding biri, sosialistik enbek eri, kapitan Egemqúl Tasanbaev. Ol kisi - mening naghashym. Endigi terbeler qalam, aitylar shaghyn oiymyz, Egekeng haqynda bolmaq.       

Jau jenetin jigittin,

Jaraghynan tanylghy.

Dau jenetin jigittin,

Talabynan tanylghy, -

demey me kóregen, dana qazaq? Ájemning aituynsha naghashym jastayynan órshil, namysshyl әri qara tilding shesheni bolghan kórinedi. Súrapyl soghysta ýsh ret auyr jaraqat alady. Sol úrystardyng birinde atama jaudyng jebesi qadalyp, kóp qan joghaltady. Ómiri qyl úshynda túrghanda múqym Alashqa aty mәshhýr, Kenester Odaghynyng batyrlary Qasym Shәripov pen Mәnshýk (Mәnsiya) Mәmetova qanyn berip, ajaldyng tyrnaghynan arashalap qalghan desedi. Sonday-aq Egemqúl atam qazaqtyng danqty batyry Bauyrjan Momyshúlymen Panfilov diviziyasynda nemis basqynshylaryna qarsy tize qosyp soghysqan. Búl turaly jazushy Ázilhan Núrshayyqovtyng «Aqiqat pen anyz» romanynda Bauyrjan ata múny bylaysha bayandaydy. «Nemisterdi granatamen joyyp, nayzamen shanyshqylap qúrtyp, tiri qalghandaryn keri shegindirip, fashister bekinip jatqan orgha ózderi ornalasyp aldy. Sayasy qyzmetker kapitan Egemqúl Tasanbaev ol úrystarda qatarynan ýsh ret jaralandy. Sonda da ol úrys dalasynan ketpedi, jauynger jigitterding ortasynda boldy.» [9.321-322-bet]. Úly batyrdyng jas jauyngerge degen ystyq yqylasy osylaysha aughan bolsa kerek.

1944 jyly Baltyq boyynda jýrgizilgen úrystardyng birinde Egemqúl atamyz Baukene sәlem bere barghan eken. Ol kezde Bauyrjan ata 9-gvardiyalyq atqyshtar diviziyasynyng komandiyri qyzmetinde bolypty. Ángime ýstinde Baukeng Egekene syilastyqtyng belgisi dep, elden maydangha әkelingen sәlem-sauqattan dәm tattyrady. Taghy bir kezdesu soghys ayaqtalyp, jenis tuy jelbiregennen keyin bolghan-dy. Bauyrjan atamyz Ontýstikke jasaghan saparlarynyng birinde Egemqúl atamnyng shanyraghynda qonaqta bolypty. Arqa-jarqa әngime ýstinde batyrlar ótkendi eske alysyp, bastarynan ótkergen birtalay uaqighalardy sóz etisedi. Sol әngime ýstinde Egekeng Bauyrjan atamyzgha: «Soghystan esen qaytqanym osy kelininizding arqasynda. Oqylghan dúghasyna mening sau-salamat oraluymdy tilep, kelgen qonaqqa dastarqanyn jayyp, kýtip jiberip, elding razylyghyn kóptep aldy» dep alghysyn jaudyra otyryp, ózin Úljalghas anamyzdyng úlylyghynyng aldynda bas iyetinin tilge tiyek etedi. Sonda Bauyrjan ata: «Qaraghym! Sizdey jary bar Egemqúl baqytty, órkening óssin, baqytty bol!» dep batasyn beripti.

Erding jaqsysy,

Elimen oilasady.

Áyelding jaqsysy,

Erimen oilasady, - degen sirә, osy bolsa kerek.

Ázimhan ISABEK, student

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2390