Juyrda tamyz aiynyng 18 men 20 aralyghynda Týrkiyanyng bas qalasy Ankarada «Halyqaralyq Islam Álemi Qoghamdyq Qauymdastyghynyng Birlestigi konferensiyasy» bolyp ótti. Konferensiya maqsaty – shildening 15 kýni bolghan ýlken dýmpude oryn alghan jaghdaygha ong bagha beru, syny kózqarastargha degen әlem júrtshylyghy aldynda shynayy shyndyqty tanytu.

Atalghan konferensiyagha Europa, Afrika, Orta Aziya men Shyghys músylman elderining ókilderi qatysty. Onyng ishinde qazaqstandyq Q.Matjan men N.Mansúrov ta bar. 42 memleketten kelgen ókilder ýsh kýn boyy el ishinde oryn alghan oryndardy óz kózderimen kórip, Týrkiyanyng qúzyrly úiymdarynyng basshylarymen kezdesip bolghan jaghday jayly estip qaytty.

Jýz estigennen bir kórgen artyq degendey konferensiya qatysushylary oryn alghan jarylystardyng oryndaryn kórgende adamzat balasynyng HHI ghasyrda jýrek shoshyndyratyn múnday qúbylystargha taghy da jol berilgendigine kuә boldy. Beybit ómir qalaytyn qarabayyr halyqtyng eli, jeri ýshin janyn júlyp beretinine әlem júrtshylyghy aiqyn kóz jetkizdi dep bilemiz. Múnyng barlyghy aitugha ghana onay, al shyndyghynda, jan týrshigerlik jaghdaydyng naq ózi. Mine úiymdastyrushylardyng da maqsaty osynday jayttardyng bauyrlas ózge de músylman elderde oryn aluyna jol bermeu.

Konferensiya kelgen qonaqtar tarapynan kónil aitu men júbatugha arnalghan ýndeulerden bastau aldy. Olardyng múnday jayttardy әlemde ózindik orny bar islam dýniyesine jasalghan jalpy soqqy retinde qabyldaytyndaryn aitqan qatysushylar syngha alghan memlekettik dýmpudi tiyisti týrde jetkizu qajettigin sóz etti. Shynayy shyndyqty әlem músylmandarynyng bilgenin qalaytyn bauyrlas memlekettegi memlekettik emes úiymdar bastamasyn Týrkiya Respublikasynyng qúzyrly organdary tarapynan barynsha qoldau tapqandyghy konferensiyada aiqyn kórinis tapty.

Týrkiya Respublikasynyng Preziydenti Redjep Tayyp Erdoghan, Premier ministrding orynbasary men Mәjilis Tóraghasy jәne Bas Muftiymen kezdesu barysynda konferensiyagha qatysushylar atalghan jaghdaydyng qanshalyqty ýreyli bolghandyghyn úghyndy. El Preziydenti Redjep Tayyp Erdoghan Bestóbe reziydensiyasynda ótken kezdesude: «Birligimiz ben yntymaghymyzdy saqtap qalyp qana múndaylargha shekteudi basshylyqqa aluymyz kerek. Olay etpegen jaghdayda músylmannyng músylmandy óltiruine jol beruimiz әbden mýmkin» dey kele, sheteldik basylymdardyng múnday ústanymdarymyzdy qolday qoymaytynyn jәne olardyng bizderdi týsine almaytyndaryn tilge tiyek etti. Oghan qosa olardyng búl jaghdaylardy teris saralap, birjaqty pikir berip, jarysa jazghandaryn, elge, últqa degen syny kózqarastaryn bildirgenderin de syngha aldy.

Áriyne, kóp rette kez kelgen mәselening anyq-qanyghyna barmay birjaqty bagha beruler oryn alatyny anyq. Sondyqtan qashanda biylik ýshin talas aldynghy qatarda túratyny siyaqty múnda da el biyligining óz mýddesi ýshin barghan degen uәjdemelerining dәieksiz bolghandyghy sóz etildi. Múny el ishindegi týrli partiyalardyng osy sәtte bir yntymaqqa kelip, birlese ketkeni, әrtýrli ústanymdardaghy memlekettik jәne memlekettik emes úiymdardyng birigip, beybitshilik pen túraqtylyq ýshin qarsy túrghandyghy erekshe atap ótildi. Búl elding eldigi men beybitshilik pen túraqtylyqty saqtap qaludaghy memleket ishindegi býlikshilerge degen jalpyhalyqtyng narazylyghy dep baghalandy.

Mine dostyqtyng qadiri osynday qiyn sәtterde kórinetini siyaqty bauyrlas memleketter arasynan Elbasymyz N.Nazarbaevtyng qoldau jasap, demeu bergendigi barsha týrki júrtyna ýlken abyroy bolghandyghy sózsiz. Oghan qosa, Elbasynyng memlekettik dýrbelennen keyin alghash resmy saparmen ziyarat etui de sayasy hәm ekonomikalyq túrghyda da manyzdy oryn aldy. Ol Týrkiya Preziydenti Redjep Tayyp Erdoghan ýshin de, týrik halqy ýshin de ýlken qoldau boldy. Óitkeni onda Elbasy N.Nazarbaev: «Týrkiya Qazaqstannyng eng jaqyn әri senimdi sayasy jәne ekonomikalyq әriptesterining biri. Bolashaqta da solay bola bermek. Sebebi biz týbi bir, tarihy bir, mәdeniyeti men dini bir eldermiz» degen bolatyn. Sonday-aq Týrkiyanyng Reseymen arasyn jaqyndastyryp, tatulasuyna da Elbasynyng atqarghan qyzmeti eren. Búl da bauyrmaldyqtyng kósetkishi.

Týiindey kelgende, memlekettik dýmpuler qashanda, qay kezde de oryn alyp kelgen. Biraq olardyng adam shyghynysyz bolghandary kemde-kem. Týrkiyada oryn alghan uaqigha da birshama jannyng ómirin qiyp, birnesheuin jaraqattap ketti. Eger jalpyhalyqtyng birligi men yntymaghy bolmaghanda onyng sany odan kóp boluy mýmkin edi. Sondyqtan el birligi búl jaghdaylardyng shamadyn tys qarqyn aluyna jol bermedi. Qazirgi kezde týrik halqy kýndelikti ómir keshude. Dese de, jaryslystar elding әrtýrli ólkelerinde kýn sayyn oryn aluda. Mysaly, konferensiya ótip jatqan kezde elding Elazik eldimekeninde taghy jarylys oryn alyp, ýsh adamnyng qaza tapqany BAQ aityldy. Múnday әreketterden mezi bolghan halyq ta, biylikte boldyrmau ýshin týrli sharalagha baruda. Al konferensiya qatysushylary birshama shyndyqqa kóz jetkizip, olardy ózderine sabaq retinde qabyldap, múndaylargha jol bermeu kerektigin ishtey úghynyp qaytty. Óz kezeginde biz de bauyrlas elding birligi men beybitshiligi úzaghynan bolghay dep, Islam әlemi әrqashan birlikte bolu kerektigine ýn qosyp qayttyq.

Núrlan Mansúrov 

Abai.kz